Skafin sag g"oz"un"u acdi. Buradan Xdicnin bir nec donu asilmisdi. Qhvyi rngli, "ust"und ag dairlr olan dondan lddinin yaman xosu glrdi. Bu paltar Xdicy cox yarasirdi. K"okl"uy"un"u gizldir, onu yigcam g"ostrirdi. Xdicnin "oz"un"un d bu paltardan xosu glirdi.

lddin Xdicni hmin paltarda "uz cizgilrindn tutmus g"ozlrinin ifadsin qdr hr seyi tsvv"ur"un gtirdi. Arvadi vfat edndn bri Xdicnin siftini oldugu kimi yadina sala bilmirdi. Qirx il bir yastiga bas qoydugu arvadinin "uz"u yadindan cixmisdi. Kim desydi, buna inanmazdi. Amma ssini daim esidirdi. Onun ssi el hey qulaqlarinda sslnirdi. S"ohbtlrini oldugu kimi xatirlayirdi. G"ul"us"u d, deyinmyi d, mehriban danisigi da, srt ssi d yaddasina hkk olunmusdu. Hr gec shr kimi yuxuda onunla danisirdi. Amma siftini g"orm"urd"u ki, g"orm"urd"u. Bu g"un ilk df Xdicnin sanki canli surtini g"or"urd"u. Onun artiq hyatda olmadigina inana bilmirdi.

Paltari bagrina basdi. Ondan Xdicnin qoxusu glirdi. Bir xeyli belc qaldi. Sonra paltari yerin asib skafi bagladi. Tzdn carpayisina uzanib, shrin acilmasini g"ozldi. "Oz"un yer tapa bilmirdi. Trslikdn shr d acilmaq bilmirdi…

«– Snin "oln vaxtin deyildi, Xdic.

– Mn agriyirdim.

– Bs mn niy demirdin?

– Deyirdim, sn esitmirdin».

Bu s"ozlr qaranliq otaqda sl ittiham kimi sslndi.

lddinin yadina d"usd"u ki, Xdicnin shhti il hec vaxt maraqlanmazdi. Hr il adti "uzr mzuniyytini kurortlarda, sanatoriyalarda kecirn lddin arvadinin da m"ualicy, istiraht ehtiyaci oldugunu d"us"unmzdi. Aglina da glmirdi ki, Xdic xstdir. slind nasaz oldugunu bilirdi, amma bunun ciddiliyi bard fikirlsmirdi. Shrdn axsama kimi hyt-bacada llsn, evin saysiz-hesabsiz qaygilari il msgul olan Xdic hec vaxt "oz"u haqqinda, xstliyi barsind danismazdi. Amma lini tez-tez k"oks"un aparardi. lddin is ndns buna hmiyyt vermzdi. Indi Xdic xyalina mhz li k"oks"und, agridan "uz"u dyismis halda gldi. N qdr calissa da, onu basqa c"ur tsvv"ur ed bilmdi.

«– Mnim vsiyytimi usaqlara catdirmagi unutma, ha.

– Demisdin ki, qirxinda catdirim.

– Bu g"un qirximdir».

lddin yatagindan qalxib isigi yandirdi. Skafi acib sndlrini, kagiz-kuguzunu saxladigi qovlugu acib oradan qzetlrin arasinda gizltdiyi zrfi cixartdi. Sonra yesiyi yerin itlyib zrfi nzrdn kecirdi. Onun k"unclri m"ohkm yapisdirilmisdi. Xdic zrfi "ol"um"undn bir g"un vvl ona vermisdi.

«G"orsn, usaqlara n yazib?» – dey lddin fikirlsdi. Sonra saata baxdi. Shr saat altinin yarisi idi. Aynabnd cixanda qonaq otaginda isiq yandigini g"ord"u. «Yen yatmayiblar», – dey d"us"und"u, usaqlara "uryi yandi.

O, qapida g"or"unnd hami ayaga qalxdi. lddin li il onlara oturmalarini isar etdi, "oz"u d kecib xalcanin "ust"und bardas qurub oturdu.

– Hami burdadir? – dey sorusdu. – Bs glinlr hardadir?

– Mtbxd qab yuyurlar.

– Get onlari da cagir, – dey lddin Cingiz isar etdi. Glinlr d gldilr. lddin canliginin cibindn zrfi cixarib Nazim uzatdi:

– Ananizin vsiyytnamsidir.

