Билигин Арыылаахха икки кл онно баар: Арыылаах уонна Тамах. Арыылаах иэнэ 800 га. Оттон оттонор ходуата 500 га этэ. Мантан 500–600 тонна оту ылаллара. Кэлин, уута суох буолан, курааннаан, сирэ барыта хара дубдук буолан хаалбыт. Дэлби хайыта хатан хаалбыт. Уонна аыыка сиэн кэбиэр. Ходуатын талах, хаты б былдьаабыт. Кэлин, 1965 сылга, 10 т оту да ылбыттара биллибэт. Бу бачча улахан алаас таах хаалан эрэр.

Бу кл хоруллубута 100-чэкэ сыл буолуо диэн сабааланар. Хаппытыан, онтон кини уола Ньукулааа, онтон кини сиэнэ бандьыыт Маччааай йэлэрэ.

Хорууну аарга, сорохтор этиилэринэн, уу кыайан барбатаын иин, дьадаы оонньору умса анньан кэбиспиттэрэ дииллэр. Сорохтор бу кл хорору утарсаллара . «Бачча улахан кл хорор сэттээх-сэмэлээх буолуо», – дииллэр эбит.

Анна Семенова. Бл Борооно. 1960-с сс. Блтээи педучилищеа рэнэ сылдьан суруйбут курсовой лэтиттэн.

Уруккута бу томторго Хаа диэн эмээхсин олорто . Бу эмээхсин иннинэ кимнээх олоро сылдьыбыттарын билэр кырдьаастар суохтар. Кини олоро сылдьыбыт дьиэтин онно дэриэбинэ араа ттгэр аймаын уаайбатыгар баар. Хаа эмээхсин, дьон этиитинэн, биллэр-кстр кстэээ дииллэр. Бэл кырдьан да баран, улааппыт отуччалаах уолаттарын, хам тутан туран, кырбыыра . Бу эмээхсин, дьиктитэ диэн, ээ уоугар тор курдук бытыктааа дииллэр.

Сымыйа эбитэ дуу, кырдьык эбитэ дуу, Олохтоох дьоо маннык сээн баар.

Былыр Борооо биир эмээхсин кэлэн олохсуйбута . Кини томторго турар мастары, хара холоругу тэрэн, уулусса саа киэ гына солоппут . Онтута билигин уулусса буолан турар. Бу эмээхсин аата Аана диэн . Ол гынан баран, ким да кинини Аана диэн ааттаабат, бары Эмээхсин дииллэр. Кини ууоа Орто Кл ууор, Сэлтиэрэ тн аттыгар тумуллуу киирэн турар сиргэ баар. Ууоун таыттан улахан да улахан тиит ммт. Манна билигин дааны эмээхситтэр салама илдьэн ыйыыллар уонна сорохтор аыыллар эбит. Сирбитин бу эмээхсин Бороон диэн ааттаабыт . Сорохтор, сэрэйэн, Уус Алдан Бороонуттан кэлтэ буолуо, ол иин ааттаатаа дииллэр.

Светлана Захарова. Бл, II Клэт. 1960-с сс. Блтээи педучилищеа II кууруска рэнэ сылдьан суруйбут курсовой лэтиттэн.

йээни Дмитрий Федотович Федотов (1889) кэпсээбит.

Былыр тус-туспа омуктар сэриилээр идэлээхтэрэ. Билиитэ Клэт Клгэ тоус дьоно кэлэн тохтообуттар уонна онно балаан туттан олорбуттара . Ол балаан клэлэээ эбитэ . Омук дьонун кистээн крдр-биллэрэ олохтоохтор биир эмээхсини ыыппыттар. Бу эмээхсин кн тахсыытын эргин, ситэ балааа тиийбэккэ эрэ, чарапчыланан ол дьиэ диэки крбт. Клээ сытар харабыл тоус ытан, бу эмээхсини лрбт. Уонна, кими да чугааппакка, ытыалаан, лрн испиттэр. Оттон бараллара кэлбитигэр, бу кл, чиэстээннэр, Клэт буоллун диэбиттэр.

Тоуур ооуллубут бу кл билиитин Саллаат Билиитэ диэн ааттаабыттар. Бу кл атын ттгэр дьоннор сайылыыллара. Онно маан ураа турбут сирин Суурт диэн ааттыыллара. Онон бу Клэт клгэ тэр рэх таынааы сири Суурт дииллэр. Сууртаах диэн кл эмиэ сити тылтан тааарбыт буолуохтаахтар.

йээни Николай Иосифович Кириллин (1912) кэпсээбит.

Трэчээн диэн саха хорсуна кии олорбут.

Мастаахха, Хаын диэки олорор сахалары тоустар кэлэн кыргыбыттар. Бу сахалартан обургу уолчаан ордон, Трэчэээ барбыт. Тоустар тустарынан кэпсээбит. Трэчээн, дьону мунньан, тоустары эккирэтэн, кырган кэбиэр. Бу Трэчээн Мастаахтааы сахалары тоустар имири лртхтэрин рйбт.

