Пра сённяшніх не будзем казаць — рана. Але я думаю, што мы не дажывем да такой ганьбы, каб прызнаць у бліжэйшы час „класічнымі” зубрамі (?) з аднаго боку У., а з другога — Z. А мо да гэтага дойдзе? Не, трэба, каб нехта новы прыйшоў у літаратуру: каб яго блізкім прыходам пачало ўжо дыхаць наваколле — ці чуваць там нейкае „смущение” i „возмущение” ў прыродзе? Хоць ты паслінь палец вазьмі i вытні на вецер.

Канчаю, даражэнькая! Бо, можа, кажу не тое, бо, можа, вяла i нецікава думаецца. Ды яно i праўда добра прарочыць i бубніць збоку. Лепш, можа, справай нейкай канкрэтнай займацца, хаця... Вунь

D. корпаецца ў нейкім пазаддзі i думае, што яму помнік за гэта паставіць калі не на Паркавай, дык у N. павінны. Прыйдзе час, помнік ставіць не збяруцца — пачне крычаць, што ягоны талент вялікі выдавецкія мітрэнгі згубілі, што аўтары зеллем знарок малайца спаілі, што асабістых крытыкаў праз пасаду не займеў, а тое ў галаву не прыйдзе, што найперш трэба навучыцца хаця б пісьменна адчуваць i думаць, не кажучы ўжо аб тым, каб граматна пісаць, — бо i гэта не зашкодзіла б. А паказваць сябе мэтрам i вялікім дзеячам перад Е. ці Стрыгалёвым, з якімі гарэлку п'еш, па-мойму, несур'ёзна: ці сядзі, ці дамоў ідзі.

Во ўспомніў, загаварыўшы пра выдавецтва... што там Івашчанка? Мне нешта перастаў пісаць. Ці здаў ён рукапіс? Прабач. Скажаш, усе лаюць выдаўцоў, i ўсе ад ix нечага хочуць. Але ж я без прэтэнзій, па-хатняму, так сказаць.

<...>

Во яшчэ ўсномніў. Я прасіў цябе ў нейкім лісце, мусіць, у тым, які не атрымала, дазнацца, што гэта за пастаноўка „Наш Купала” ў купалаўцаў. Я падумаў быў, што, можа, Раеўскі адрадзіў нашу даўнюю задуму (напісаную) пра Купалу, тое, што часткова прайшло некалі на тэлебачанні як фільм. Цяпер, праглядзеўшы недзе ў газеце, бачу, што не тое. Гэта мантаж з купалаўскіх спектакляў, перасыпаны „говорениями” ад сябе (i пра сябе) акцёраў пад выглядам, як гэта заўсёды бывае, што пра некага іншага. Няхай.

I гэта я так закругляюся! Прабач, што напэцкаў, пісаў апошнія старонкі на рабоце, выдаючы кнігі, лаючыся з-за газет, — хочацца, каб пісьмо пайшло заўтра ж. Напішы, ці скора дойдзе, наогул. Нешта дзіўнае выйшла з нашай перапіскай.

Бывай. Да лепшых часоў.

28.07.82. Міхась.”.

„Дзень добры, Ала!

A папраўдзе, добры вечар! Не бяруся сказаць, што робіш ты ў гэ­ты час, хоць i спрабую ўявіць цябе па-хатняму, „у халаце i пантофлях”, i за кухоннымі турботамі нават, — дальбог, не ўдаецца мне гэта! Мо чытаеш, седзячы, як школьніца, за сталом (не возлежишь на ка­напе?), мо гаворыш з кім па тэлефоне; мо паліваеш на балконе кветкі; мо пазычаеш суседцы тэлепраграму, робячы гэта тым больш ахвотна, што сама, можа, як i я, той тэлевізар не глядзіш; мо вырашаеш, што лепей выпіць нанач — каву, гарбату... ці люмінал? — а мо абмежавацца, паводле ёгаўскай рэкамендацыі, шклянкай халоднай вады? Думаеш так i раптам спахопліваешся, што ўсё гэта лухта ў параўнанні з пакутамі W, ад ягоных „удоў”, як называе т-х пасій St., — скажы, які занятак прыдумаць яшчэ табе?

