Егор Филиппович Сутаков (1913). Амма улууа, Эмис нэилиэгэ. 2001 с. кэпсэппитим.

Сдэ Баабылабына уруутугар, тбрннээн олорор дьону силэйэ-силэйэ, хайа хааман таххыбыта . Миэнэ эбэм буоллаа. Онно ахтатыгар кыыл кмс чылыгырыардааа . Ону истэн олорор дьон, кулгаах кулгаахтарыгар сибигинээн, кэпсэппиттэрэ : «Киньииппит хаппардаах эбит», – диэннэр. Инньэ диэн кэпсииллэр.

Мин эбэм – Микииппэрэп Уун Байбал кыыа. Мааны кыыстара. Кыыспытын чгэйдик таыннарыахха, тугу булан тэрийэбит диэннэр, кыыл лрннр, кыыл иинээи оотун тириитинэн туруусук тиктэрэн бараннар, ахтатыгар кыыл кмнэн симээн ыытыахха диэн быаарсыбыттара . Кыыл ол оотун тириитэ срдээх сырдык дьннээх, маан солко курдук буолара .

Алексей Дмитриевич Артемьев-Мойук лксй (1911). Мээ улууа, ээ Алтан нэилиэгэ (билигин Амма, Сатаай нэилиэгэ). 1995 с. суруйбутум.

Ити Сакычах рээр Тргэн Клэ диэн салаа рэх баар. Онно Судьуунап Ньукулай диэн оонньорго баара маан атыыр. Мин кыра оо сылдьаммын крбтм. Маан дьннээх. ргэ сылдьар атыыр. Сымнаас баайы сылгы быыылааа. «Айдаарыма, маынан-отунан бырааайаыт. Кыыырыаа», – диэн бакаат б буоллаа дии.

Ол с дьиэтиттэн ханна да ыраах барбат дииллэр этэ. Ону ойууттар кыырдахтарына, рмпээ арыгы кутан баран, басты тннгнэн 1 биэрэллэр эбит. Туох да срдээх ойуулаах, симэхтээх ити атыыр сылгы. Дьэ ол арыгытын тннгнэн кэлэн иэн барар эбит. Биэрдэхтэринэ. Уонна ргэ сылдьар эбит. Ол сылгыны ойууттар былыр ытык атыыр оорбуттар. тэн. Хас да тн кыыраллар онно. с тн кыырбыттар. Маынан кыыл бн оорон, алдьархай тэрээиннээхтик оороллор. Саамай улахана – сэргэ. Ол сылгы, дьыл-кн туоллаына, саас дуу, кн дуу, онно дьиэ чугаыгар кэлэн олорон эрэн, икки ттнэн куоаныы-куоаныы, ытыын таынар эбит. Онно, арыгы баар буоллаына, арыгы илдьэн биэрэллэр эбит, хаан баар буоллаына, хааны илдьэн биэрэллэр эбит. Ол онно ииттэрэ хааа туос тордуйа буолар эбит. Кыра. Арыгыга буоллаына – хатыынан ооуллубут

рмпэ. Былыргы дьон рмпэлэрэ ксэ да хаты буолар. Таас рмпэ баай ыалларга эрэ баар. Улахан атыыыт кэллэинэ эрэ аыыр ииттэрэ. Ол дьиэ таыгар чугас арааынай ойуулаах, кэрдиистээх сэргэлэээ . Ол аан бастаан ытык буоларыгар онно баайбыттара уонна эриэн ситиинэн симээн баран, крл тардан кэбиэллэрэ . Чэ, бэйэтэ дааны кии курдук кэпсииллэр этэ. Ол сылгыны. Сэргэтигэр кэлэр дааны, арыгы иэр дааны. Оннооор тннгнэн кэлэн иэр.

Ол Тргэн Клгэр икки ыал олорбуттар. Онно сайылык дьиэттэн салгыы хаас диэки ттгэр моойтурук ампаар 2, п ампаара, баара . Дьэ, онно туох ааттаах кини кэтэр тааа, быата-туаа барыта баар. Кнт эинэ, тэиинэ. Тэиинэ, кыл буоллаына, эриэн буолар. с ынах быатын холбоон тиктэххинэ, дьэрэкээн ойуу буолан таххар. Баын быата алтан тимэх курдук ойуулаах буолар. Чугас-чугас лаыгыраччы тигэн кэбиэллэр. Дьэ, ол ампаар иигэр баар атыыр быатын-туаын тыытыа суохтааххын. Тыытты да, ыалдьаын. Ону дэлби ыйаан-ыйаан кэбиэллэр.

