Павел сеў на ўзлеску, ахапіў калені, заплюшчыў вочы… З чаго пачаць?

…Ключ быў, і гэта давала найпрасцейшую мажлівасць зайсці ў родны дом, мілую Харому на лясной паляне, бо ў такую пабудову не лезуць праз вокны, не разбіраюць дах і не прабірацца праз слухавое акенца ў франтоне… Але дзе быў той ключ? У кішэні? Не, ключы ад іншасвету ў кішэнях не носяць. Такія рэчы вісяць на грудзях на шаўковым шнурочку. Рука намацвае на грудзіне той самы ключ, які ўбачыўся ва ўяўленні. Вось яна, адмычка ад ўсіх скарбаў свету. Гэткі самы, як і ўяўляў. Вялікі! Выкаваны з чорнага жалеза. Ледзь змяшчаецца ў далоні, калі палажыць адным канцом на запясце, другі кладзецца на падушачкі пальцаў. Цэўка, таўшчынёй са школьны аловак, бародка з фігуркамі ў выглядзе — несумненна, і толькі так! — васьміканцовай зоркі. Ага, цяпер куды гэты ключ устаўляць?

Далей справа не пайшла. Шумеў, перашкаджаў вецер, прасвісталі крыллем над галавой сытыя вераснёўскія галубы, недалёка перад сабой убачыў прыгожы падасінавік — усё адцягвала ўвагу, усё перашкаджала.

— Нешта не тое… — мыркнуў Павел, і вырашыў памяняць месца. Не забыўшы зрэзаць чырвонагаловік, перайшоў з узлеску, уздоўж якога ішла палявая дарога, глыбей у лес, знайшоў маленькую палянку, сеў пад сасну на тоўсты пласт нечапанай ігліцы.

За дрэвамі на ўзлеску замільгала жаночая вопратка. Па той дарозе, якая ішла паўз узлесак, нехта ехаў на ровары. З дарогі, прыгледзеўшыся, можна было ўбачыць яго, Паўла, але веласіпедыст, немаладая жанчына, глядзела перад сабой. Каб не патрапіць ў недарэчную сітуацыю, Павел не зводзіў нейкі час з жанчыны вачэй. Вось яна схавалася за дрэвамі, думкі і пачуцці запаланілі ўсю ягоную істоту. Не перашкаджалі ні вецер, ні ігліца, якая часам сыпалася на галаву і нават калола шыю. Павел глыбока засяродзіўся ў самога сябе.

…Павел выразна і адчуваў, і бачыў Харому, як вось бачыў і тую жанчынувеласіпедыстку. Але няўцям яму было, што кабета нечакана спынілася, азірнулася і ўгледзела чалавека пад сасной. Сядзіць і не варушыцца, як нежывы. Хто гэта?

Грыбнік, ці проста так, гуляцель. Жанчына злезла з ровара і ад цікаўнасці вырашыла падысці бліжэй.

Павел не заўважаў жанчыны — занадта паглыбіўся ў нетры ўласнай свядомасці…

…Вось ён — замок. Адсунуць ад замочнай свідравіны металёвы язычок. За ім і хаваецца ўваход у іншасвет, вузкі часавы канал, дакладней, бясчасавы, бо там, за дзвярыма, невымоўна прыгожа афутраванымі, іншыя вымярэнні і часу, і прасторы, іншыя паняцці і разуменні. Там свае каштоўнасці.

«Во дзіва, — заўважыў сабе Павел, — цела не адчуваю. Галава варыць, а ні рукой, ні нагой не варухнуць. Як у таго манаха… Стоп! Што гэтая баба тут робіць? Вытрашчылася і глядзіць… Не, ты хутчэй адмыкай дзверы ў Харому, у цвердзь, у замак, у палац, пакуль дадзена! Бо гэтая Харома належыць табе ад нараджэння, скроена паводле ўзору тваёй душы… Гэта і ёсць той храм, які шукае пераўвасоблены табой манах…»

Першую фразу жанчыны Павел не пачуў — быў замкнёны ў свае відзежы. А яна падышла з веласіпедам у руках зусім блізка і ўважліва прыглядалася да яго. Жанчына гаварыла, але толькі асобныя словы ўваходзілі ў Паўлаву свядомасць. Толькі праз пэўны момант словы зліліся ў фразы: «п’яны, чы шо?», «чы ты глухі?», «а чого ты сыдыш тута?»

Павел урэшце ашаломкаўся і пачуў жанчыну.

— Мо тобі погано? — спагадліва пыталася яна.

— Не, — матлянуў ён галавой. — Гэто я так задумаўса.

