Бииэхэ былыр ээни ааттыыллар коок диэн. Тиилээин диэн батыйанан лр. Араыттан. Коок диэн харыстаан ааттыыр ааттара. Аньыыраан.

Николай Васильевич Ефимов. Абый улууа, Абый нэилиэгэ. 1979 с. 77 саастааа.

Абый клн туунан. Абый диэн кии аата диэн. Ол гынан баран, онтукалара омук диэн ааттыыллар этэ. Эбээн. Или Айыы диэн кии эбитэ дуу? Эбээн тыла айыы диэн чгэй диэн тыл. Оччоо айыыны Абый диэбиттэрэ буолуо диэн саалаахтар этэ.

Николай Николаевич Черемкин (1922). Абый улууа, Абый нэилиэгэ. 1986 с. суруйбутум.

Ол кии Абый да диэн ааттааа биллибэт. Баар, Аабый да диэн буолуон сп. Кыргыс йэтин саана буоллаа. Сахалартан куотан иэн, улахан алааска турар таалаа олорбут. Алаас илин ттгэр. Таала рдгэр олорбут. Ол гынан баран: «Бу сир Абый диэн буоллун», – диэбит.

Светлана Стручкова. 1960-с сс. Блтээи педучилищеа I кууруска рэнэ сылдьан суруйбут.

Мин олорор сирим аата Абый. Бу аат хайдах скээбитэй диир буоллахха, миэхэ Чуука эмээхсин (толору аатын билбэппин) маннык кэпсиир: «Урут Абыйга онон-манан эрэ аыйах дьиэ баар . Киитэ-стэ отой аыйах эбит. Манна аан бастаан, ким да суоуна, биир эбээн ктэммит. Аата Абый диэн эбит. Кини манна нааа р олорбут. Кн тура-тура бултуу тахсар . Ол саана булт хара бааам . Онтон, лбтн кэннэ, олорбут балаанын Абый Балаана диэн ааттаабыттар. Кэлин уаан-тэнийэн блэги эмиэ Абый диэн ааттаабыттар».

Биирдэ хонуу устун маан аттаах кии сиэллэрэн испит. Табахтаах эбит. Табаын тыа кырыытыгар элитэн кэбиспит. Чочумча буолан баран уот сыта биллибит. Буруо тахсыбыт. Сотору буолаат, уот улааттар улаатан, тыаны бттн салаан барбыт. Дьон крн, бары умуруора сатаабыттар. Хас да кннээх тн быа уоту утары охсуан, кыайбыттар. Мастара бары хоруоран хаалбыттар. Онтон ыла бу дойдуну Хара Мас диэн ааттаабыттар.

Бу нааа кыра, ол гынан баран нааа дири кл. Бу кл туунан маннык кэпсииллэр. Биир киээ бииэхэ элбэх ыалдьыт муунна. Ааатылар. Бииги, оолор, утуйдубут. Арай мин сытан ииттэхпинэ, ийэм кэпсээн унаарытар: «Биирдэ бу клгэ биир дьахтар, оотун ктн баран, ууга киирэн испит. Оотун кл кытыытыгар туруорбут уонна далааа солуурчаар уу баа киирбит. Тннн тахсан иэн кр тсптэ, оото суох эбит. Арай ууга ии тахсан кэлбит. Дьахтар, оото ууга тсптн билэн соуйан, куттанан, эмиэ ууга киирэн, хаыытыы-хаыытыы скэ киирэн испит. Ууга тэн хаалбыт. Бу хаыыны истэн, ойуун срэн кэлбит уонна кл тула срэ сылдьан тугу эрэ ботугураа да ботугураа буолбут. Кини кл кими да ылыма, лрмэ диэн крдспт. Кыраабыт. Ол иин бу кл Ылбат диэн ааттаабыттар.

Анна Павловна Трофимова (1928). Аллайыаха, Ойоотун нэилиэгэ. Эбээн. 1981 с. кэпсэппитим.

Бу сир урукку аата Хайаастаах диэн. Удаан аата Хайаастаах диэн. Хайаас баар этэ. Хас йэ тухары турдаа дии хайаас. Ол хайааска киирэин, ыраах соус хаамаын иигэр. Аан курдук хайаас. Ол хайааска бэлээ суох ыыппаттар былыр. Дьон: «Иччитэх барбат буолу», – дииллэр . Кэппиэйкэ эин, саа таас кырадаынын, оуруо эин бырахтараллар эбит.

Ол удаан ити хайааы оорбут . Мккспттэр икки ойуун. Удаанын биллэрээри хайаас оорбут. Мин кстээх ойууммун диэн. Билиилээхпин диэн. Ону биирдэрэ: «Эн сири алдьаныа, йэтэ суох сир», – диир . Иккиэ: «Мин сирим чгэй, йэ-саас туруо», – диир . Удаана хайааы оорбут уонна хайаас иигэр стэн хаалбыт уонна Халыманан тахсыбыт дииллэр.

