Бл ойындар біткеннен кейін «блем, зрелеріді біржолата алайын!» дегендей, зіні солдаттарыны неріне риза болан Неплюев онатарын лагерь сыртындаы тбеге ойан алты зебіректі асына алып барды. Зебіректі алай атылатынын крсетпек боп, арт жаында рейлене топырлап тран алы топа бір арап ойды да, «от берідер!» деп бйырды.

Осыдан екі жыл брын Орынбор аласында «орыс патшасыны ол астына кірмек» боп келген білммбет пен Абылайа Орынбор комиссиясыны бастыы бір зебіректен бір минут ішінде он рет о атызып жртты та алдыран. Б жолы Неплюев алты зебіректен бірдей екі минут о жаудыртты. Алты зебірек екі минутты ішінде аузынан жалын тгіп, жз жиырма рет грс-грс етті. Аспан аударылып жерге тскендей болды. Бкіл сар даланы тітіреткен бір орынышты гріл билеп кетті. Наыз аырзаман туандай, брын мндайды естімеген аза жылылары кісіней шыырып, шылбырларын зіп, ер-тоымын бауырына ала, айдалаа шаба жнеледі.

Мндай грілді ан базарын брын-соды крмеген азаты «игі жасыларыны» кбі-а «астапыралла, астапыралла!» деп жааларын стап, имандарын йірумен болды. Атыс бітісімен зенге арай жгіргендері де бар…

Зебірек німен жртты зресін алана мз болан Неплюев «азаты жауынгері Хиуаны білтелі мылтыын бір атып айта ттатанша, бл зебірек он рет о шыара алады. Осы зебіректі атан оынан бес минутты ішінде бір ауыл жо болады, ал бір саатты ішінде он екі ауылды ртып жібере алады» деді.

Зебіректерді жалын атан лемді тітіреткен грілін естіген жрт бл сзге кмн келтірмеді. Бл алты зебірек тріктермен соысып жатан Россияны аза жерін отарлауа зер блген бар аруы екенін білген жо. Неплюевті де аза хандары мен Жоар, араалпа укілдерін Ор бекінісіні ішінде емес, сыртында абылдауыны да бір себебі осында еді. лі ару-жараы шамалы Ор бекінісін онатарына крсеткісі келмеді. Іші толан пле екен деп, р сырты ссынан шоши берсін деп ойлаан.

Осылай кні брын есесін басып алан онатарын ертіп, генерал енді дайындалан стол басына келді. Неплюевті о жаында білайыр мен оны кйеу баласы, Орта жзді батыры Шаша руынан шыан Жнібек, сол жаында Жоар елшілері мен араалпа батырлары отырды.

зге ш жзге таяу азаты игі жасылары мен Неплюевке еріп келген орыс офицерлері, жаа ана «соыс ойынына» атысан драгундер, гренадерлер, мушкетерлер бастытары здеріні шен-шекпендеріне арай стол бастарына орналасты.

Генерал Неплюев осынша жртты досты, бітім шін жиналанын, Россия еліні е лы масаты кршілес елдермен тату-ттті тру екенін айта келіп, шыныа йылан шарапты е алдымен лы Россияны мртебелі йел патшасы Елизавета Петровнаны рметіне ктеруді сынды.

— Кімде-кім зіні алдындаы шынысына йылан змзм суын ішпесе, — деді кліп, — ол бізді мртебелі а патшамызды асы.

Бл сзге нанып алан азаты кей аау батыр, асаалдары «туекел!» деп алдында тран кішкентай шыны ыдыстара амалсыз ол созды.

Біра бны ішсек кпір болып кетеміз деп сазарып отырып аландар да бар. Осы кезде Неплюевті зімен бірге еріп келген Орынбор мсылмандарыны муфтиі, ахун Нсіполла молда орнынан трегеліп:

— Патша шін бл шарафні ишпаанлар кна батады! — деп жариялады. Сйтті де зі жрт кзінше олындаы ара йылан шыныны аузына апарып, кмейіне ткере салды.