— А я думаю, шо з чоловіком робыцца. Ты з якого сыла, нішо я тыбэ ны познаю?

— Я наезжы, — схлусіў Павел і аж успацеў ад прыкрасці — па гаворцы жанчына магла зразумець, што ніякі ён не наезжы.

— Ну, дывысь, коб оно всё добрэ було… А я до магазіна хочу вашого подскочыты, там, кажуць порошок дішывішы, — патлумачыла жанчына, абвяла ровар вакол сябе, каб накіравацца ў бок Паўлавай вёскі. Калі жанчына закідвала нагу на раму ровара, ад яе павеяла пахам здаровага жаночага цела і мытага недарагім пральным парашком адзення. Яна паехала, а Павел заплюшчыў вочы і імгненна праваліўся ў бліскучы вір.

…Так, Харома твая, але не ты яе стваральнік, дойлід, не ты будаўнік — ёсць і Дойлід, ёсць і Будаўнік. Глядзі, цяпер ужо і не дзень, а надвячорак, іншы час. Вось ужо праз тоненькія галінкі бяроз свецяцца Касцы фіялетава-халодным калючым святлом, міргае Мілавіца. Іншых зорак не відаць. Адныя за хатай, іншыя за дрэвамі. Ключ і ўстаўлены даўно, і павернуты, і за ручку на сябе дзверы пацягнуты. А сілы, змогі пераступіць парог няма. Адчуванне глыбокага, затоенага страху не пускае ўсярэдзіну. Мнілася, што там, у пакоях, на сценах вісіць зброя, старажытная халодная зброя — гэтак упрыгожана твая хаціна, твая Харома, Харома на лясной паляне. І каля гэтай зброі — людзі.

«Што гэта ўжо… Зброя, людзі. Не, веласіпедыстка выбіла з рытму… — падумаў Павел. — Чаго ў лес не схавацца? Але там змрочна, настрой не той. Узлесак лепш. З узлеску неба больш відаць… Неба надае энергетыкі…»

…Нарэшце, за многія стагоддзі я апынуўся ў хаце, ва ўласнай хаце, Хароме на лясной паляне, у якой мяне не было тысячу год. У грудзі ўліваецца паветра, насычанае пахам аржаной мукі, пахам мёду, пахам пазатыканага за бэлькі святаянніку-хварабою і крываўніку. Цяпер нельга ацэньваць, варта толькі запамінаць усё, што бачыш. Паўсюль вышыванкі, абрусы на сталах з чырвонымі кветкамі і крыжыкамі-абярэгамі. Пад нагамі ходнікі з чырвонай ніткай па краі. І так усюды чыста, нібыта тут ніхто і не жыве. Але ж ёсць людзі! Яны былі ў залі, выглядалі ласкавымі, дружалюбнымі. Яны немаладыя, хіба толькі некалькі юнакоў і дзяўчат з сумнымі, нібы замглёнымі журбой тварамі хаваліся за старэйшымі. Усе гэтыя асобы не звярталі на Паўла асаблівай увагі. Прыйшоў, дык і прыйшоў. І толькі адзін белабароды старэча ўрэшце глянуў на маю асобу (О! Я зліўся, сплёўся, знітаваўся з уласным Эга!), хацеў нешта сказаць, але раптам пачуліся нязвыклыя гукі з гушчыні лесу: аддалены гул, глухаваты шум, які праясніўся, і вось цяпер выразна пачуўся тупат капытоў наўскач — і вось ужо выплылі з лесу вершнікі, цэлая кавалькада. І ўсё відаць, нібыта сцены Харомы шкляныя. Вось вершнікі разляцеліся па двары і загарцавалі на конях. Мужчыны пры зброі, жанчыны ў шыкоўных строях. І пачуўся гучны і ясны голас:

— У гэтай хаце жывы хто ёсць?

Той стары, які хацеў загаварыць са мной, адгукнуўся:

— У гэтай хаце ўсе вечна жывыя, Гаспадар.

Конь пад старшым вершнікам стаў матляць галавой, звінець цуглямі і біць капытам, аж дзёран ляцеў.

— Я пытаюся, плоцевы хто ёсць?

Хатнія, усе як адзін, глянулі на мяне. У іхных вачах свяцілася шкадаванне, невымоўны жаль.

— У Хароме на лясной паляне нельга заставацца доўга, — шапнуў белабароды.

— Няхай выйдзе, — прагучаў знадвору ўсё той жа чысты і гучны голас. — Лель! Вазьмі каня, а ты, Вялес, ссаджвай кабет.