Шрифт:
рэи туораан баран хайыан крбтэ, рэххэ кэлээт, Тахтаас эмээхсин сгэтинэн быраан кыыратар. т кии буолан, кии, хаптас гынан, ааран биэрбит. Тбтн рднэн ыыыран ааан, сгэ тииккэ угугар дылы батары тэн хаалбыт.
«Оо, абам да баар эбит! Хайдах гынан ситиэм баарай», – дии-дии кыыырбыт эмээхсин эккирии хаалбыта .
Ол кэнниттэн итиннэ икки атах ктэммэтэх. Хайдах олорон лбтэ биллибэт. Ол элгээни билигин да Тахтаас Элгээнэ дииллэр.
СИЛЭЭН
Силэээ ити эмээхсин олорбутун кэннэ Дагдаар Силээн диэн кии (кимтэн кииннэээ, хантан хааннааа биллибэт), буруо-тараа тааарынан, олорбута .
Ити олордоуна, хантан да кэлбитэ биллибэккэ, Ууктаах Тмэппий диэн кии Силээни булбут. Ол эрээри былыр икки кии биир сиргэ сатаан олорботторо . Ол да иин буолуо, с хонук бэлэмнэнэн баран, кыргыарга диэн хааннаах хабала, буордаах баппыыска бэрсибиттэр.
Ууктаах Тмэппий улахан ууохтаах, модун быччынардаах, бухатыырдыы майгыннаах кии . Дагдаар Силээн, т да дагдайдар, дьулайа крбт, онон сарыы аатын кстбэт ттн суллаан ылбыт. Уотугар муураат тиит ччгн анньан кэбиспит. Онтуката с кн буруолуу турбут. Уонна крээн хаалбыт. Ууктаах Тмэппий крднэ, уота быстыбакка буруолуу турбут, ураата, кини крднэ, турар.
с хонон баран, кыргыардыы хонууга тахсан ктэр да киитэ кэлбэт. «Куттанан сытаын дуо? Дагдайа сытыйбыт Дагдаар Силээн, кр сытыйбыт кх кпп!» – диэн хсэ-хсэ кэлэр.
Киитэ суох. Хата, сарыы ураа аарын туанан хаалар.
Ол курдук Ууктаах Тмэппий Силээн олорбут сирин кс ттнэн былдьаан ылбыт. Ол да буоллар, сир Силээн диэн ааттаммыт. Онно Ууктаах Тмэппий кии трд буолбут.
СЭТТЭ СОРТУОЛЛАР
Сортуолга олохсуйбут кии улуу ойуун . Ол кии, дойдутугар олорон, быраатын кытта иирсэн баран, былыкка олорон, сири-дойдуну кэрийбит. Ол сылдьан, бтэй оттоох-мастаах Бтэйдээх Алаас диэн баар эбит диэн, онно кн кэлбит. Ол Сортуол ойуун 7 уол ооломмут. Онтон буолуо, Сортуоллары Сэттэ Сортуоллар диэн кырдьаастар кэпсэтэллэрин гстк истэр этим.
АКЫР ИККИ МОРУОТ ИККИ
Кэлин Силэээ кстээх дьоннор скээн-трн олорбуттар. Акыр Уйбаан уонна Моруот диэн бырааттыы дьоннор олорбуттар. Ол соторутааыта – бииги хос ээбит саана. Моруот да, Акыр да кстэринэн сири-дойдуну кэрийбэтэх дьоннор . Кистэнэн сылдьыбыттар.
Биирдэ Моруот оонньор уолун кии кырбаабыт. Онно кыыыран, кырбаабыт кии тлгн 80-ча ынах киирэр хотонун ортоку тн гдтн, маана уоугар кыбытан кэбиспит. Ону хайдах да сатаан ылбатахтара .
Кыра сылдьан Акырдаах Моруот, ийэлэрэ саа тнэ сон тикпитигэр рэн, тустубуттар. Туста сылдьан, сиэхтэрин турута тутуан кэбиспиттэр. Онтон кыыыран, саа тнэ соннорун хайыта тыытыспыттар.
