Биирдэ тоустар атыыыты, албынныыгын диэн, лт сынньан кэбиспиттэрэ тыына эрэ куоппут. Онтон бэттэх кини кэлбэт буолбут. с сыл буолан баран дьэ кэлбит. сс элбэх аы-тааы аалбыт. «Иллээ кэллим», – диэбит. Тоустар сблэммиттэр. Аын ааан, тааын танан барбыттар. Атыыыт тлээин ылбыт да, хоммокко эрэ тннбт. Тоустар, куттанар дии санаан, кыамматахтар.

Ол саана Дьокуускайга Улахан Маама диэн буоспа ыарыыта турбут кэмэ . Ону аыгар, тааыгар булкуйан аалбыт эбит. Сылаабай доруобуйалаахтар ол киээтиттэн ыалдьан барбыттар, сарсыытыттан лтэлээбиттэр. Ситэ уонча хоммотохтор, ураалар кнтэн кн кураанахтанан испиттэр.

Саамай кэлин биир уон икки саастаах кыыс эрэ тыыннаах ордубут. Кини туох баар дьону барытын биир окучахха кмпт. Арай бэйэтин аатын эрэ кыайбакка, ураатын айаар соон кэбиспит. Аата балтараа саааннаах, Улахан, бухатыырдыы крнээх кии .

Кыыс соотоун ытыы-соуу олордоуна, арай кугас баттахтаах, сараппааннаах нуучча кыыа киирэн кэлбит. Кини кыыы аынар, саататар эбит. Аралдьыйан, оонньуур буолбуттар. Биирдэ нуучча кыыа эппит: «Бгн Дьокуускайтан кх элэмэс аттаах кии кэлиэ. Эн кини кэнниттэн барардыы быаарын. с буур табата булун. Биирин миэ гын (миинэр таба), иккитин ктл гын (ырдар). Онно саамай чгэйин, наадалааын ырдан бараар. Оттон мин, бастаан суор буолан, халарыктыам, онтон, табах буруота буолан, симэлийэн стм. Эн миигиттэн куттанар буолаайаын. Мин Улахан Маама иччитэбин. Эн оолоргун, эн харыыйар дьоун хаан да лрм суоа, чэпчэкитик сылдьар буолуом», – диэн баран, мэлис гынан хаалбыт.

Кырдьык, кини эппитин курдук, кии кэлбит. Дьоно лбттэрин туунан эппэтэх. «Бултуу барбыттара», – диэбит. Айан киитэ, наылыччы ааан-сиэн баран, салгыы аттаммыт. Сотору буолан баран, кыыс эмиэ батыспыт. Дьонунаан байан-тотон, крлээн-нарылаан олорбут сирин быраан, собус-соотоун араан айан суолун тутан бара турбут. Ол саана сыара суох . Ыыыр атынан, табанан сылдьаллар эбит. Суоллара да суол буолбатах, мас дьккэни батыан ыллык устун айанныыллар эбит. Ол эрэйдэнэн-сордонон айаннаан, Блн ааан баран, олохсуйбут. Элбэх оолонон-урууланан, байан-тайан олорбут. Т да чгэй олоххо олорбутун иин, тохойо кырдьыар дылы дьонун санаан эрэйдэнэр, ытыыр эбит. Ол иин эмээхсин дойдутун Энэлгэн нэилиэгэ диэн ааттаабыттар. 1936 сыллар саана итинник ааттаах нэилиэктэн сылдьабыт диэн обуоунан аааллара .

Баай Эбэ хоту ттгэр Тарта Арыыта диэн арыы уонна ол анныгар Кириэс Элгээнэ диэн тгээ биллибэт кыра элгээн оото баар. Ити тоо итинник ааттаммыта эмиэ остуоруйалаах. Былыр Бл диэкиттэн баай блх дьоннор Дьокуускайга кн испиттэр. Ол иэн, биир элгэээ тохтоон, хонорго быаарыммыттар. Икки турбут уолаттардаах оонньордоох эмээхсин эбиттэр. Тртэр эбит да, трт кмс ыыырдаах, биирдии кмс ннээх, кычымнаах баай ыаллар. Элгээн кытыытыгар чаайдыы олордохторуна, икки орулуос кустар, ктн куугураан кэлэннэр, элгээн ортотугар тэлээрэн тспттэр. Уолаттар обургулар, оччону крхтэрэ дуо: «Бииги аспыт», – дэспиттэр да ох сааларын рдгэр тспттэр.