Hami heyrt icind idi. Qizlar g"oz yaslarini saxlaya bilmdilr.

– "Oz"um"u qinamaqdan "ol"urm, ata. Niy demirsn ki, anam vsiyytini elyib? Insafin yoxdumu? – Nazim qhrl dillndi. Hycanli baxislar Nazimin lindki zrf dikilmisdi. Nazimin llri sir, zrfi aca bilmirdi. lindki k"oz idi el bil. Barmaqlari yanirmis kimi zrfi bu lindn o lin kecirirdi. Hec kim dillnms d, hami sbirsizlikl Nazim baxirdi. Axir ki, "oz"un"u l alib qayci il zrfin bir k"unc"un"u ksdi, icindn d"ord qatlanmis bir kagiz cixartdi, titrk ssl onu oxumaga basladi:

«"Ovladlarim! Bu mktub siz catanda mn artiq hyatda olmayacagam. "Oz"um lddindn xahis etmism ki, onu drdiniz bir az y"ung"ullsndn sonra siz catdirsin. Bilirm ki, ogullarim mni son mnzil ciyinlrind aparacaqlar. Qizlarim, glinlrim mnim "uc"un aglayacaqlar. Haminizdan raziyam, s"ud"um"u siz, haqqimi glinlrim halal edirm. Glinlrimdn dilyim odur ki, qayinatalarina "ovlad, baldizlarina, qayinlarina baci olsunlar. Bir-biriniz hec vaxt yad olmayin. Xeyird-srd hmis bir olun.

Mnim "uc"un agladiginiz yetr. Tki b"ut"un analar d"unyani mnim kimi bxtvrcsin trk elsinlr. Axi sizi yerbyer elmism, haminizdan arxayinam, usaqlarinizi oynatmisam.

Birc Cingizin balalarini g"ormk mn nsib olmadi. Eybi yoxdur, mnim d vzim onlari sevrsiniz.

Balalarim, nigaranciligim birc lddindndir. Sizin hr birinizin "oz yuvasi var, "oz ailniz, usaqlariniza basiniz qarisacaq. lddin is yetim qalacaq. Bu d"unyada qoca vaxti tk qalmaqdan b"oy"uk drd ola bilmz. lddin mn vfali "om"ur yoldasi, siz is qaygikes ata olub. Ona g"or d ondan qayginizi sirgmyin. Ona tnhaligini hiss etdirmyin. Bu, Naziml G"ulcana daha cox aiddir. Indi keck sas msly: sizdn son xahisim var: Haminiz yigisib mslht edin, lddin bab bir qulaq yoldasi gtirin. Bunu ona g"or yaziram ki, lddinin tbitin yaxsi bldm. Sabah qocalib ldn d"uss bel dogma "ovladina da drdini deyn deyil. Vsiyytim ml etmnizi haminizdan xahis edirm. Ananiz Xdic».

Nazim oxuyub qurtaranda ortaliga agir s"ukut c"okd"u. Hec ks danismaga "urk elmirdi. lddin yavasca yerindn qalxdi. "Oz otagina kecib Xdicnin carpayisini qucaqlayib, usaq kimi h"onk"urd"u: «N olardi Xdic, hec olmasa "ol"um"undn sonrani d"us"unmyydin. Xstliyin bigan olmagima baxma, bu otaga kimsnin ayagi dy bilmz. Niy mni cixilmaz vziyytd qoydun? Sagliginda qaygina qala bilmdim, "olnd d vsiyytin ml ed bilmycm. Bagisla mni Xdic, bagisla…»

Hava shrdn bri "uz"un"u tursutmus usaq kimi idi. G"oy"un "uz"u bomboz buludlarla "ort"ulm"usd"u. G"unortaya yaxin el bir yagis basladi ki, ucundan tut, g"oy cix. l-ayaq yigismis k"uclrdn sellm sular axmaga basladi.

Bayaqdan yagisa tamasa edn G"ulbaharin bdnindn "us"utm kecdi. Tez pncrdn ckildi, divana uzanib yun adyali "ust"un ckdi. Amma "us"utmsi kecib getmdi ki, getmdi. Bir azdan bu "us"utmnin "ust"un "uz"uc"u kdr d lav olundu. Qhr bogazinda d"uy"un d"ond"u. "Uryini el bil n ils sixirdilar. Birdn sinsindn h"onk"urt"u qopdu. Nec g"undn bri icin dolmus kdri bosaldandan sonra y"ung"ullsn kimi oldu.