Былыргы дьиэ хотону кытта бииргэ буолар. Ахсынньы саана кыын хотоннорун биир тэ тостон, 30-ча ынахтарын баттыырыгар тиийбит. Хаба тардан ылан угар тирээбил мас кстбэтэх. Оонньор санныгар сгэн турбут. Ахсынньыга таырдьаттан кэрдэн киллэриэхтэригэр дылы ктэ сатаабыт. «Хайа, нохолоор, тоо бытааытый?!» – диэбитэ .
Биирдэ Атамай аатырбыт б, кинилэр сурахтарын истэн, туста кэлбит. Ол бс улахан кур оуу икки илин атаыттан р тутан баран, иннинэн, кэннинэн хаамтарар .
Акыр Уйбаан, тустаары, тааын устубутугар этэ-сиинэ толорутуттан, кстээх крттэн Атамай б дьулайан, тустубатах. Аккаастанан кэбиспит. «Кии илиитин, атаын лр. Чэ, бэйэит хайдах саныыргытынан. Баар, хоттордо да диэ. Ол эрээри тустубаппын», – диэн баран, баран хаалбыт.
Онтон бэттэх Акырдаах Моруот оуунан оонньуур буолбуттар. «Чэпчэки да эбит дии», – дээллэрэ .
Биирдэ Быраабаа улуус мунньаа буолбут. Онно, сынньалаа, куба окумалын ууоун тоута сатаабыттар да, ким да тоуппатах. Арыынан дэлби уунуохтаабыттара, кии илиитэ таба туппат . Муннукка олорор Моруот оонньорго илдьэн биэрэллэр: «Оонньоор, куба ууоун тоутуо этэ дуо?»
«Ама кус ууоун тоуппат блгркэй баар дуо?»
«Хайа, аны кус ууоун тоуппакка, саакка киирээйэин», – дии-дии клбттэр .
Оонньор крн баран: «тлктэ аалы эрэ. Тоуннаына, кии илиитин лр», – диэбит.
Оонньор тутан эрдэинэ ууох тосту ыстаммыт. «Хайа, тутан-тутан, кэбирэтэн кэбиспиккит дии. Ол иин да туох аанньа буолуой? Илиим да билбэтэ», – диэбитэ .
ЧУЧУУ Т
Сортуол учаастагар сс рэх э диэн улахан сир баар. Луха рэх быа охсон ааар сирэ. Оттонор ходуата бааан элбэх. Сортуолтан баран, сайылаан олорон оттууллар. Срдээх чгэй айылалаах. Ходуата от рэх. Уун, барыта бэйэ-бэйэлэрин кытта силбээллэр. Сирэ дулалаах, алааа суох. рдк хайалардаах. Ол рдгэр тахсан, аллара крдхх, срдээх чгэй буолар. Кллэр, элгээннэр, самолеттан крр курдук, крн кстллр. Хайа анныгар хатынар тблр будьуруйан кстр. Маа – хаты чара, талах. Хайа маа бэс, тэти. Кырдала, кии хомуйбутун курдук, ыраас, сырдык.
Былыр манна Мыынтык Хабырылла диэн кииттэн ыла баай дьоннор олорбуттар. Ол кии уола Чучуу Ньукулай сс байбыт.
Билигин рэх гэр с тх баар. Чучуу т. Сайылык диэн. Харыйа, тиит хараа ойуурун быыыгар хап-хара дьиэ боруоран турар. Дьиээ сыста саыл иитэр ампаар баар. Дьиэ иэ былыргы ыал олорорун курдук. Онно-манна талах олоппостор инэритэ тспттэр. Ооо сууллубут. Оох иннинээи кырыыаа сгэ уга, хотуур, длкэскэ кыстык бааллар. Хаас диэкки кыра тгрк остуолга ытык, хайдыбыт хамыйах, долбуурга хайдыбыт мээмээннэр тураллар. Хоун иигэр мас ороо таас сытар быыылаах. Ороо сыста уулан хаалбыт. ээ кырыыаа эмиэ таас ыйаммыт быыылаах. Илби сытыйан, ньолойон турар.