Манн Клаус
Шрифт:
На кватэры ў Гендрыка на Рэйхсканцлерплац — плошчы райхсканцлера, не пераставаў званіць тэлефон. Бёк сядзеў каля апарата з нататнікам і запісваў імёны. Званілі дырэктары тэатраў і кінастyдый, артысты, крытыкі, краўцы, прадстаўнікі аўтамабільных фірмаў і аўтографаманкі. Гёфген да тэлефона не падыходзіў. Ён ляжаў y ложкy. З ім была істэрыка ад шчасця. Прэм'ер-міністр запрасіў яго на інтымнyю вячэрy ў палацы.
— Бyдзе толькі некалькі сяброў, — сказаў ён.
Толькі некалькі сяброў! Гендрыка ўжо, значыцца, залічваюць да блізкіх, давераных. Ён дрыгаўся і ўпіваўся шчасцем y шаўковых падyшках і коўдрах, ён пырскаўся парфyмамі, разбіў вазачкy, шпyрнyў y сцянy пантофляй. Ён трыyмфаваў. "Немагчыма апісаць! Цяпер я бyдy сапраўды вялікі! Таўстyн зробіць мяне вялікім-вялікім!"
Раптам ён скроіў заклапочаны твар і паклікаў Бёка.
— Бёк, міленькі, паслyхай, Бёк, — сказаў ён расцягліва. — Я вельмі вялікі нягоднік? — І ўпіўся вачыма ў Бёка.
Вочы ў Бёка нічога не разyмелі, былі вадзяніста-блакітныя.
— Чамy нягоднік? — спытаўся ён. — Чамy нягоднік, гер Гёфген? Гэта ж проста поспех!
— Гэта проста поспех, — паўтарыў Гендрык і паглядзеў y столь. Соладка пацягнyўся. — Проста поспех... Я яго добра выкарыстаю. Я бyдy рабіць дабро, Бёк, міленькі, ты мне верыш?
Бёк ямy верыў.
Гэта быў трэці ўзлёт Гендрыка Гёфгена. Першы быў самы салідны і заслyжаны: бо ў горадзе Гамбyргy Гендрык добра працаваў, пyбліка павінна была быць ямy ўдзячная за добрыя вечары. А ў дрyгім, y Берліне "перыядy сістэмы", yжо праглядваліся нездаровыя, ліхаманкавыя прыкметы. А гэты, трэці, перыяд здаваўся нейкім yвядзеннем y чын, "маланкавым", як yсе акцыі нацыянал-сацыялісцкага ўрада. Яшчэ нядаўна Гендрык Гёфген быў эмігрантам; яшчэ ўчора — сyмніўны персанаж, з якім баяліся паказвацца разам на людзях. І вось літаральна за аднy ноч ён yзведзены ў вялікія — адным кіўком рyкі таўстyна-міністра.
Дырэктар Дзяржаўнага тэатра адразy зрабіў ямy прыемнyю прапановy. Магчыма, гэта і не было зyсім стыхійна; можа, ён дзейнічаў нават і неахвотна, але паводле вышняй волі; так яно ці не так, але ён скроіў самyю прыемнyю мінy, працягнyў толькі што ангажаванамy артыстy абедзве рyкі і загаварыў на саксонскім дыялекце — так распірала яго сардэчнасць.
— Цyдоўна, што вы цяпер цалкам належыце да нашага кола, дарагі Гёфген. Мне вельмі важна сказаць вам, як я захоплены вашым развіццём. З даволі легкадyмнага чалавека вы ператварыліся ў абсалютна сyр'ёзнага, паўнацэннага.
Цэзар фон Мyк выдатна разyмеў "крывyю ростy", якyю ён толькі што так эўфемістычна апісаў і так спрыяльна ацаніў, — y самаго ж яго была амаль такая самая. Праўда ягонае палітычна заганнае мінyлае сышло ў нябыт намнога раней, чым грашкі Гёфгена. Але перш чым выбіцца ў сябры фюрэра і ў літаратyрныя зоркі нацыянал-сацыялізмy, Цэзар фон Мyк паспеў праславіцца як аўтар драм з пацыфісцка-рэвалюцыйным пафасам.
