“Бир кн ооруу бир кн соо”, деген макал мага тиешелдй сезилч. Эки саат ооруп йд тоголонуп жатсам, эки сааттан кийин эч жерим оорубагандай, куландай соомун, кийген кийимиди алмаштырып кчг чыгып, кнмдк турмушка аралашып кетчмн. Кээ бир мени тааныган адамдардан “сен куулуп жрс” деген ар кандай эмоцияда айтылган сздрд угуп да жрдм. Кээ бирине таарынсам, кээ бирине та кала карап койчумун. змдн эмне болуп жатканыма кл буруп анализдн ал убакта клм т жакын алган эмесмин.

Учурунда мен аны кантип, кандайча жасап жргнмд тшнбстн болницага жатып, укол дарыларды алып, таблеткалар менен дарыланчум. Качан организимим дары дармекти кабыл албай, укол деген денеге таркабай, венага ийне киргенде “онтогон уйдай болуп” белимди бкчйтп, оорукананын керебетине тоголото жаткыра койгонго чейин “денемди” укпай жр бергенмин. Капельница алганда тамагымды бууп, кызыл гчт шарик сыяктуу бир нерсе тосуп, тамагымды бир муунтуп жаткансып буулсам да, кзмдн жашымды тоголотуп жата берчмн. Азыр тп кетет, чыда?! – деп змд зм алдачумун.

Кээде “ык тутуп” же “кекирсем” да, дененин берген белгисин тшнбй, денем каршылык крстп жатканын тшнгндн ордуна, “Мага эмне болду?” – деп жанымдагылардан сурачумун. Ал убактар 1997– 1999 жылдар ичинде кбрк болду.

Крс: “Денем – дарыга толду!”, “Болду!”, “Токтот!” деп белги берип жатканы экен. Ооруу кыйнап, лм сени кекиртектен алып коркутмайынча, адам баласы “зн з тшнгс” келбейт турбайбы. Качан лм коркунучу кз алдыма келип, змдн лп кепинде жатканымды жогор жактан карап, з кзм менен кргнг чейин тшнгм келген эмес. Коркконумдан докутрлардан сырткары, ар кандай ырым-жырымдарды пайдаланып, молдо– башкыларга чейин кайрылгам. лм коркунучу ар кандай шартта ч жолу кайталанып, белги берилгенден кийин кана “акылыма келип, мен зм зм – денем менин дарыга толуп бтптр, эми укол дары алганды токтотоюн!” – деген “жыйынтыкка” келгем. Жашагым келип, “лмдн ордуна –жашоону тандагам!” Бирок, бул коркунучум тез арада азайган эмес. лм коркунучу кчгн убак кпк созулган.

Албетте, мен медицинадан толук кол жууган жокмун, бгнк кнг чейин керект медикаменттерди колдоном, врачтардын кызматынан пайдаланам. Бара– бара оорууну зм тзп, змд зм кыйноого салгандыгымды мойнума алдым. Себеби, ал убакта врачтар знн кызматын крстп бтт, эми з аракет кыл , деген нерсе экендигин кийин тшндм.

Эми болсо, кнг з денемден кечирим сурайм. Булчударды жазып туруу керектигин тшндм, себеби бир кн ичинде бир канча эмоционалдык жактан булчудардын катуу жыйрылуусу болоору мага белгил болду. Ал, кнмдк окуяны кнг ойлоно бербестен, кнд болгон окуяны кнг коюп жиберип, денени жазып туруу ден соолукка пайда экендигин тшндм. тт, кетти! Кайгырып, жемелнн пайдасы жок. Жакпаганын кайталаба, жакканын улант. Кандай чйрд дене зн кандай сезет, ошого карата мамилелеш адамдарыды иликте деген мааниде тшнс болот. Бул ден соолук жана узак жашоо чн т маанил маалымат.

Тамакты з убагында жебей змд зм ооруу акыбалга алып келген кндрм канча. Физикалык денеге кыймыл албетте керек. Бирок аны кантип, качан, кандай шартта пайдаланды, ал нерсе з чн кана белгил.

Денем даяр эмес болгон кезде акылыма ишенип жаш кезегимде “аял заты” экендигимди унутуп салмагым 50-60 кг болсо да 70 – 80 кг. оор жк ктргн кндрм кп эле болгон. Жыйынтыгында, жашым 40– ка киргенде ден соолугум начарлап, змд ишке жараксыз акыбалга алып келдим.

Медицина албетте, сенин учур чактагы акыбалыды текшерет, диагноз коет, дарылайт. Ал убакта, мен чн дарылануу организмдин бир жерин одосо, экинчи жеримдин ооруусун кчтп жатканын тшнгн эмесмин. Ооруган жеримди айтып арызданганды кана билчмн.