Атыырдара мэнэрийдэинэ, уокка-кскэ ас биэрэллэрэ . Ону оонньор аанньа кэпсээбэт этэ.

Ону Дьаакыбылап Сдэр Ыстапаанабыс диэн уол баын быатын, нн ылан оонньообут. Онтон йнэн ыалдьан, буккуллан хаалар. Сакычах рээр Танары Кэрэх диэн тумул баар, сирин аата Бт Быыа. Онно улахан тиит баар. Онно тахсан кээлээн, суордаан, иирэн барбыт. Букатын бокуойа суох. Онно балай да р иирбит быыылаах. Онно бииргэ трбт эдьиийэ олорор. Маайа диэн. Онно олорон иирбит. Иирбит кии кэргэннээх. Ол аата – ойуун. Сааба Ойуун диэн. Ол оонньор кэлэн, биир тн тура кыырбыт. Ытык атыыр баын быатынан оонньообутун истибэтэх буоллаа. Ону: «Онон ооннообуккун», – диэн крлэммит. Онтон р буолбатах, киилэрэ трэн хаалбыт. Кынна оонньор кыыран, алаан кэбиспит.

Чэ, итинэн тмктэнэр. Мин йдрбнэн. Кии куттанар гына кэпсииллэр этэ.

Кэпсээнньит тылы быаарыыта:

 1 Басты тннк – дьиэ уа диэки тт. Басты тннк анныгар оону утуппаттар.

 2 Моойтурук ампаар – хабаралаан баран, олорпут ампаардара. Былыргы ампаар. Ньэмиэскэй муннуктаах буоллаына, ньуучча дьиэтэ дэнэр. Моойтурук ампаар билигин да, т уота сиэбэтэх буоллаына, сайылыктарга баар. Сорохтор уот кынан эин. Айыыргыыр кии тыыппат. Былыргы тхтн кии куттанар. Иччитэ быстыбыт тх иччилээх, абааылаах диэн буолар. Оннооор тахсан, т уотун умуруорар ааттаах. Иччитэ тахсан.

Ойуун илгистэр б. Ойуун курдук кыырар, кыырдаа дии. Икки ттнэн куоаныы олорор. Икки илин атаынан илиитин таынар. Туйаынан охсуолуур. Срдээх тыастаах буолар диэн кэпсииллэр этэ. Мин кыыра олорорун крбтм. Сиэлэ, кутуруга хаан да кыргыллыбатах, таах соулла сылдьар. Ол гынан баран, кутуруга нааа соулла сылдьар буолбатах. Оттон сиэлэ уун, сиргэ тиийэр, ааатаына тиийэр. Клэ буоллаына сирэйин саба тэ сылдьар. Олоччу. Сиэл быыынан крр. Оо сылдьан крн б. Куттана-куттана. Харахпыт киниттэн арахпат буоллаа.

Манна кр тиити миинэн барар удаан баара . Балтараа ссчэкэ сыл анараа ттгэр баар эмээххин. Ол илэ кии эбит. Олоччу дааны. Аатын куттанан ааттаабаппын. Ол гынан баран, ааттыым: Кыйытыыр удаан диэн.

Маачаха ээм кэпсиир этэ. Кыйытыыр удаан ойууттары кытта крсэ барарыгар, талаы эриэннээн кымньыы гынан, кр тиити мииньэн, дьэ, айанныыр. Барарыгар икки киини бэлэмниир. Бс дьону уонна уус балтатын бэлэмнэтэр. Ол дьон балталаах буолуохтаахтар. Ити чуурка курдук баайы баар дии. Баран-баран, с хонон, сэттэ хонон, тоус хонон кэлэр. Ол кэллэинэ, балтаыттар, дьэ, лэлээн бараллар. Иккиэн тээ лэлииллэр, биллиргэтэллэр. Биирдэрэ хара быарга охсор, биирдэрэ кхсн хараар охсор. Дьэ, оччоо эмээххиннэрэ йэн, хотуолаан барар. Дьэ, онно таххар удаан дьахтар тбтн ууоа, ойуун тбтн ууоа. Онон бтэр. Оонньоро таххан, ууох тутар. Тыаа. Сороун таах бырахтарар. Куобах уоугар. Сороун: «Охотон баран, кмн кэбис. Трт-уус кии этэ», – диир. Итинэн интикэтэ бтэр.