Бдан кейін ешкім «ішпеймін» дей алмады. Барлыы да шыныларын олдарына алды. Біреулері бірден жта салды, біреулері аала-шашала ішті. Кейбіреулері аузына апаран боп, білдірмей жерге ткті.

Ішіп боландар жамыраса сйлеп, кліп жатты.

— Удай ой!

— ешімді ртеп жіберді ой иті!

— ой, плесінен аула.

— Молла-еке зі рсат еткен со ана іштім.

— ле-лгенше кргенім осы ана болсын!

— атын патша да, губернатор да риза шыар…

Жамырасан бейшаралар здері ауыздантан осы ара-шарапа бір екі жз жылдан астам уаыт ткен кезде, рім-бтатарыны бден аныып алатынын айдан білсін! айран аау сорлылар! Енді олар аса кірісті. Бан келгенде азеке а патшаны атын ататан жо. Екі білекті сыбанып жіберіп, сбені майлы етін асаанда арап тран адамны айызы анандай еді. Он екі мшесі тгел астауа салынан нанны семіз еті, абырасы абыра, тсі тс, жілігі жілік кйінде заматта жо болып жатыр. Астаулар мен табатар не-міне дегенше дымы алмай айтып жатыр. «Ана бір домалаына ол жалап жіберші», «лгі ботташы дегені осы болар», «тама емес ой мына жарытыы», «мына бір шп жапыраыны ащысы-ай», «бл орыстар не болса соны тама етеді екен-ау», «пле, балы болса осындай бол, р абырасыны зі тебендей ой!» деген дауыстар да шыып алды. Ішілген ымыз, тгілген шарап.

Бір кезде Неплюев орнынан таы ктерілді. Ол рюмкесін жоары стап:

— Ал, рметті онатар, мына шарапты Россия еліні шын досы, Кіші жзді ханы, лы білайыр шін алып оялы, — деді.

Столды бір жаында отыран бір топ «Ура!» деп шу ете алды. Бл драгун, гренадерлер тобы еді.

Бл жолы молла гіт жргізген жо. Біреулер ішті, біреулер шыныа олын да тигізген жо. Тек р жерден естілер-естілмес ккіл ндер шыады.

— Мртебе се берсін, білайыр!..

— білайыр шін шарап ішкенше, у ішкенім жасы емес пе…

— Баы жоарылай берсін хан иемізді.

— Шаыраы кйреп ортасына тссін.

— Кріде кір, кріде кіргір білайыр, сені легінен кнкр боп кпірді олынан дм татты ой…

— Байап сйлеіз, ария біреу-міреу естіп алар?

— Естіп алардай не айттым? Айыбым крмегенімді крсетті дегенім бе?.. Шыраым, пле жаппай отыр… Пайамбар жасына келгенде маан білайыр ханнан бтен кім мндай рмет крсеткен. Бдан да абыройы аса берсін, білайыр хан.

— Осы рметті брі білайыр шін ой.

— Шіркінні адірі алай кшті еді.

— Кшті болмай, бар азаты бір тотыдай крмей арзана сатып отырса…

— Тек, жайыа отыр! Жн-терісін білмей…

р жерден осындай ккілдер естіліп жатты. Біра кімні аузынан не шыанын адам аарар емес, гу-гу гіме. лдекім олына домбыра ап патшаны, губернаторды, білайырды матама боп шырай жнелді. Біра та оны ні ызып алан офицерлерді «за мір берсін» деп осыла салан ніні астында алды. Бл нге мас бола бастаан бай мен билер де осылды. Арасында мфтиді жіішке ащы даусы да естілді.

онатары осылай зді-зі болуа айналанда, Неплюев білайырды стол басынан трызып ап, олтытап, сай жаалай ыдырып кетті. Брын да мндай онаасында екі-ш рет болан, шарапты да анша ішуді білетін хан зін жасы стап келеді.