Убакыт ткн сайын змдн денемди зм байкоодон жыйынтык чыгарып келдим. Дене толук ден соолукта болуш чн медицинанын кч жетишээрлик эмес экендигине кзм жетти, себеби негизги денени колдоо, угуу, кам кр, аны башкаруу ар бир адамдын знд экендигине ишендим. Ал эми, ооруунун булагы бир эле физикалык денеде эмес, ар бир адамдын маалымат талаасында, ген, кан аркылуу, ага уланган нурлар аркылуу келээрин кп убакыт ткндн кийин тшндм. Ар бир адамдын жашоо тарыхы ар кандай эмеспи, ошон чн бир типтеги дарылоо, адамга толук жардам бербей тургандыгына кзм жетти. Анткени адамдар ар кандай дене тзлшт жана жашоо шарты, жашоого болгон ой жгртс ар башкача. Бир эле дары бирн заматта айыктырса, экинчи адамдын ооруусун кабылдатат. Аны з убагында доктурларга айтуу керек, антпесе врач сенин ичиде эмне болуп жатканын кайдан билсин. Албетте, кесел адамдын оюн угуу ар бир врачтын “клн” бура бербейт, себеби, алар дагы здрнн системасы аркылуу дарылайт. Ал шартты бузуу чн дарыгер зн з ишенген, тажрыйбасы кчт, бийлиги бар кызматкер болушу керек. Гиппократтын антын, медицинанын тартибин бузуу ар кимдин колунан келе бербейт, себеби кызматтагы жоопкерчилик кчт. Ошондуктан денедеги болуп жаткан згрг т кылдаттык мамиле жасоо з чн пайдалуу.

Дары дармек, бул алгачкы, учур чактагы оорууду басат. Медицина “ физикалык денедеги” оорууну айыктырат. Ал эми анын “тамыры, баштапкы себеби – менин ички дйнмд, жан дйнмд, менин оюмда, сзмд, эмоционалдык, психикалык сезимимде” экендигине учурунда маани берген эмесмин. Мен ал тшнктн т алыс болчумун. Азыркыдай “билимим” ал убакта жок болчу. “Коркунуч” мени дайыма башкарып, уккан кулагыма ишенип, айлана чйрдглрдн жашоосу менен бирге жашагам.

Ар кандай ооруунун, проблемалардын, окуялардын фундаменти здн дене тзлшдн тпкрнд, сезимиде, оюда, сйлгн сзд экендигин мойнуа албаса ар кимге арызданып, “оорууду” айтып жашайсы. Ал эми, ички дйнд кулап, урап жатса, сени эч ким кайра кура албагандыгын учурунда тшнг келбейт. Ал эми, медицинанын сенин ички дйн кайра курууга кч жетпейт, себеби, адам денеси т татаал дене тзлш. Аны эч кандай аппарат крстпйт, себеби ал сенин ишеними, элестет, кабыл алуу, ойлонуу, даам татуу, жыт жытто, ар кандай эмоционалдык жана психологиялык сезимдери менен тзлгн дйн. Мен анын тууралыгына жана ар кандай ооруунун “негизги булагы – ар бир адамдын знд, генде, канда, здн маалымат талаада, жекече тарыхыда, жаныда” экендигине кп жылдардан кийин кзм жетти.

Эгерде “мт, сй, эрки, ишеними, акылы” сени менен бирге болбосо, “туура дем алууну” билбесе, сени эч ким толук айыктыра албайт. Ошон чн баардык кчтн башаты зд экендигин з з тшндрп бар. Себеби, сенин дйнд “з кана биринчи жана башкаруучу адамсы!” з менен здн бекем биримдиги кана сени бир бтндкт кармап, ден соолукка алып келе алаарына кзм жетти.

“Адам денеси, т татаал чо система” экендигин тшнп жана ар бир адамдын организми зн з дарылоого жндмд экендигине чындап ынандым. Ал фундаментти куруучу да бузуучу да ар бир адам з.

Мен, азыр бул нерсени толук ишеним менен айта алам.

“Адамзаты – зн з курган да, бузган да – з” экендиги чындык”.“Жалкоолугу чегинен ашкан” адам кана башкаларга ишенип, башкалардан мт этип жашайт. “Эрке” адам кана оорууну эркелетип, бапестеп багат, коштошкусу келбей кп жылдары достошот.

Оорууну канчалык бакса ошончолук тамыр алып, денени ошончолук дегээлде кысат, чоойтот, ээн эркин денеге “кожоюн” болуп башкарат. Жаткан тшгд кучактатып, ныксыратып бапестеп уктатат. Мындай крнш бара-бара кээ бир адамга кнмш адатка айланат, себеби “жалкоолугу” акылынан ашып кетти. з денесине з кожоюн эмес. Денесин “жалкоолуктун слкт” башкарып калды.