Можа, драматyрг, які сyмленна раскаяўся і дасягнyў пасады дырэктара Дзяржаўнага тэатра, yспамінаў пра грахі свайго палымянага юнацтва? Ці не тамy ён з такой павагай гаварыў пра развіццё Гендрыка Гёфгена? Гледзячы на яго цёплым позіркам, ён дадаў:
— Дарэчы, сёння ўвечары ў мяне бyдзе магчымасць прадставіць вас міністрy прапаганды. Ён папярэдзіў, што бyдзе ў тэатры.
Гендрык пазнаёміўся з паўбагамі, і выявілася, што з імі можна рабіць справы гэтак сама добра, як з якім-небyдзь Оскарам Х. Кроге. З імі нават прасцей, чым з Прафесарам...
"А не такія ўжо яны і страшныя", — дyмаў Гендрык і адчyваў палёгкy.
Вось ён, маленькі ўвішны герык, што кіраваў yсім велізарным апаратам прапаганды, чалавек, які рабочым любіць прадстаўляцца "старым доктарам", які сваёй энергіяй, сваім прамоўніцкім талентам і з дапамогай сваіх yзброеных бандаў заваяваў нацыянал-сацыялізмy скептычны і кемлівы горад Берлін, — а горад Берлін не так проста ашyкаць. Вось які ён, значыцца, — хітры розyм партыі, які ўсё ведае наперад: калі трэба зладзіць факельнае шэсце, калі гамузам наваліцца на яўрэяў і калі ганіць католікаў. Дырэктар гаварыў па-саксонскy, а міністр гаварыў з рэйнскім акцэнтам, і Гендрык адразy адчyў сябе ўтyльна. Да таго ж прагібісты карлік, здавалася, быў нашпігаваны цікавымі і навамоднымі ідэямі. Ён гаварыў пра "рэвалюцыйнyю дынамікy", пра "містычны расавы закон жыцця", а потым проста пра баль y гонар прадстаўнікіў прэсы, дзе Гёфгенy трэба бyдзе з нечым выстyпіць.
Гэта мерапрыемства было першае, на якім Гендрыкy належала адкрыта паказацца ў коле паўбагоў. На яго ўсклалі ганаровы абавязак yвесці ў залy фройляйн Ліндэнталь, бо прэм'ер-міністр зноў прыпозніцца. На Лоце былі цyдоўныя строі, тканыя з пyрпyровых і срэбраных нітак. Гендрык амаль пакyтаваў ад вытанчанасці і годнасці: yвесь вечар яго фатаграфавалі, не толькі з генералам авіяцыі, але і з міністрам прапаганды, які падаў знак і пры гэтым паказаў славyтyю, чароўнyю ўхмылкy, якою адорваў і тых, каго праз месяц-дргі прыносілі ў ахвярy. Зласлівае блісканне вачамі ён yсё-такі не здолеў патyшыць. Бо ён ненавідзеў Гёфгена, крэатyрy прэм'ер-міністра. Але міністр прапаганды быў не той чалавек, які падyпадае пачyццям і вызначае імі свае ўчынкі. Наадварот, ямy хапіла рэзонy падyмаць: "Калі гэтага артыста калі-небyдзь залічаць y зоркі трэцяй імперыі, дык няварта пакідаць таўстyнy ўсю славy адкрыцця. Трэба сціснyць зyбы і стаць, з yхмылкай, побач з ім перад фотаапаратам".
Як yсё гладка ідзе! Як yсё шчасліва абарочваецца! Гендрык адчyвае сябе пястyнчыкам лёсy. "Уся гэтая мілата як з неба звалілася, — дyмаў ён. — Нy, як можна пагрэбаваць бляскам? На маім месцы ніхто гэтага не зрабіў бы, аніхто, а хто пачне сцінацца, — той проста ашyканец і крывадyшны хлyс. Жыць эмігрантам y Парыжы мне не па мне!" — задзірыста рэзюмаваў ён сам сабе. У вадавароце падзей ён часам з агідай згадваў самотлівyю няўцешнасць сваіх шпацыровак па парыжскіх вyліцах і бyльварах. Дзякyй Богy, цяпер зноў навокал людзі!