SSRI Xalq artisti, bstkar, pianocu, opera v estrada m"ugnnisi, aktyor M"usl"um Mhmmd oglu Maqomayev yaradiciliga basladigi ilk g"undn Azrbaycan xalqinin olubduimlisi. Baki shrind dogulan v hyat flsfsinin sonuna kimi bu shr, Azrbaycana v onun xalqina qirilmaz tellrl bagli olan ecazkar bariton ssin sahibi dogma yurdunu b"oy"uk mhbbtl sevib v bu mhbbt onun qlbind "omr"un"un sonuna qdr bir msl kimi alovlanaraq nur sacibdi. B"oy"uk Azrbaycan bstkari bd"ul M"uslim Maqomayevin nvsi olmaq v bu sanli adi dasimaq bir o qdr d asan deyildi. Ancaq M"usl"um buna nail ola bildi, htta, bu adi bir o qdr d y"uksklr, zirvlr ucaltdi v musiqi tarixinin yeni shifsini qizil hrflri yazd.

Hyatda m"uxtlif insanlar olur, onlar m"uxtlif pes sahibi, m"uxtlif sntkar olaraq yetisirlr. Lakin bzn el olur ki, onlarin bir coxu "om"urlrinin s"ubh caginda s"on"ur v ya mhv olurlar, bir coxu is isildayir, ancaq parildamir, ellrid olur ki, s"ol sacdiqca daha da parlayir, sanki hr ksin g"oz"un"u qamasdirir. Bu, bnztmni adi danisiq dilin transver etsm: dey bilrik ki, hrnin "oz taleyi, "oz qismti olur, onlarin hamisi enisli-yoxuslu hyat yolu axiracan gedib cixa bilmir. Lakin ellri d olur ki, onlar deyilnlrin hamisini arxada qoya bilir, daha y"uksklr, Olimp dogru inam v csartl addimlayir. M"usl"um Mhmmd oglu Maqomayev mhz, bu, c"ur tkrarolunmaz sntkarlardan sayilirdi. Onu zmansinin “Sirius”u adlandirsam, mnc, yanilmaram. Buna g"or d taninmis, mshur, ulduz, dahi, b"oy"uk, tkrarolunmaz epitetlrini v ya bdii tyinlrini trdd"ud etmdn onun adinin v soyadinin qarsisina bir inci kimi yaziram v bundan b"oy"uk z"ovq v lzzt aliram.

Bu, monoqrafiyani bir trfdn ecazkar, m"ummali, sirli, digr bir trfdn is b"ut"un varligi il sffaf, hami "uc"un anlasiqli, dostluq etmyi bacaran, hr seyi istdiyi kimi qbul edn v hyata kecirn, ixlas x"us"ususiyytlr malik b"oy"uk M"usl"um Maqomayev hsr olunan kitab adlandirmaq olar.

X"ususi bariton ss, y"uksk tembr, ecazkar avaza, genis diapazona, tmiz diksiyaya, nadir shn mdniyytin malik olan M"usl"um Maqomayev iki df “B"oy"uk teatr”in dvtindn imtina etmkl yolunu istdiyi kimi, m"ustqil davam etdirmisdi. Insanin hyatda qazandigi zfriyyat v ya d"ucar oldugu mglubiyyt g"or"und"uy"u kimi hmis xostsir bagislamir, basqalarina oxsamir, dasli-kskli, isti-soyuq, qeyri-hamar olur. M"ovcud olan bu proseslr M"usl"um Maqomayev mxsus hyat crcivsi daxilind cryan etmisdi, bir trfdn onu dalana qisnasa da, digr bir trfdn is daha da znginlsdirmis , yetkinlsdirmis v d"unyaya tanitmisdi.

M"usl"um Maqomayevin “Azrbaycan” haqqinda bstldiyi v ifa etdiyi mahni sevdiyi diyarin tarixin, mdniyytin, xalqinin qonaqprvrliyin, tbitinin g"ozlliyin, milli adt-nnsin, insanlarinin smimiliyin hsr olunan bir sah sr hesab oluna bilr. Bu, mahnini ecazkar bariton ssi il oxuyan m"ugnni, ngmy yeni ruh, yeni temperament, yeni "uslub, "umumiyytl, inc v m"oc"uzli musiqi dviyyati lav etmkl qulaq asanlari bir anliq qanadlari arasina alaraq bdiyyat d"unyasina syaht aparir v yenidn hiss olunmadan, ehmalca vvlki yerlrin qaytarir.

M"usl"um Maqomayev sxsiyytin v yaradiciligina olan xalq sevgisini, o c"umldn m"ovzunun aktualligini nzr alaraq monoqrafiya yazmaq qrarina gldim. Inaniram ki, genis oxucu auditoriyasi b"oy"uk, dahi, g"orkmli, tkrarolunmaz Azrbaycan oglunun hyat v yaradiciliginda bas vern m"uxtlif proseslr haqqinda trafli, m"ufssl, sanballi, xosagln, zngin informasiya ld edck, hmcinin, bundan kifayt qdr, layiqinc bhrln bilckdi.

