Yadina usaqliq illrindn bir xatir d"usd"u. Onda bes ya si vardi. Usaqlarla anasinin bisirdiyi qargidali s"ut"ul"undn lzztl yediklri yerd birdn qargidali dnsi nfs borusuna d"usm"usd"u. Xdic oglunun bnizinin agappaq agardigini, sonra is birdn g"oyrib yer yixildigini g"ornd onu qucagina alaraq, az qala qaca-qaca rayon mrkzindki xstxanaya catdirmisdi.

– Bir az da geciksydin, usaq lindn getmisdi, – dey yasli hkim Nazimin nfs borusundan cixardigi qargidali dnsini anasina g"ostrmisdi. Thl"uknin sovusdugunu, Nazimin rahat nfs aldigini g"ornd Xdic sevincindn v kecirtdiyi sarsintidan k"ovrlib usaq kimi aglamisdi. Bu hadisdn sonra onun n b"oy"uk arzusu oglunu hkim g"ormk idi. Tez-tez deyrdi:

– B"oy"uyrsn, oxuyub hkim olarsan. Ailmizin "oz hkimi olar. Mn xstlnnd "oz"un mni sagaldarsan.

Nazim d onun arzu etdiyi kimi oxuyub hkim olmusdu. Tibb Universitetini qirmizi diplomla bitirib "oz rayonlarina qayitmis, kardioloq kimi calismaga baslamisdi. Az m"uddtd xstlrin etimadini qazana bilmisdi. Lakin indi anasi agir xst ikn ona hec bir k"omk ed bilmirdi. D"unyada n ziz, n dogma adamina yardim ed bilmmkdn zabli n ola bilrdi?

– Nazim, sn aglayirsan? – Xdicnin ssi el bil quyunun dibindn glirdi. lini oglunun saclarina apardi. Amma onlari sigallamaga taqti catmadigindan tez d asagi saldi. Nazimin son vaxtlar ariqlayib almaciq s"um"uklri g"or"unn g"ozl siftin, yuxusuzluqdan cuxura d"usn, eynn lddinin g"ozlrin oxsayan xirda g"ozlrin baxanda "uryi nvazis v sfqtl doldu. Ciyrparasinin bu hala d"usmsinin baiskari "oz"u idi. «Usaq ldn d"usd"u», – dey kdrl d"us"und"u.

Vaxtinin coxunu xstxanada, xstlrinin yaninda kecirmy adt edn Nazim Xdic yataga d"usn g"undn bri tsad"ufi hallarda evdn bayira cixirdi. Anasinin xst yatdigini isd hami bilirdi. Ona g"or d Nazimi narahat etmmy calisirdilar. Nec-nec agir xstni "ol"um"un pncsindn qurtarmis hkim indi "oz anasinin xstliyi qarsisinda aciz idi. Hmkarlari, Bakidan konsiliuma dvt olunmus taninmis kardioloqlar onun m"ualic "usullarinin d"uzg"un oldugunu tsdiq etmisdilr. Bs el is anasinin vziyytind niy dyisiklik yox idi? Iynlr, drmanlar niy tsir etmirdi? Anasi niy g"oz"un"un qabaginda sam kimi riyirdi?

– Nazim, usaqlara xbr yolla, qoy glib "ozlrini catdirsinlar. Siz demli s"oz"um var. Vsiyyt elmk istyirm. – Xdic bu s"ozlri g"ucl esidilck ssl dedi. Nazim onun qhrlndiyini hiss eldi, lakin bunu b"uruz vermdi.

– Eh, yen basladin da! N vsiyytbazliqdi? Bir balaca agriyan kimi aglina qrib seylr glir, – dey yariincik, yarizarafat cavab verdi. – Yaziqlar d"unn gediblr, yen onlari niy narahat edk? Bu qdr yolu yen niy "olcs"unlr? Qoy is-g"uclri il msgul olsunlar.

