– Сааым уон аыым… 1904 сыллаахха трбтм… – кыыс бэйэтин уларыйбыт, кэиэирбит куолаын, атын кии саатын истэрдии, дьиктиргии ииттэ. Кмэйэ бтэйэ оон хаалбыкка, онон дороон тттэн нэиилэ кыбыллан тахсарга дылы. – Тыа оскуолатын бтэрбитим… дойдубар. Уонна техникума киирбитим… Билигин бу рэнэ сылдьабын… Иккис курска…

Уонна, тугу эбии этиэин булбакка, хокуйан турда.

– Бтт дуо? – бэрэссэдээтэл ыйытта.

– Бтэн…

– Трдгн кэпсээ. Аа кимий? Ийэ кимий? – ячейка сэкэрэтээрэ Арбаааап, быыта баттаталаан эрэрдии, саарда. – Ханна баалларый? Тугу гыналлар?

– Аам, ийэм дойдуларыгар олороллор…

– Баайдар дуо? – ким эрэ быа тэн ыйытта.

– Баайдар…

Ити тыл толору уулаах хоруу буомун эмискэ тл баттаабыт кэриэтэ буолла. Тоуйдук ньимийэн олорбут кылаас ол-бу ттттэн харса-хабыра суох ыйытыылар кутуллан бардылар:

– Хамначчыттаахтар дуо?

– Хамначчыттаахтар этэ…

– Аа кинээстээбитэ дуо?

– Кинээстээбит …

– Убайы ханнаный?

– Быаас Артемьевка холбоспут …

– р бандьыыкка дуо?

– Бандьыыкка…

– Ону тоо кистиигиний?

– Кистээбэппин…

– Ыйыттахха нэиилэ этэр уонна “кистээбэт” !

– Хомсомуолга албыннаан киирээри гынаын дуо?

– Табаарыстар, – диэбитинэн Чыычаахап, бэрэссэдээтэл тыл биэрэрин тулуйан кэтэспэккэ, ойон турда. – Аргыылаба трдн кистээн эрэр дуо? Кистээбэт. Кини ким-туох аалааын-ийэлээин бииги бары билэбит эбээт. Дьэ уонна хайдах кистиээй?

– Билбэппит буоллар, кистиэ этэ дуу?

– Кистиир кыаа суоуттан этэр дуо?

– Кыалаттан дуо?

– Ол син биир кистээбит тээ!

– Эиги миигин сыыа йдгт. Аргыылаба трдн кистиир санаата суох диэн этэбин мин, – Томмот быаара сатаата. – Онон кинини хомсомуолга албыннаан киирэ сатыыр диэн этэр сыыа.

– Албакаат кннэ дии! – ээлээх куолас тыл кыбытта.

– Мин “албакаат” буолбатахпын. Мэктиэлээччи киибин. Мин санаабар…

– Эн, онон-манан тумуннарбакка, быаччы эт, – кылаас ортотуттан хара бараан модороон сирэйдээх уол паартатын лакынаппытынан сулбу ыстанан турда. – Аргыылаба аата баай, тойон дуу, суох дуу? Сэбиэскэй былаас хаан ст дуу, суох дуу?

– Аргыылап – баай, тойон, кинээс. Сэбиэскэй былаас ст. Мин ону мккэн эрэбин дуо?..

– Барахсан хата ону мэлдьэспэт эбит дии! – били ээлээх куолас эмиэ быа тстэ.

– Эн миигин “барахсаннаама!” Миигинэн тиии кирин ыраастаныма! – Чыычаахап кыыыран иэн туттунна, тохтоон кылаас иин эргиччи крн кэбистэ. – Табаарыстар, тоо бииги наар Аргыылап туунан айдаарабыт? Бииги бгн комсомолга Аргыылап баайы ылар буолбатахпыт эбээт.

– Эн, арааа, Аргыылап баайы да комсомолга ылыа эбиккин!

– Бииги бгн Аргыылаба Кыыча туунан кэпсэтиэхтээхпит, – Томмот, репликаа хардарбакка, салгыы саарда. – Кини сайабылыанньатын дьллээбит…

– Аргыылап баай кыыын сайабылыанньатын! Ону умнума!

– Умнубаппын. Ол эрээри Кыыча Аргыылаба кимий? Кини биигини кытта бииргэ сэбиэскэй техникума рэнэр студентка. Кини аатыттан-ийэтиттэн трбт эрэ буруйдаах. Кыыча букатын аныгылыы, сэбиэскэйдии йдх-санаалаах кыыс. Политическай сайдыылаах. чгэйдик рэнэр. сс ксбтн сабырыйар диэххэ сп. Общественнай лээ актыыбынайдык кыттар. Ону ким да мэлдьэиэ суоа…

– Оччоо кылаассабай сыыан диэн наадата суох дуу?

– “Баайдар оолоро, бааалыста, кэлэн киири” диэн буоллаа дии!..

– Мин итинник эппэппин. Ол гынан баран…

– Чэ сп. Чыычаахап, олор, санааын сбн этти. йдтбт, – бэрэссэдээтэллээччи Томмоту тохтотон кэбистэ. – сс ким тыл этэр?

– Миэхэ ыйытыы баар, – кылаас аанын диэкиттэн хатан чакынас саа чааарыйда.

– Ыйыт, Томтоооп.

Чакынас саа иччитэ, киччэччи кыргыллыбыт тп-ткнк тблх, намыах лыксыгыр уол, туран бирээдьинэ курдаах ыстаанын ртэ тардынна.

– Аргыылаба, эн аалаах ийэин, убайгын эмиэ контралар диэтилэр. Ону эн бэйэ эмиэ мэлдьэспэккин. Оттон контралары бииги хайыах тустаахпытый? – уол тыастаахтык р сысыйан кэбистэ. – Бииги кинилэри сир сирэйиттэн имири сотуох тустаахпыт. Бука барыларын! Биири да ордорбокко!

– Саамай сп!

– Чахчы!

– Аргыылаба, арай эйигин контра ааын ыт диэтиннэр, – Томтоооп иннин диэки нрс гынна. – Оччоо хайыа этэй?

– Билбэппин… – Кыыча, хараын муостаттан араарбакка туран, ботугураата.

– Сп. Оттон ийэин? Арай ийэин ыт диэтиннэр?

– Суох! – кыыс кскэ илгистэн кэбистэ. – Суох!

– С-п! – уол эмиэ ыстаанын р тардынна. – Миэхэ дьэкэ. Бттм.

Чочумча кылаас иигэр эмиэ уу чуумпу буолан ылла.

– Уонна ыйытыы баар дуо? – диэтэ бэрэссэдээтэллээччи, олорбохтуу тэн баран. – Суох? Оччоо ким тыл этэр?