CIQQUR AT MBDI TKC YERDKI INSANLA ONUN ALLAHI

ARASINDA K"ORP"U DEYILDI. O HM D MUGAM MBDI IDI.

Bizim ulu cdadlar da, onlarin sonraki nsillri d, q"udsal saydiqlari bu k"orp"un"u TARIN, UDUN, SAZIN, CAMIN, ZILIN (Zurnanin), yqin QAVAL v KAMANIN da m"usaiyti il ifa olunan mugam sdalari altinda kecirdilr. Xyaln Allahin rsi-lasina y"ukslirdilr. Bununla aciq n"ukbbr (g"oylr) qarsisinda g"unahlarini yuyur, tmizlnir, mnn paklanirdilar. Daxiln rahatlanaraq sabaha yeni ruh, yeni sbr, yeni mna dolu "ulviyytl g"oz acirdilar…

Ciqqir At Ss at demkdir. Guya akkadcadan “H"und"urd tikiln” kimi trc"um olunan mbd ona g"or bel adlanirdi ki, onu insanlarin g"oylr dua g"ondrcyi m"uqdds ocagi kimi insa edirdilr. Sadc mixi isarlrd biz mxsus sslr yer olmadigindan, mbdin adini Ziqqurat oxuyub, ona da bir thr dediyim anlami vermy calisirlar. Mhz hmin mbdin divarinda qtranlanmis x"ususi taxcadan tapilan mixi yazili silindr biz Ussaq ("Ussaq kimi d yazilir) mugami bard yazili mlumati catdirir. Demli, mbddn hl minillr "onc d mugam oxunurdu, Ciqqur At mbdinin yaranmasina tkan verirdi. Yegipet piramidalarinin, Kir v Lenin mavzoleylrinin memarliq "usl"ubuna tkan vermis unutdugumuz bu Mbd hllikilk sdasini Cabbar minin ifas inda esitdiyimiz mugam sntinin drin k"oklrini indiy qdr "oz"ul"und qoruyub saxlayb.

Xalq yazicisi Anar "oz"un"un thtls"uur yaddasi il sanki Ciqqur Ata isar edir:

“Mugamat Srqin, Cnubun smasi, mhz inci-inci ulduzlarla s"uslnmis Dogu-G"uney asimani altinda ifa olunmaq "uc"un naqil edilmisdir”.

Xalq artisti libaba Mmmdov is “Mugamat bizim xalqa Allah vergisidir” deyir.

Hr ikisi n b"oy"uk tarixi hqiqti s"oylyir. “Naqil edilmisdir” v “Allah vergisidir” ifadlri b"oy"uk bir tarixi Hqiqtin inikasidir. Onlari tsdiqlyrk biz d deyirik ki,

Mugamat xalqin tbit m"oc"uzlrin v onlari t"ordn q"uvvlr, hmcinin tkc "oz nslini deyil, b"ut"ov cmiyyti, yni, hm d bir qandan olmayan n m"uxtlif tayfa konqlemeratlarini da daltl idar etmis zadgan (elit) t"urk nsillrin itihiaf olunmus himnidir. Bu himn vasitsil o (cdad), Rbb; Sms-Sms, yni G"uns; Od allahi Ahuraya; Simsk, ildirim, daguna (dagitma) allahi Mrduka, Bahar, urzu v sevgi ilahsi Istr "oz mhbbtini izhar edirdi. Mhz hmin mbdin tavanindan ks-sdayla ulularimiz mugam "ust"und g"oylr ss atiblar, allaha dua-san g"ondriblr, ona l"utfi-krm ediblr. O, insanin b"ut"un varligi il pakliga can atiminin bu hyati zrurtindn, cmiyytin d"urri yoldaki axtarislarinin vacibliyindn, xalqin g"oylr qovusmaqla arzusuna catmaq hsrtindn, onu hatlmis Tbitd m"utlq bas vern obyektiv realliqlari v transformasiyalari drk etmsindn yaranib.