Beli! Bir cox insanlar mahni "uc"un dogulur. Bunu kim nec istyirs, qoy o c"ur d basa d"uss"un. C"unki hr ks sxsi fikirind m"ustqildir. Ancaq mn, subyektiv fikrimi demk istyirm. Bu, c"ur dahilri B"oy"uk Yaradan insanlari ecazkar ssin sehrin salmaq "uc"un d"unyaya bir srd, blk d, bir nec srd, htta, bir minillikd bir df yaradir. Bu, qbildn olan sntkarlar hyatda cox az olsalar da, istedad, zka v qabiliyyt sahiblri olaraq adlarini incsnt v mdniyyt tarixinin zngin salnamsin qizil hrflrl yazdirmagi bacariblar. "Uzeyir Hacibyli, bd"ul M"usl"um Maqomayev, S"ovkt Mmmdova, Cabbar Qaryagdioglu, B"ulb"ul (Murtuza Mmmdov) , Rsid Behbutov, L"utviyar Imanov, Qara Qarayev, M"usl"um Maqomayev (nv) , Vaqif Mustafazad v basqalari bdiyyt qovussalar da Azrbaycanin mugam, opera, vokal, caz, mahni v estrada janrinin hqiqi ulduzlari kimi tarix adlarini bdi yazdiriblar. Adlarini y"uksk h"ormt v ehtiramla sadaladigim sntkarlarin hec biri indi hyatda yoxdur, ancaq onlari sevnlrin qlbind bdi, daima yasayirlar. Onlarin hr biri sagliginda oldugu kimi bu g"un d xalq trfindn sevilir v parlayan dan ulduzu kimi qbul olunurlar.

Lakin cox tss"uflr olsun ki, bu g"un Azrbaycanin mahni, vokal, caz, opera v estrada janrinda, mugam istisna olmaqla, "ozlrini “ulduz” hesab ednlrin “coxluq” tskil etmsin baxmayaraq, hqiqi ulduzlarin sayi bir nec nfrdi, yerd qalan ksriyyt coxluq is qlp v ya saxtadir. Insan yer "uz"un gldiyi ilk zamandan hyatinin sonuna, yni baslangicdan nhayt qdr daima bir mslk qulluq etmlidir. Bir aforizmd, bu msl daha obyektiv v daha real formada "oz qiymtini alir: “Ulduzdan ulduza cox frq var”. Fransali ser Lourensi Olivye bir df cox maraqli bir fikir irli s"urrk demisdi: “Biz ona "oyrsmisik ki, artistlr ulduz olmaga calisirlar, ancaq indi ulduzlar artist olmaga can atirlar”.

M"usl"um Maqomayev artiq aramizda yoxdu v nec ildi ki, m"ohtsm shnlrdn, radio efirlrindn v televiziya ekranlarindan prstiskarlarini canli ifasi il sevindir bilmir, onlara yeni konsert proqramlari, yeni mahnilar tqdim etmir, lakin b"ut"un bunlara baxmayaraq o, d"unyada vvllr oldugu kimi taninir, sevilir v dinlnilir . D"unyanin hec bir yerind sl m"usiqi sevnlr, sl bariton ssin ecazkar sehrindn lzzt alanlar dey bilmzlr ki, M"usl"um Maqomayevi tanimirlar. Bu, n azindan, bu, s"oz"u deyn qbaht hesab olunardi v o, risgnd v istehza obyektin cevril bilrdi. Opera, caz, romans, neopolitan , vokal v estrada mahnilarinin tkrarolunmaz mahir ifacisi, bstkar, pianocu, istedadi srhd tanimayan milyonlarin sevimlisi v snmi 2008-ci ilin bir payiz g"un"und d"unyaya bdi lvida dedi v bdiyyt d"unyasina qovusdu.

28 oktyabr 2008-ci ild, Rusiya ictimaiyyti b"oy"uk v dahi M"usl"um Maqomayevl vidalasmaq "uc"un, d"uz 45 il vvl dahi m"ugnninin ilk solo konserti keciriln Pyotr Ilic Caykovski adina Moskva Konsert Zalina axismaga basladilar. Bunlarin arasinda kimlr yox idi ki: hmyerlimizi yaxsi taniyan, onunla yaradiciliq ugurlarini b"ol"usn musiqicilr, Rusiya incsnti v mdniyytinin n g"orkmli n"umayndlri, o c"umldn m"ugnninin dostlari v sad musiqi hvskarlari coxluq tskil edirdilr. M"ugnninin hyat yoldasi Tamara Ilyinicna Sinyavskaya il bu agrini b"ol"usmy Rusiyanin mdniyyt naziri Aleksandr Avdeyev , bstkar Aleksandra Paxmutova , sair Nikolay Dobronravov, m"ugnnilr Iosif Kobzon, Zurab Sotkilava, Tamara Qvertsiteli, Alla Puqacova, Lev Lesenko, aktyor Oleq Tabakov v bir cox basqalari glmisdilr.