Я дык вось пішу i думаю, што перапіска наша збілася з пісьменнага (граматнага) рытму i пачала нагадваць тутэйшую радыёфікацыю. Вось, напрыклад, аб'яўляюць вячэрнюю паверку, i я па сваім бібліятэчным дынаміку чую гэта, як рэха, тое ж самае з рэпрадуктара, што ля сталовай, — але я, натуральна, веру таму, што бліжэй, дынаміку над сваім вухам. Гэтак жа i цяперашняе тваё пісьмо: яго рэальнасць, а твой адказ на яшчэ адзін мой ліст шкуматае ветрам недзе ля „сталовай” — дзе твой адказ? „Адрэдагуй” ты неяк гэтую „тэхніку”!

Я табе ўсё расхвальваю St.-Pg. [Sanct-Petersburg], а ты маўчыш! Дачакаешся восені ці зімы, a які Пецярбург зімой? Яго зімнім нават ніхто з літаратараў-пяцярбуржцаў не пісаў, калі не лічыць някрасаўскае „Пра надвор'е”. Як гэта? „Государь мой, куда вы бежите? — В канцелярию, что за вопрос? Я не знаю вас. — Трите же, трите по­скорей, Бога ради, ваш нос! Побелел! — Ну а мой? Лучезарен. — То-то принял я меры! — Чего-с? — Пейте водку в мороз. Сбережете свой нос, на щеках же появятся розы!” Не, яшчэ ёсць, як ні дзіўна, у Дастаеўскага — дзе, дакладна не памятаю, але памятаю, што там зімовае неба над горадам, перапаласаванае марозным дымам ад каміноў, здаецца настолькі фантастычным, што прыходзіць думка, што i сам горад уздымецца з гэтымі дымамі i сплыве куды-небудзь.

Не, ну яго, зімовы той Пецярбург! Даражэнькая, ну ix, Эрмітажы, Пецяргофы, — мы ў Царскае Сяло паехалі б! I кожны дзень ездзілі б ці нават сталі б пастоем у якой мясцовай чухонкі, калі яны яшчэ не перавяліся там, — надумай, даражэнькая! I юны нкшП, то гарачлівы, то нечакана маўклівы, з вечна абірызанымі пазногцямі, нячысты ў начных сваіх помыслах, пра што не пасаромеўся сказаць пятнаццацігадовы у сваім „Пробуждении”, — пачаў бы занимать наше воображе­ние. Калі ты любіш рамантычпыя пачуцці, дык стала б мне расказваць пра патаемную любоў сего вьюноша да жонкі Карамзіна, які жыў летам тут, у студэнцкія пушк[інскія] гады, а я, як цынік, нагадаў бы табе, як Наталля Мікалаеўна бегала адсюль у казармы да Дантэса, полк яго стаяў непадалёк. Цікава, га? Праўда, было гэта ўжо не ў ліцэйскія гады, вядома, a калі шаноўны A.C., ці то дзівячыся, ці то жахаючыся, усё больш пачаў адчуваць сябе ў эфіопскай скуры прадзеда Абрама Пятр[овіча], калі пачаў пераконваць сябе, што маўр Атэла „не ревнив” i г.д.

Не ведаю, як яшчэ пераконваць цябе i як адбіць у цябе ахвоту да розных Курляндый i Эстляндый.

Нейкія даручэнні круціліся ў мяне ў галаве, але вось, разгаварыўшыся, забыў. Вось. У Макарэвіча на радыё мае вершы — што ён думае з імі рабіць? Чамусьці не адказвае мне. А вершы ідуць, здаецца, у „Полымі” — нехта чуў абвестку па радыё (у жніўні). Радыё запозніцца — i тады ўсё ў кош. Пазвані Макарэвічу... Ой, даражэнькая, не! прабач. Усё пераблытаў. Цяпер скажы, што я заклапочапы сваімі літарат[урнымі] справамі? Усё наадварог. Макарэвічу трэба званіць не наконт „Полымя”, а наконт „ЛіМа”. Там жа новыя вершы. З „ЛіМам” трэба ўзгадняць, бо „ЛІМ” гэны маўчыць. Калі паспееш зрабіць, зрабі. А, можа, ужо тым часам „ЛіМ” выйшаў. Наогул жа, пра гэта ўсё адпішы.