Oglu haqli idi. Xdic yorgan-d"osy d"usn g"undn bu evd haminin rahatligi itmisdi. Bu b"oy"uk ailnin nbzi sanki bu balaca otaqda d"oy"un"urd"u. Bzn usaqlar hftlrl onun yaninda qalirdilar. D"unn Xdicnin vziyyti birdn-bir yaxsilasmisdi. O, deyib-g"ul"ur, usaqlarla zarafatlasirdi. Ilk ogul nvsini, Nazimin besayliq oglu Anari "op"ub-oxsamaqdan, zizlmkdn yorulmurdu. B"oy"uk qizi Nigar onu bel g"ornd boynunu qucaqlayib sevincindn aglamisdi:

– Snin bu halin "uc"un el darixmisiq, ay ana! N olar, tez sagal, sn xstlik yarasmir, hec yarasmir!

D"unn Nazim d anasinin agappaq, qirissiz siftin, mehriban, drin g"ozlrin baxmaqdan doymurdu. Glinlr tez-tez mtbxdn dadli yemklr gtirir, Xdic is onlarin xtrin dymmk "uc"un bis-d"us"un hamisinin dadina baxirdi. D"unn usaqlar son iki ayda ilk df arxayin halda, sevin-sevin evlrin dagilismisdilar. Onlar gedndn sonra Nazim xstxanaya yollanmisdi.

Bu iki ay rzind ilk df ikilikd bas-basa qalan Xdic il lddin f"urstdn istifad edib xeyli drdlsdilr. rinin sinixmis siftin g"oz qoyan Xdicnin "uryini kdr b"ur"ud"u. Sabah ona bir sey olsa, lddinin vziyyti nec olacaq? Axi sakit tbitli, hlim xasiyytli, tvaz"okar adam olan lddin ondan basqa "omr"und kimsy drdini danismaz, sirrini etibar elmzdi. «Sn mnim hr seyimsn – anam, bacim, qizim, glinim», – deyrdi lddin. Anasini tez itirn, bacisi olmayan, qizlarindan, glinlrindn hya edn lddin "uc"un dogrudanda Xdic hr sey idi – hava, su, hyat. Bunlari d"us"unnd Xdicnin "oz"undn cox rin yazigi gldi. «Mn "olcym, canim qurtulacaq, amma bu yaziq g"und y"uz df "ol"ub dirilck, hr an mni yada salacaq. Cavan deyil ki, basini qarisdirsin.»

Xdic rinin agarmis sac-saqqalina, qirislarla "ort"ulm"us xirda, mehriban g"ozlrin baxib, qmli ssl dedi:

– gr bacarsaydim, g"uc"um catsaydi…

lddin onun n demk istdiyini yaxsi bildiyindn "oz"un"u toxtaq tutmaga calisdi.

– limdn bir sey glsydi, sni qoyub getmzdim. Bu yasda sni tk-tnha qoymaq hec insafdan deyil. Amma deysn tk qalacaqsan, – Xdic s"oz"un"u tamamladi.

Adtn, "oz"un"u hec n olmamis kimi g"ostrmy calisan, arvadinin yaninda deyib-g"uln, xlvt d"usnd is g"oz"un"un yasini saxlaya bilmyn lddin onun bu s"ozlrindn k"ovrldi:

– Niy "umidsiz danisirsan, Xdic? Nazim sni sagaldacaq, g"orrsn… gr qismtim tnhaliq yazilibsa, bu, bir alin yazisidir. Onu dyismy kimsnin q"udrti catmaz.

