Бу алааска Мотооун диэн эмээхсин олорбута. Ол эмээхсин уола, рээ суох эрээри, нааа йдх кии ск сылдьыбыттаах. Санкт-Петербург куоракка диэри сиэрдийэ маынан, хас маы кэккэлэтэн, муоста ооуллуохтааын суоттаан, Боотуруускай улууска схтрбтэ . Ону ааан, этэрбэс тигэр суон иннэнэн кэккэлэттэххэ, т иннэ тук буоларын суоттуурга соруммут. Ол кии Мотооун уола Ньукулай Гончоров диэн биллэрэ. йнэн, тылынан нааа сураырбыта.

100-чэкэ сыллааыта бу сир кл эбитэ . Биир кыын кл мууа хайыта ыстанан крэлэммит. Ол сыл кл, ооччу уолан, алаас буолбут. кр мууа алдьанарыгар Хаха уола Уоук диэн кии киээлик от тиэйэн ааан истэинэ, кл тгэиттэн ынырык улахан тыас ииллибит. Кии угуа нааа куттанан, нэиилэ кытыыны булуутугар кл ортотуттан кэбииилээх от саа хара тахсыбытын крдм диэн кэпсээбит. Бэрт рг диэри: «Нэрилиир Нэс тгэн тгэиттэн уу угуа, муоунан хайа солоон, Орто дойдуну быган крд», – диэн бас-кс дьон уонна ойууннар быаараллара . Ол ийэ ууа Дьячковскайдар быстыахтарын иин кннээ дииллэрэ. Дьон бэрт р кэмэ кр, алаас буолбутун да кэннэ, абааы аллараа дойдуттан тахсар аартыгынан сыаналыыллара. Билигин рдк сыырдаах кыараас алаас, кыра клйэ кллээх.

1922 сыл ахсынньы 29 кнгэр Данил Заборовскай диэн Абаа рэхтээх комсомолун Коробейников В. К. баандата ытан лрбт. Бу оону, лбтн да кэннэ н, Абааы Аартыгар кмпттэрэ.

Кымыс иитин аатынан. Былыр манна Ымыйа диэн хотун олорбута . Абаалар трттэрэ.

Булгунньахтаах аатын ууугар, Саыл Сыыы учаастагар улахан баай суоа. Онно-манна тиийбит-тгэммит сытыы дьон бааллара биллэр. Кэкэ Дьабыл, Дьэргэстэй, Табылы диэннэр т былыр бааллара . Онтон нуучча кэлбитин кэннэ Чуомунай Дьгр Манайгы Камчаткатааы экспедицияа бэдэрээттээн, 100 атынан ктхпт. Экспедиция начальнига «Темный Егор» диэн сурунаалыгар киллэрбит этэ. Ити кии Аммосов Егор диэн эбитэ . Булгунньахтаахха 40 сэргэни туруорбутуттан 19 ордубутун бииги 1920 сылларга ааарбыт.

Советскай былаас сылларыгар Саыл Сыыыга И. Я. Строд этэрээтин Мкнп Ньукулай, Чуомунай Дьгр ытыта (хоун хос сиэнэ) булларан, стх тоууруттан мчч тэрэн, сыаната биллибэт сд тн оорбута биллэр.

Мээ улууугар, Алтан нэилиэгэр Макаараптар диэн трт уус дьон олорбуттар. Оччут ойуун уола, Ньоорулла ойуун сиэнэ лс Макаарап диэн ойуун кии ыраахтааы былааын саана аарайа кырдьан лбтэ . Ол кии кыын, арыт сайын Дьокуускай куоракка киирэн, олохтоох сахаларга уонна сахатыйбыт нууччаларга сахалыы ыарыылары дьалбыйан ойууннуур идэлэээ . ксгэр иирэн ыарыы, босхо буолуу, уар ыарыы ойуун кыыран абырыыр ыарыылара эбиттэр.