«Ама итини баас. Ийээ, хата миини р. Билигин таааран, бэлэмэ угуохпут». Ийэлэрэ буойбут: «рэх баа, аата-суола биллибэт сиргэ, аргыый саары эрэ. Иччилээх буолуо. Ийэ сир буолуо. Аргыыйы, нохолоор», – диэбит. Ону аалара: «Ээй, эмээхсин, хаалары саарыма. Ама, ити кус хараын саа чалбахха тхтэрэ диэтэи дуу?» – дии-дии клбт.

Уолаттар, сырсан бтклн киирэн, орулуостары хоннохторун анныгар тэрэн, тыла суох ыыппыттар уонна бултарыгар иккиэн ыстанан кэбиспиттэр. Харбаан ыыахтанан иэн, ылыахча буолан иэн, иккиэн хаыытаа тспттэр: «Атахпытыттан туох эрэ тардар. Абыраа, таараа!» – диэн хаыытаа-сарылаа сылдьыбыттар. Мхс-мхс тимирэн ылаттаабыттар.

Оонньор, атахтарын ииирэ тартаа дуу дии санаан, соччо кыаллыбатах. Былыргыта бэрт ууут кии . Бэйэтэ харбаан барбыт. Ол эрээри кини тиийиэн иннинэ икки уола тимирэн хаалбыттар. Ол элгээнтэн оонньор да тыыннаах тахсыбатаа .

Эмээхсин эрэйдээх, хайдах да быыыыр кыаа суох буолан, ити алдьархайы крн, уолуйан, элгээни тула срэ сылдьыбыт. лбттэрин эрэ кэннэ йднн, икки салаалаах муураат, хаппыт бэи кэрдэн тэрэн, бтэй анныкытын саа сиэрдийэнэн куормаланан киирэн, тордуохтаах маынан дьоннорун состорон булаттаабыт. рдк арыыга таааран, с аты сэптэрин-сэбиргэллэрин кытта с киитин кмпт. Ол элгээн кытыытыгар срдээх улахан баана олордубут уонна кириэс саайбыт. Ол иин бу элгээни Кириэс Элгээнэ, арыыны Тарта Арыыта диэн ааттаабыттар.

Былыргы суол ыал ханан олорорун батыа барар. Баай Эбээ дьон суох буолбутун кэннэ, арыый быалыытын иин уонна ыал баарын иин, Силээнинэн сылдьар буолбуттар. Ол саана Силээн аата суоа . Билиитэ Бэс Клэ диэн дьиэлээх эин, сайын дьоннор оттуур сирдэрин аттыгар биир элгээн баар. Онно Тахтаас диэн собус-соотох эмээхсин дьахтар олорбут. Срдээх сытыы-хотуу . Ол эмээхсин суолунан киини аарбат эбит. Эдэригэр чгэй дьннээх. Кэлбит кии, ыал буолла да, хонор эбит. Ону тн, утуйбутун кэннэ, тбтн сгэнэн быа охсор эбит уонна, Луха диэн Танара рэх салаатыгар киллэрэн, ууга тимирдэр эбит. Ону ким билиэй? Эмээхсин байа олорор эбит.

Кэнники, биир эрэ кии куотан, биллибит ол эмээхсин киини лрр. Ол маннык буолбут. Бл диэккиттэн испит. Кини билэрин тухары, 4–5 сылтан бэттэх, Дьокуускайтан иэбит диэбит киини крс илик эбит. Онон дьиктиргии сылдьыбыт. Тахтаас эмээхсиэ кэлбитин рнэн крсбт. Кии дьиксинэ-дьиксинэ хоммут. Эмээхсин хойут, тэ дылы, утуйбакка сылдьыбыт.

Эмээхсин таырдьа тахсыбытыгар, дьиэ сыбаа сулламмытынан крднэ, сгэ аалынан килэбэчитэ олорор эбит. Ону крн, кии этэ саласпыт, куйахата крбт. Сотору соус буолан баран, сгэтин туппутунан эмээхсин киирэн кэлбит. Кии уукта сытарын крн, срргээбитэ буолуо, кр сытар киини лрн. Утуйбута буолбут. Утуйда ээ быыыта дии санаан, кии, тн туран, крр. Тахсаат, т маан атыгар тэр да, уута киирэн турар Луханы харбатан ортолоон эрдэинэ, кэннигэр эмээхсин ыыы-хаыы бнн срэн тэйэн иэр эбит. «Хара ткн, били, киирээт лрбкк, куоттардахпын кр эрэ!»