Былыргылар кэпсииллэр.

Савва Алексеевич Слепцов (1920). Аллараа Халыма улууа, Походскай сельскэй Сэбиэт. 1984 с. суруйбутум.

Походскай сиэнэ тиийэр сирэ. Былыргыттан тыл. Ону Котельнай диэн ааттаабыттара. Урут, хаан эрэ былыр чуукча сэриитэ баар . Иити-хомуоу талаан илдьээрилэр ол сэриини тэрийэн кэлэ сылдьыбыттар. Дьэ, онно биир оонньор олорбут. Сирэ аата суох эбит оччоо. Ол оонньор биир эрэ алтан салыырдаах эбит. Аччыгый. Иэр-аыыр иитэ. Ону былдьаарылар ол оонньору сырсыбыттар буоллаа. Онтон ол сиэн туран, дыгдыйа буолан, тоон турдаына, ортото, биэрэгэ халы соус буолан, киини уйаруйбат буолан турдаына. Онно ситэн истэхтэринэ. Хас эмэ кии батыйалаах. Ону халытан ыыппыт. Ол килэ устун. Салыырын. Оттон ол дьоннор диэтэр оонньору кэбиспиттэр. Салыырга киирбиттэр. Срэн. Килэ устун. Онно бары тимирбиттэр. Онтон ааттаммыт диэн кэпсииллэр этэ оонньоттор.

Ирина Сирдитова. Амма улууа, Абаа нэилиэгэ. 1960-с сс. Блтээи педучилищеа рэнэ сылдьан суруйбут курсовой лэтиттэн.

Былыыр-былыр биир баай олорбут. Кини кыыстаах эбит. Ол кыыс эргэ барар сааа буолбут. Аалаах ийэтэ кинини баай уолаттарыгар кстэринэн биэрээри гыммыттар. Кыыс буоллаына биир дьадаы кии уолунуун олус таптаспыттар. Аатыттан, ийэтиттэн крд сатаабыт: «Миигин бэйэм сблр киибэр биэри. Мин дьолбун быа тмэ. Мин баай уолаттарыттан кими да сблээбэппин. Кинилэргэ биэрдэххитинэ, кумахха быраыллыбыт ньургууннуу кууруом-хатыам. Ийэлээтэр ийэм, аалаатар аам, мин крдбн исти даа!» – диэн иэйбит-туойбут, крдспт-ааттаспыт. Ону ийэлээх аата истиэх бэйэлээхтэр дуо?! Олох спссптхтр. Аата: «Ол-бу буолума! Ол дьадаы уолугар тахсаын тугу сиэн-ааан уойар-тотор гн? сс бачча кыратыттан сблрдээх-сблээбэттээх. Крд да сорунума. Мин эйигин трпптм, онон мин бас билэбин. Кимэ биэрэрим-биэрбэтим бэйэм дьыалам».

Кыыс эрэйдээх хайаахтыай. Муммут кус оотун курдук хаалаахтыыр. Ийэтэ, кыыын аынан, кэргэниттэн крдн крр да, биирдэрэ ылыммат. Аата, эппитин курдук, тэйиччи олорор биир баай уолугар кыыын биэрээри тэринэр. Кыыстан тугу да ыйыппаттар. Бэргээлээн холбооттуур кннэрэ тиийэн кэлэр. Кыыс бэргээлэнэр. Уонна киээ, утуйар кэмнэрэ кэлиитин саана, стэн хаалбыт. Кини, таптыыр киититтэн арааран, таптаабат уолугар биэрэн эрэллэриттэн хомойон-хоргутан, дьиэтин кэннигэр турар тииккэ тахсан монон лбт.

Ол кэнниттэн хас да сыл ааспыт. Арай биирдэ били баай олорбут сириттэн чугас хас да кии оттуу сылдьыбыттар. Тртр чэйдэрэ буолбут. Биир кии оох отто, чэй р хаалбыт. Дьонноро чугас сорохторо от кр, сорохторо стл барбыттар. Ол кии, соотоун хаалан, уотун умата олорбут. Арай туран, солуурчаын ыла баран иэн крднэ, суол устун биир бэргээлэнэр курдук таастаах кыыс хааман кустуктанан иэр эбит. Кии муодараан да, соуйан да ол кыыы кр турбут. Кыыс чугааан истэинэ крбтэ, били аыйах сыллааыта монон лбт баай кыыа иэр эбит. Кии, куттанан, сырдык-хараа быыыгар киирбит. Арай биирдэ йдммтэ, дьоно кэлэн, кинини уоскута сылдьаллар эбит. Ол кии тураат, били суол диэки крбт да – туох да, ким да суох. Кии дьонугар кэпсээбит. Дьоно олус муодараабыттар. Ол дьонтон сорохторо кэнники эмиэ ити кыыы крбттэр. Кыыс, кинилэргэ чугааан иэн, стэн хаалар эбит. Дьон онтон ыла ити сири Кыыс Дьаарбайбыт диэн ааттаабыттар.