Што рабідь?

У Друдкага яшэ больш сухая скура да зубоў прыліпла.

– На прэнг17 павесіць - няма чаго. Катавадь дарэмна не трэба. Але і пусціць небяспечна... У замкавае сутарэнне, на вечнае зняволенне. Або - лепей - на агнявую страту. Прываражыла былога нобіля.

– Чаму?
– пытае Дэспат-Зяновіч.

– Не абышлося тут без чараўнідтва, - з’едліва кажа Друдкі.
– Не такое каханне ўсявышні ў Кане галілейскай бласлаўляў.

А Дэспат усміхаецца:

– Каханне... А што ты ў ім разумееш? Яно ўсякае, каханне. Ці богам, ці чортам дадзенае, а ўсё адно лепшага за яго нічога няма.
– І звяртаецца да радцы: - А твая думка якая?

– Пусціць, - уздыхнуў той, - аддаць гэтаму іраду. На Рамане Ракутовічаву роду канец. Нядобра.

– Ясна, - кажа Дэспат.

І тут ускочыў княз Друдкі - замітусіўся цень па столі.

– Пусціць? Аддадь? А Кізгайла-пакутнік у чым перад смерцю кляўся? А апантаная надоечы што прарочыла? Хочаш смуты вечнай, хочаш канца панству? Страдідь вядзьмарку!

А Ірына стаідь перад ім, глядзідь прамяністымі вачыма:

– Не кахаў ты, відадь, князь. Свечачны агарак у цябе замест сэрца. Якое ж тут чараўнідтва?
– І да Дэспата: - Не чаравала я. Калі і чаравала, дык вачыма, голасам, словам.

Пані Любка глянула на яе і апусціла вочы. А Дэспат-Зяновіч глядзіць на падсудную. Твар у яго здаровы, нязграбны. А вочы разумныя, як у сабакі.

– Ну скажы, пан, чым я яго чаравала? Крыж на мне.

Т ой усміхаецца сумна:

– Бачу, чым ты яго чаравала. Бачу, дачушка.

І вочы прыкрыў. Я амаль ведаў, аб чым ён думае. Ведаў, як ён у Варшаве жыў маладым, у каго па дурасці закахаўся. І чым гэта скончылася.

Але ён нядоўга думаў. Заміргаў раптам вачыма і, жорстка так, кажа Друцкаму:

– Яно не пытае, калі прыходзідь і куды. Можа і сатыр закахадца ў Геру. Ды і яна яго можа пажадаць. Бліскавід не баючыся.

– Т абе лепей ведадь, - з’едліва кажа той.

Але Дэспат ужо ўзняў павекі:

– Т ваё слова якое, пані Любка?

– У Кісцяні Ракутовіча нельга саслаць?

Дэспат прыжмурыў вочы. Глянуў на паню спадылба. І быццам адрэзаў:

– Не.

Любка ўзняла вочы, уважліва паглядзела на Ірыну. І выдыхнула:

– Аддайце тады яму... Чаго ўжо...

– А прарочыцы словы?
– узвіўся Друцкі.

– Усё адно аддайце.

Друдкі фаліянт на падлогу змахнуў. Потым устаў. Галава пад самаю столлю.

– Што ж, аддайце, калі ўсе на аднаго. Але вось вам і мой голас: чарадзейству ў Магілёве не бываць, мяжы панству нашаму - не быць. І таму няхай кат раней аслепідь яе.

– Ах, Друцкі, Друдкі, - паківаў галавою Дэспат-Зяновіч.

І паглядзеў на Ірыну:

– Бачыш, дзяўчынка, у што ўперліся. А ты як мысліш?

Тая ўся так і падалася да яго:

– Пане літасцівы, абы з ім.

– Падумай, - ціха кажа той, - можам проста адпусціць. Ідзі ў свет. Мужыкоў многа.

А ў той вочы раптам светлымі сталі больш ранейшага. Такія вочы, шэрыя, мяккія, невыказныя.

– Няхай сляпая. Няма свету без яго.

– Ну глядзі, - адвярнуўся Дэспат.
– Няхай будзе па-твойму...

Ідзі.

Кат у дзвярах з’явіўся. І яна пайшла да яго, пайшла спяшаючыся, лёгкай ступою. Быццам у паветры плыла. І ўсё паскарала, паскарала крок.

А на парозе павярнулася, паглядзела на нас:

– Дзякуй усім. Зараз-то я ўжо з ім. З ім.

Ах, вочы, вочы! Шэтыя, пуmыстыя ад веек. З блакітнымі іскрачкамі.

І я чамусьці старую нямецкую песню ўспомніў. Адвыкнуў зусім, а тут успомніў:

Жыццё сказала:

“Свет гэты - мой.

З праха вырасце кветка вясной.

Каласамі ўзыдзе пад дажджом перагной”.

Жыццё сказала:

“Свет гэты - мой”.

А потым цяжка бухнулі за ёю дзверы. І зараўло там, за дзвярыма, полымя.

Я не мог гэтага вытрымадь. Я выйшаў на крыты ганак і стаў за калону. А народ ужо даведаўся аднекуль. Стогн каціўся над усімі, хто быў на двары і па-за ім.

І ўсе глядзелі на высокі ганак, на дзверы суда.

І яшчэ адны вочы глядзелі, доўгія, светлыя, незразумелыя.

Ля самага ганка, абкружаны вартай, стаяў воз, усланы сало-май. Вялізны воз, падобны на труну, запрэжаную шасцю шкапамі.