Кэлин Трэчээн Эдьигэээ барбыт. Онно биир сиргэ ураа турарыгар киирбитэ, тоус эдэр дьахтара олороро . Трэчээн ыйыталаан билбитэ, бу дьахтар икки убайдааа бултуу бартар.

Трэчээн бу дьахтары кнэн крэтэн илдьэ барар. Кинини кэнниттэн убайдара эккирэтиэхтээхтэрин дьахтар сэрэйэрэ. Трэчээн куйах кэтэ сылдьара . Утуйарыгар онтун кэтэн сытар эбит.

Дьахтар убайдара Трэчээннээх аттыларыгар кэлэн хоноллор да, ону сахаа биллэрбэттэр. Балтыларыгар кистээн, саха куйаын хайа эрэ ньыманан ууллар диэн кикпиттэр. Н кнгэр хонор сирдэригэр тиийбиттэригэр, дьахтар Трэчэээ: «Кэргэн гына илдьэ иэр ааттаах эрээригин, саатар куйаххын устубакка утуйаын. Эчи, тымныыта, кытаанаа б», – диэбит. Трэчээн куйаын устан баран утуйбутун кэннэ, дьахтар дьонугар биллэрэр. Биир убайа ураа тбтгэр кппт. Биирэ, ураа аанынан киирэн, батаынан быраан, Трэчээни бааырпыт. Онуоха сахабыт ураа лэинэн куотан истэинэ, иккис тоус сыыа-халты куоттаран хаалбыт. Эккирэтэн, Дьыыппаа тиийбиттэр. Трэчээн Дьыыппаа тэр рэи ыстанан туораан истэинэ, тоустар ытан, араанньы гыммыттар. Саха онуоха тэкэ мас э ыттыбыт. Тоустар аллараттан ох саанан ытыалаабыттар да, сахалара улаханнык лрд эмсээлэппэтэх уонна эппит: «Дьэ, миигин син биир хотоут. Мин тэн биэриэм. Ол эрээри биир кэриэстээхпин. Ону исти. Срэхпин хостоору. Уонна срэим иигэр туос хаалаах убаас баарын иээри». Трэчээни лрн баран, кини кэриэин толорбуттар. Убааы иээт, тута лбттэр.

Трэчээн чиэигэр ити рэи Трэчээн диэбиттэр.

Екатерина Кузьминична Григорьева. 1965 с. Блтээи педучилищеа II кууруска рэнэ сылдьан суруйбут курсовой лэтиттэн. йээннэри аата Кузьма Дмитриевич Григорьев-Быычыгырас (1899) кэпсээбит.

Баай Эбэ диэн улахан кл. Былыр бу Баппааайы нэилиэгэр, кии-с ск илигинэ, саамай бастаан, Баай Эбээ сутаан лр сылдьар сэттэ дьиэ тоустар хантан эрэ хотуттан кн кэлбиттэр. Баай Эбэ куру тыатыгар куобахтаах, сала элбэх саыллаах, табата, тайаа ахсаана биллибэт элбэх эбит. Балыгын туунан этэр буоллахха, Баай Эбэ кыыыран, дохсун долгун баалынан бырааттаннаына, собото-мундута таска килэс гына тэрэ . Дьэ маннык баай сиргэ кэлэн, сутаан лр гыммыт тоустар балыгы хомуйан сиэн, сэниэ ылан, олохсуйан, Баай Эбэ бастакы хааайыннара буолбуттар. Кинилэр Баай Эбээ Хампа Чинэкэ диэн аат биэрбиттэр. лр сылдьан, мантан чирэстээн-чирэстээн кии буоллубут диэн итинник ааты биэрбиттэр.

Былыргы дьон ханнык баарар сири, рдгэр сылдьан, аатынан ааттаабаттар. Айыыраан. Ол иин таптаан, Баай Эбэ диэбиттэр. Ол саана Баай Эбэ 2 кс усталаах, кс кэриэ туоралаах, былыргы саха дьонугар муораа тэнээх кл .

Бу маннык баай сиргэ олорон, 7 дьиэ тоустар, хоргуйан лхтэээр буолуох, байалларыгар кн солото суох буолбуттар. Манна уонча сыл барара байан, бскй уойан олорбуттар.

Ол саана Бл, Дьокуускай икки ардыгар сылдьыыы суола баар буолбут. Ол суолунан Баай Эбэни хоту ттнэн, Чоогдоор диэн хайанан аааллар . Манан ааан иээччи биир атыыыт, Баайга сылдьан, тоустары кытта билсибит. Кини ол дьонтон уонча сыл муспут р-хара кылааннаахтарын крн ылбыт. Ити курдук сайын аайы кэлэр буолбут. Кини нуучча аын, тааын тараппыт.