O, qhrini udub s"oz"un davam eldi:

– Sndn yerdn g"oycn raziyam, Xdic. Snsiz mnim hyatim hecdir. Bunu bil ki, "omr"um boyu sn sadiq olmusam, "oz"um d, qazancim da ailm mxsus olub…

Sonra s"ohbti usaqlarin "ust"un gtirdilr. "Ovladlari saridan ikisinin d bxti gtirmisdi. Hamisini oxutmus, ail sahibi etmisdilr. Bu vaxta kimi onlarin bir s"oz"un"u iki edni olmamisdi. Hansinin evin gedirdilrs, o qdr h"ormt, o qdr qaygi g"or"urd"ulr ki, hmis balalari "uc"un Allaha dua edirdilr. Xdic infarkt kecirndn bir g"un sonra Bakida yasayan kicik qizlari Aynur gecyarisi hycanla icri girnd hami heyrt glmisdi. Xdic Naziml lddin d"on-d"on tapsirmisdi ki, xstliyi bard usaqlara hec n demsinlr. Amma hec iki g"un kecmmis hami bundan xbr tutmusdu. Birc qonsu rayona glin k"ocn Thminy bildirmmisdilr. Hr gec narahat yuxular g"orn Thmin tez-tez evlrin zng calirdi, glindn anasini cagirmasini ists d, o, hr df gah anan qonsudadi, gah hytddi deyib, ya da aglina gln bir sey uydurub qizi sakitlsdirmk istyir, narahat yuxularini hamilliyi il laqlndirirdi. Qarmaqarisiq yuxularin lind qalan Thmin d"oz bilmyib anasina bas ckmis, onu yataqda g"ornd usaq kimi h"onk"ur"ub aglamis, onu aldatdiqlari "uc"un hr ksdn incimisdi…

– N drin d"us"unclr dalmisan, ana? – Nazim Xdicni fikirdn ayirdi.

– Hec, bala, el-bel, – Xdic k"oks"un"u "ot"urd"u.

«Zhrimar xstlik mni hardan tapdi?» – dey qadin "uryind s"oylndi. Altmis illik hyati kino lenti kimi g"ozlrinin "on"undn glib kecdi. lddinl ail qurmagi, usaqlarini b"oy"utmyi, onlari mktb aparmagi, mktbdn sonra evd qarsilamagi, drslri il msgul olmagi, bisirmyi, d"us"urmyi, kimins "ust"un qisqirmagi, kimis czalandirmagi yadina d"usd"u. Alti "ovladinin hec biri xasiyytc o birin oxsamirdi. Ona g"or d hr biri il bir c"ur dil tapmaq lazim idi. Nigar evin b"oy"uy"u olduguna g"ormi, yoxsa cox zizlndiyi "uc"unm"u, usaqliqdan yaman rk"oy"un idi. Evin ikincisi olan, oglan kimi b"oy"uyn Aynurun dclliyindn bzn aglamaq drcsin glirdi. Sakit, hlim tbitli Nailnin varligi ev-esikd bir o qdr hiss olunmazdi, amma hssas v k"usyn olduguna g"or Xdic daha cox onu zizlyrdi. Hm d bunu o biri usaqlardan xlvt edrdi. Sn, sux tbitli Thmin itoynadanin biri idi. Onu mhlld d, mktbd d hami cox istyirdi. Sonra Nazim d"unyaya glmisdi. D"ord qizdan sonra dogulan bu usaq onunla lddin bir d"unya sevinc bxs elmisdi. n g"ozl arzulari onunla bagli idi, Nazim onlarin evinin ciragi idi. Sonra Cingiz, evin sonbesiyi. Anasinin sirin-skr Cingizi. Xdic balalarini b"oy"utmk "uc"un g"oz"uyl qor g"ot"urm"usd"u. Is-g"ucdn vaxt ayirib onlarin drslrin x"ususi nzart edrdi. Sonra usaqlarin institut vaxtlari glib catdi. Xdic usaqlarinin hec birini Bakiya tk buraxmamisdi. Qbul imtahanlari baslanandan qurtarana kimi "oz"u onlarla olmus, bis-d"uslrini hazirlamis, imtahan g"unlrind onlardan cox hycan kecirmisdi. El bil imtahan vern "oz"u idi. Sonra usaqlarin toy hycanlari, sevinc hissin qarisan narahatliqlar "uryind nec-nec izlr qoymusdu…