Кырдьар сааыгар, лр йэтигэр Дьокуускайга киирэн биир баай ыалга кыыраары холуочуйан олордоуна, эдэр дьахтар киирэн: «Мээ кырдьааа киирбиккин. Кытаы уугар олорон аыыыкпыт-сииикпит дии», – диэн оонньуу-кл курдук эппит. Онуоха холуочуйбут оонньор: «Эдэрим буоллар, аатыам, кндлм, крлм этэ», – диэн дьахтары ргэтэр кына, аанньа ахтыбаттык саарбыт-иэрбит. Онуоха ол дьахтар тахсарыгар: «Уаатахпына, тоус хонугунан дьиээр-уоккар тиийиэим. Дьэ онно крлхпт, кэтэээр», – диэн баран, тахсан баран хаалбыт.

Дьахтар таххыбытын кэннэ дьиэлээхтэр: «Кырдьаас, алаааты. Ыыран крдххэ. Ити аатыран эрэр Алыардаах удаан», – диэн эппиттэр. Ону оонньор ылымматах. Дкс эбии, киэбирэ быыылаан: «Атаын рдгэр ииктиир атах сыгынньах кыыс ооттон крдм дуо?» – диэн буолумматах. Ол эрээри кини санаатыттан арахпатах бу дьахтар. Сотору дойдутугар тннбт. р-тр буолбатах. Тоус хонуга эбитэ дуу. Араа диэкиттэн этинээх най хара былыт тахсан кэлбит. Эти этэн, чаылан чаылыйан, тыаллаах, силлиэлээх самыыр тэн барбыт. Ону утары лс Макаарап, кыырар тааын кэтэн, кэргэттэрэ т да буойбуттарын иин, силлиэни, тыалы утары крлр кнс утары кыыран тиийэ турбут. Ол тыал ааа турбут. Оонньор дьиэтигэр киирэн сыппыт. Ыарытыйа быыытыйбыт уонна эппит: «Алыардаах удаан ийэ кыыла тыырахтаах ктр эбит», – диэн. «Мин ийэ кыылым, кх эбириэн оус, кыайан утарсыбакка, куота турда. Ону ханна тиийэн ситэн сиирэ буолла?» – диэбит.

Ити кэмэ Аммаа, Соморсун нэилиэгэр, Мээндиги чараар нэилиэк мунньаа буола турар эбит. Онно араа диэкиттэн Хонору рэи танары силлиэлээх, этинээх ардах тиинээн кэлбит, мунньах дьонун рэйбит. Онно саас ортолоох Чппк уола Мэхээлэ диэн ойуун, икки илиитин тыыраын кумуччу тутан баран, эрбэин быыыгар умса тэн сыппыт. Ардах ааспытын кэннэ туран эппитэ : «лс Макаарап ийэ кыылын, кх эбириэн оуу, улахан тыырахтаах кыыл, рдгэр олорон иэн, тосуйа иэр. Сиир буолбут, быыыта. Быа кымньыылаан, быа хабан ааыахтара диэн ити сыттым».

Былыргы дьон йгэр-санаатыгар ойууттар, удааттар крэстэстэхтэринэ, маы-оту барчалыыр силлиэ, тыал, холорук буолан аааллара диэн йдбл баара эбитэ . Ону хойуккааа диэри лс Макаарабы Алыардаах удаан эккирэтэн, крсэн барбыт, суулларбыт маа диэн кэпсиир буолаллара.

Ол курдук оонньор р суораа-тэллэххэ сыппыт. Кн хотоо сн быалыыр кэмэ биир киээ хотон иигэр с б ргэн тигинээллэр. Ону туох буоллулар диэн киирэн крбттэрэ, срдээин ырбыт, дьдьэйбит кх эбириэн оус хотоо киирэн, кр гына сууллан тспт. Ону срдээх суостаах ктр киирэн тосуйа олорорун крн, дьиээ куотан тахсыбыттар дьахталлар. «Оонньоор, туох эрэ абааылара киирдилэр хотоммутугар. Туран алаан крххн», – диэбиттэр. Оонньор: «Алыардаах удаан ийэ кыылбын аалан, ити суулларда. ллм. Алааым булгунньаар кмр», – диэн кэриэин эппит уонна лн хаалбыт. Ол курдук илэ-бодо лс Макаарап ийэ кыылын Алыардаах удаан ийэ кыыла эккирэтэн кэлэн, бэйэтин дьиэтигэр суулларбыта диэн йээн кэпсээн рг диэри баара. Бука, билигин дааны Алтан кырдьаастара ити йээни билэллэрэ буолуо.