Шрифт:
Сьцяпан запалiў сьвятло й пашукаў сабе кнiжку. Але не ўкладвалася яму чытаньне. I не было-ж як пайсьцi на шпацыр, праветрыцца: час ад часу чулася гаворка мацi з дачкою, у кухнi.
Кiра сама прыйшла да Сьцяпана.
– Што чытаеш?
– запытала яна.
– Ня ведаю, Кiра.
– Трымаеш-жа кнiжку ў руках!
– Зараз скажу табе...
– ён адгарнуў тытульны лiст у кнiжцы.
– Сьцяпан, - Кiра падыйшла блiзка да яго, але не прыхiлiла, як зазвычай, яго галаву да сваiх пругкiх грудзей.
– Што ты, Сьцяпан, нарабiў?! Людзi сьмяюцца зь цябе. Скажы: ты сапраўды спалiў аўтамабiль старшынi?
– Спалiў, Кiра.
– Навошта?
– Так трэба.
– Цябе будуць судзiць за гэта!
– Я таго й чакаю.
– Суду?
– Суду, Кiра.
– Што ты зноў задумаў?
– Зьнiшчыць падлюгу.
– Значыць, каго? Старшыню?
– Ага.
– Самому трапiўшы ў суд?
– Няма iншага спосабу, Кiра.
– Зь цябе ўчыняць злачынца! Разумееш? I прысудзяць - адкупiць машыну!..
– Хто акажацца злачынцам - пабачым. А машыну, калi трэба будзе, а адкуплю.
– За сваё?
– За сваё, Кiра.
– Цi ты, Сьцяпан, хоць памятаеш, якiя ў цябе заробкi?
– Так, Кiра.
– Ты адкупiш - за iх?
– Калi трэба будзе...
Села яна ў крэсла, насупроць Сьцяпана.
– Ты ненармальны.
– Не разумееш мяне, Кiра.
– Не разумею? Як можна разумець...
Зьявiлася цешча.
– Крычы, не крычы - сталася, - загаварыла яна.
– Мусова цяпер думаць нам, як бяду збыць...
Сьцяпан зноў разгарнуў кнiжку.
– А балячку, хiба, хто збыў? Прадаў яе? Узяў ды прадаў, га?
– узлавалася Кiра.
– Ты гаворыш, як пра чужога, - не адступалася ад свайго цешча.
– А ён, калi вычаўпаў такое, падумаў пра мяне?
– Падумаў, не падумаў, але Сьцяпан - твой муж, дочка.
– Твой... Твой... Ах, мама, iдзеце вы разам са сваiмi павучэньнямi... Кiра вытузнула кнiжку са Сьцяпанавых рук.
– Слухай ты, булава, калi да цябе гавораць! Не адзiн-жа жывеш тут!..
– А ну вас!
– цешча, выцiраючы далонi аб хвартух, павярнула назад.
– Ну, - Сьцяпан трымаўся.
– Ведаеш, на каго ты падобны?
– Ведаю.
– Перастань ты дурня клеiць ды йдзi да старшынi, чуеш? Прасi яго - мо' прабачыць табе, адпусьцiцца...
– Прасiць гэтага лайдака - не ў маiм пляне.
– Тады - што?
– Я-ж табе, Кiра, казаў...
– Не, я ўтаплюся ад гэткай размовы!
– Кiра, калi-б старшыня ўмеў думаць, дык ён сам не дапусьцiў-бы да суда. Ён павiнен дасканала прадчуваць тое, куды я хiлю. Ня выключана, што ён ужо бегае, куды трэба...
– Сьцяпан закурыў.
– Але - дудкi, запозна: я быў у мiлiцыi!
– Што?!
– Зараз яму не выкруцiцца ад сьледзтва.
– Ты прызнаўся?..
– Гэта вельмi важнае, Кiра: стварыць падставу.
– На сваю галаву?
– Дакладней - на яго.
– Вар'ят ты! Палесьцiнец!
– Кiра захадзiла па пакоi.
– Ну, капцы ўсяму...
– Кiра! Як табе гэта вытлумачыць?
– ён паклаў кнiжку на палiцу.
– Факт скандалу сьведчыць не ў карысьць нашага высока пастаўленага праныры. Праўда, я захулiганiў, але чаму? Якiя прычыны склалiся на тое? I я раскажу пра iх на судзе. Публiчна, гэта табе не на нарадзе... З маленечкага зробiцца вялiкае! Прападу я, але й ён прападзе. З той розьнiцай, што ён правалiцца на нечым значна, беспараўнальна, большым, Кiра.
– Паважаны Сьцяпан Сумленевiч, - iранiчна скрывiла яна губкi.
– Па-першае, як я ўжо неаднаразова гаварыла табе, зьяўляешся ты жывым экспанатам наiўнасьцi, надзвычай каштоўным сваёй рэдкасьцю ў нашу захiрэлую эпоху, i таму, адразу, падлягаеш квалiфiкацыi ў музэй. Па-другое, ты вiнаваты ў акце тэрору ў дачыненьнi да iншай асобы, што ня зможа апраўдаць нiякая, нават сусьветная, матывацыя. Па-трэцяе, гэта акампраметуе цябе, прынамсi, на пэрыяд аднаго пакаленьня кiраўнiкоў грамадзкага жыцьця, у якiх прозьвiшчу Сумленевiча будзе спадарожнiчаць даданы сказ: "А, гэта той дурань, якi калiсьцi спалiў аўта, ну, таго..." Па-чацьвертае, ашчасьлiвiш ты наступнага праныру, якому, мабыць, i абрыдла чакаць нагоды заняць месца старшынi. Па-пятае, у каапэратыве нiчога ня зьменiцца ад твайго рэвалюцыйнага ўчынку. Браток, цароў стралялi, а iмпэрыя нi трошкi не пахiснулася...
– Усё?
– У васноўным - усё.
– Калi-б паверыць табе, Кiра, дык дзеяньне чалавека павiнна быць накiраванае безумоўна на асабiстую карысьць. Не пратэстуй, бо iншай высновы са сказанага табою, звычайна, ня можа быць. Страчваньне сiлаў дзеля агульнай...
– Ты ахвяроўваеш сваю будучыню й будучыню жонкi на алтар грамадзкасьцi, прыгожа кажучы.
– Не бачу я ў гэтым нiчога сьмешнага.
– I я. З другога боку.
– Свайго.
– Невядома, хто з нас абаiх чысьцейшы эгаiст, Сьцяпан...