– Ночевать, я говорю тебе. В такой мороз разве можно ночевать в лесу? Пойми ты сам, толковый!

Дьиэлээх ки?и, ньуучча сирэйин-хара?ын одуулаан к?р?н баран, а?ынна бы?ыылаах. У?а орон диэкки ыйан баран эттэ:

– Вот место. Сиди там…

Инньэ диэбитигэр, ньууччата с?рдээхтик ??рдэ. Т?ргэн ба?айытык та?а?ын сыгынньахтанан кэбистэ, с?гэтин орон анныгар укта. Ол кэннэ к???йэн хаалбыт тарба?ын бычыгырата-бычыгырата, уокка кэлэн, саба т?стэ. Бытыгын муу?ун ыраастаммытын кэннэ к?рб?ттэрэ: эдэр ба?айы, кы?ыл бытыктаах, хонто?ор муруннаах, к??х харахтаах ньуучча уола эбит.

– Ча, брат, холодно на дворе, – диэтэ ньуучча, тарба?ын уокка салла-салла.

– Да, колодно. А ты отуда идес? Куда барда? – диэн ыйытта дьиэлээх ки?и, ньууччатын сырайын-хара?ын одуула?а-одуула?а.

– Я иду из села Амги. Там работал, теперь иду в город. Не знаю, доберусь ли жив.

– Сто работай там? – диэн икки?ин ыйытта дьиэлээх ки?и.

– Строили амбар для почтовой конторы. А далеко отсюда до города?

– Тридцать биэрстэ.

– Ой, еще далеко, чорт возьми!

Ити кэнниттэн балай эмэ са?ата суох олордулар.

– Как тебя звать? – диэн ыйытта дьиэлээх тойон.

– Как звать?! Не помню… Ну, Иван, положим. Начто тебе мое имя?..

– Как сто нада?! Мин хоно?ом имя нада ыснат. Ты дурак, сто ли?

– Ха-ха-ха! До?ор, не сердись, я пошутил… Так, ха-ха-ха! – диэн ньуучча айа?ын ата-ата к?ллэ.

– Чо смейся нада! Моя не любит смейся… Смотри, мин толкай нада будет… – инньэ диэн баран, дьиэлээх ки?и талах олох ма?ы сулбу тардан ылла.

Ону к?р?н баран, ньуучча куттанна:

– Ты чего, до?ор, сердишься? Ну, я пошутил. Что из этого обидного? Не понимаю. Ты меня пустил в свою юрту, вот твои соседи не пустили, почему они не пустили? Да потому что я бродяга, посельга, а ваш брат нашего брата трусит, боится… Но я не из таких. Я должен сказать тебе спасибо. Почему? Да потому, что ты пустил меня в свою юрту, а то бы я замерз в лесу. Тогда вам пришлось бы плохо. Я не стану трогать тех людей, которые меня принимают, дают мне теплый угол.

Ньуучча тылыттан дьиэлээх тойон кыы?ырбыта ааста.

– Хотуой, чайгын тат, – диэтэ кыы?ыгар.

Кыыс, ньууччаттан куттанан, сэрэнэн-сэрэнэн остуолун, уот кытыытыгар а?алан тардан баран, сылыбаарын уурда, чааскы татта, арыылаах хобордооххо алаадьытын уган а?алла. Дьиэлээх ки?и ыалдьытын иннигэр чайдаах чааскыны ууран баран эттэ:

– Ну, кусай, ньуучча. Мы люди бедные, мясо кусай нету, олади ест, кусай олади.

Ньуучча туох да эппиэтэ суох арыылаах алаадьы ?рд?гэр т?стэ. Дьиэлээхтэр туох да са?ата суох кини хайтах алаадьыны ыстыырын, чэйи и?эрин одуулаан олордулар. Сотору со?ус хобордоох алаадьы мэлийэн хаалла. Онуоха ньуучча, ойон туран, хаппарыттан то? килиэп а?арын ылан, холумта??а а?алан, ууран ириэрдэ. Ол кэннэ кураанах хобордоох диэки к?р?н баран эттэ:

– Теперь будем кушать мой хлеб, русский хлеб. Дайте немного масла, хозяин.

Онуоха дьиэлээхтэр хобордооххо арыы уулларан а?аллылар. Ньуучча туран килиэбин бысталаан, арыылаах хобордооххо уган баран, холумта??а ууран ы?аарылаата. Ол кэнниттэн остуолга а?алан уурда:

– Ну, теперь кушайте на здоровье неизвестного бродяги, ха-ха-ха!

Са?ата суох килиэптэрин сиэтилэр, сылыбаардаах уу бараныар диэри чэйдэрин истилэр. Чэйдээн б?тэн баран, ньуучча табаах тарда олорон эттэ:

– Теперь хорошо мне. Сытно и тепло. А, хорошо, хозяин? Как ты думаешь?

Онуоха дьиэлээх ки?и: «Хоросоо-хоросоо», – диэтэ.

Табаах тарда-тарда, ньуучча туран, орон анныгар сытар с?гэтин ылан, то?о эрэ эргим-ургум тутан к?рд?. Ону к?р?н, дьиэлээх ки?и куттана санаата.

– Ньуучча, сулуусай, ты топор клади на двор. Тут маленькие ребята, топуортан куттанар баар. Сулуусай, ньуучча.

– А, ничего, ничего. Ха-ха-ха! – диэн ньуучча к?ллэ.

– Да ты не смей, сункун сын! – диэн дьиэлээх ки?и ха?ыытаан бытарытта. Хара?ын сыы?ын ?р? к?р?н кээспит.

Ньуучча, со?уйбут ки?и бы?ыытынан, бастаан са?ата суох к?р?н турда. Ха?ас диэкки кыра кыыс ытыыр са?ата и?илиннэ. Ньуучча, с?гэтин ууран баран, аргыый а?ай эттэ:

– Да ты не бойся, хозяин. Я ничего худого не сделаю. Какой, ты, однако, чудный!.. – инньэ диэн баран, дьиэлээх тойону санныттан таптайда.

– Ты пойми, я говорю тебе толком: зачем я стану вас трогать? Я ведь тоже человек, как ты, а не какой-либо дикий зверь. Зря трогать не стану. Будет тебе, хозяин, сердиться. Чудак ты, право!

– Ну, будет болтать тебе. Спи нада. – Дьиэлээх ки?и уоскуйан барда. Ол кэнниттэн сахалыы уолугар эттэ:

– Нокоо, бар, тахсан ыалга эт. Биирдэстэрэ эмэ киирэн би?иэхэ до?ор буоллуннар. Бу бэ?иэччик с?г?н утутуо суох, бы?ыыта.

Инньэ диэбитигэр, уола хап-сабар та?нан, ыалыгар та?ыста. Ньуучча сэрэйдэ бы?ыылаах, то?о дьиэлээх ки?и уолун ыыппытын. С?гэтин хат ылан, ба?ыгар уктан баран, у?а оро??о тиэрэ т??эн сытта. Сотору со?ус та?ыттан икки саха киирэн кэллилэр.

– Били к?т?р ?ст??х манна хоно сытар эбит дии, – диэтэ биирдэстэрэ.

Онуоха дьиэлээх ки?и эттэ:

– Хайа ??дэн ньууччата дь?л? ыстанан кэллэ буолла? Та?арабытын да с?г?н ылларбата. Бу т??н кинини кэтээн, утуйуохпут суох, бы?ыыта. Хайа абаа?ы ньууччата булла буолла? Э?иги биирдэскит манна до?ор буолан хонустаххытына с?п буолсу.