«Торопись обрадовать добрым словом встречного, может быть, в жизни не придется больше повстре­чаться».

9.4.

Усе апошнія месяцы чытку газет пачынаю з паведамленняў пра Польшчу. Зрэшты, і размовы пра міжнародныя падзеі ва ўсіх круцяцца найперш вакол Польшчы.

Адна з размоў з Анатолем Казловічам. ён, як відаць, раўніва ставіцца да свайго пакалення. Сам жа пачынаў з вершаў, і не горш за іншых. Дык ён прачытаў мой артыкул у «Немане» («Обретение высоты») і незадаволены: захваліў. I раптам:

— Для «Литературки» ты напиши более честную статью.

— А што ж ты разумееш пад «честностью». Хіба яна паддаецца нейкаму заказу?

Урэшце, услед за Серафімам Андраюком, які ідзе на пасаду галоўнага рэдактара, М. Ф. Дубянецкі прапанаваў і мне пераходзіць у выдавецтва — намеснікам галоўнага. Чутка хутка разыходзіцца, і вось ужо многія перапыняюць і ўгаворваюць ісці.

Пераклад Г. здзівіў: драўляная мова, калькі і канцылярызмы, немілагучныя выразы. Замест лёгкай і зграбнай фразы: нагрувашчванне слоўнай няўдобіцы, глухата да рытму.

«Вакол яго расказаў нібы калыхаўся лёгкі туман, які надаваў апісаным ім персамажам контуры прыблізныя і формы, што выходзілі за мяжу чалавечага».

Апісаным ім персанажам — гэтыя тры — м — вязкія і наводзяць на сумненні адносна яго паэтычных перакладаў...

«Мяне пужае гзта сустрэча». Хаця б: палохае.

«Рэдкая з’ява, каб яна (жонка) прыходзіла да яго раніцай». Цікава, што там у арыгінале або ў рускім перакладзе. Няўжо: явление?

«— Вы вялікі эгаіст, мой дарагі... Вы ў здзіўленні?...» Што гэта значыць? Вы здзіўлены?

Ды справа не ў асобных выразах. Агульнае адчуванне нейкай няўкладнасці, грубасці мовы, кідае день не столькі на аўтара, колькі на беларускую мову, нібыта няздатную да свецкасці, да лёгкай арыстакратычнай размовы, да арганічнага прамаўлення.

Зноў чытаў Э. Сетана-Томпсана. «Рассказы о живот­ных». Зноў чытаў з радасцю і хваляваннем, як у дзяцінстве. Кніга пра жывёл, але і пра нейкія непарушныя законы жыцця і існавання. Добрае ўсечалавечае пачуццё ўвагі і павагі да жывога, дакладная мера аб’ектыўнасці і лірызму, сур’ёзнасці і іранічнасці.

«Солнце село за Голдерские горы, и мягкие сумерки, которые так любят все животные, разлились над морем холмов и равнин. Закат пылал, а маленькие долинки были наполнены кротким сиянием, лишенным теней. Вы­соко на холме, невдалеке от реки Шобан, зеленела сос­новая роща. Хорошо и спокойно было здесь в сумерки. Посреди этой рощи на полянке жила семья лисиц». Здавалася б, звычайны пейзаж. Але асаблівая яго чароўнасць — у суладдзі з падзеямі, сюжэтам, усім унутраным светам твораў.

Звяры маюць характары, і з усімі развітваешся са шкадаваннем. Як часта бывае: каб жа самому напісаць нешта такое.

Наваселле ў Ш. I зноў у яго прыгода. Напіўся сам. Пасадзіў на калені жонку В. Ч.:

— Я цябе пагушкаю. Дай бусеньку.

Тая таксама лахта добрая. Ці яна не так крутанулася, ці ён сам пахіснуўся, але ўпаў і разбіў вуха. Дзед Трахім сядзеў пры ім цэлую ноч і трымаў руку на пульсе:

— Усё можа быць.

Урэшце салодкі храп сына пераканаў яго, што небяепекі няма.

Артыкул «Пра надзённае...». Як заўсёды сумненні (назва можа падацца нясціплай). Паспешлівая форма. Частка недагаворанага. Можна чакаць крыўд ад Шаўні, Бондар, Макарэвіча, Янішчыц.

Рыгор Барадулін («ЛіМ», 26.2.82):

Чэхаў иеракладаю,

Замураваны слоўнікамі.

Выблісні, маладая Радасць імгнення злоўленага!

Светла ў славянскім змроку.

Словы, як тыя совы ўначы,

Моўкнуць пры кожным кроку,

Новы лес асэнсоўваючы.

Дыхае тванню bahno,

Touha — туга галадае мая.

Першаславянствам пахне

Фраза неперакладаемая.

Старый летчик Иван Савельевич в повести «Балтик» Владислава Крапивина: «Учиться быть большими как раз и надо, пока маленькие, потом поздно будет».

Васіль Быкаў. «Яго батальён». У кн. «Пайсці і не вярнуцца». Аповесці. Мн., 1979.

88. «Усё ж у яго быў батальён, лёс якога ў многім залежаў ад яго, жывога. Мёртвы ён батальёну быў непатрэбны».

99. «Нават калі ён ніколі не вернецца да свайго батальёна I будзе назаўсёды аддзелены ад яго лёсу, ён не мог так проста і раптам вырваць са сваёй душы гэтую сотню людзей, з якімі яго зраднілі сумесна перажытыя імі пакуты і пралітая кроў».

135. «Яна (воля выпадку) не ўладарна толькі над яго чалавечнасцю. Над тым, што адрознівае яго ад Маркіна, што ў ім — Чалавек».