Mugam cdad tfkk"ur"un"un Tbit fonunda bas vern tbii tkam"ul"un"un mhsuludur.

Onu hat edn m"uhitin musiqi dili il ifad trzidir.

Mhz buna g"or d u avaz, u ss Tbitin hr gussind yarana bilmir. Tbit hadislrinin inikasi olan mugam "oz"u bzn Inanca cevrilirdi. Ulularimizin “Narahat etdiyimiz "uc"un kec g"unahimizdan, Ya Rbb, Ya Bari, Ulu Yaradan! dey-dey, Allah qapisin ehtiyatla, xof icind calmagin min illik nnsi azaciq modifikasiyalara vardirilsa da, bu g"un kimi b"ut"un konfessiya v dinlrd saxlanilib, yasayir, faliyyt g"ostrir. Insan insandi, “D"unya g"or-g"ot"ur d"unaysi…”

Asagida sklini verdiyimiz v "ust"undki mixi yazilarinin sirrini acdigimiz silindr dediklrimiz s"ubutdur. Silindrd hr biri 25 stir olan ayri-ayri m"ovzuda iki mtn qazilmisdir. O m"uasir d"ovrd tikiln tarix qovusacaq binalarin "oz"ul"und gizldiln v glcy informasiya "ot"urn kapsul funskiyasini dasiyib. Tam acmadigimiz, ancaq mgzini "umumn anladigimiz I mtnin stirlrindn bel blli olur ki, yazi, Ciqqir At mbdini hansi ild tikmk barddir. Mtnd illrin tbii x"ususiyytlri zodiaklara g"or sadalanaraq qeyd edilir ki, mbdin hansi ild tikilmsi vacib srtdir ki, o bdilik qala bilsin. Onun sirrlrini tam oxuya bilmdiyimiz "uc"un, hllik cap elmirik.

II mtn xalqin mbd m"uracitidir. Onun mixi isarlrdn oxunmus hecalari da, 6000 illik m"ovcudlugu d"ovr"und Ilk df! olaraq stirlrin dqiq acilmis sirrlri d "oz ksini b"ut"un tamligi il asagida tapib. Yazi d"ord df usaq (ussaq) adi ckir.

Ussaqla brabr, digr mixi yazili mnblrdn biz hllik Mahurun, Rahin,Rastin,Dagina (Dagila – Heyrati) v Dem"uzi (Segah) adlarinin da varligini tsdiqlyn yazili faktlar askar etmisik. Son iki mugamin tbitini ks etdirn qisa mlumatdan basqa, qalanlari bard tss"uf ki, digr informasiyaya rast glmmisik. Bu mnada insan d"us"uncsini heyrtd qoya bilck, ilk baxis da tzadli g"or"unn vacib bir amil toxunmaq istrdik. Bu, uzun tkam"ul tarixind hansisa kataklizm zminind "oz kahksanli tarixini unutmus, ancaq “sumerlr bizik” deyn xalqimin tam amneziyaya varmasi fonunda bel, mugamin adlarini v g"or"un"ur "ozlrini d nec varsa elc, oldugu kimi bu g"un qdr qoruyub saxlamasi amilidir.

BU SKILLRD, DEYRDIM, MUGAMATIN YARANMASI, FORMALASMASI V B"UT"UN SRQD POPULYARLASMASI YOLUNDA B"OY"UK ROL OYNAMIS ZIQQURAT (CIQQUR AT) MBDININ

ALT HISSSI REKONSTRUKSIYADAN SONRA G"OSTRILIR.

Asagiaki skildn g"or"und"uy"u kimi, yazilana g"or vaxtil Sinbel daginin "ust"und insa edilmis mbdin tqribn 4–5 mrtbsini brpa etmk m"umk"un olub. Cox qribdir ki, Sinbel daginin adina – yazisinin sirrlrini acdigimiz prizmada da rast glinir.