47. Калі ты сумуеш з прычыны чаго-небудзь вонкавага, дык гэта ня ёсьць тая рэч, якая бянтэжыць цябе, але твой уласны суд адносна яе. І гэта ў тваей моцы знаходзіцца, адхіліць набок цяпер-жа гэтакі суд. Але, калі што-небудзь у тваім уласным настроі спрычыняе табе боль, хто, тады, перашкаджае табе паправіць твой уласны пагляд? Падобна гэтак, калі ты ня выконваеш тае нейкае рэчы, якая выдаецца табе правільнаю, і тады, чаму ты не працягваеш свае дзейнасьці, але наракаеш?
– Але гэтай дзейнасьці перашкаджае нешта болей сільнейшае, чымся я.
– Тады, ня сумуй, бо не ў табе знаходзіцца прычына бязьдзейнасьці.
– Але жыцьцё губіць сваю вартасьць, калі рэч ня можа быць выкананаю.
– Разьвітайся, тады, з жыцьцём бяз горычы, гэтаксама, як калі-б ты выканаў прадпрынятую справу, захоўваючы дабразычлівасьць нават да тае перашкоды, якая стаяла на тваім шляху.

48. Памятай, кіруючы пачатак зьяўляецца непераможным, калі самазасяроджаным і здаволеным сам у сабе, і ня чыніць нічога, чаго ён не пастанаўляў выконваць, нават калі ён напатыкае супраціў яўнае ўпорыстасьці. Што, тады, станецца, калі ён хвармуе суд адносна якое-небудзь рэчы, успамаганы розумам і прадумана? Затым, розум, які астаецца свабодным ад запалу, зьяўляецца замчышчам, бо для чалавека нічога няма болей пэўнага, дзе ён можа знайсьці сабе непераможнае сховішча на прышласьць. Той, затым, хто ня бачыць гэтага, зьяўляецца невукам; але той, хто сьцяміў гэта і не карыстаецца гэтым замчышчам, зьяўляецца няшчасным.

49. Нічога не кажы болей ад таго, што выяўляе табе першая вестка. Прымем, што нехта кажа табе, што нейкі чалавек дрэнна выражаецца пра цябе. Гэта першая вестка; але пра тое, што, дзякуючы гэтаму, ты церпіш - пра гэта вестка маўчыць. Я бачу, што дзіця маё захварэла; так, я бачу гэта; але, што яно ў небясьпецы - гэтага я ня бачу. Затым, трывай у межах першых уражаньняў, нічога ня прыдумваючы сам да іх, і нічога ня станецца з табою. Або баржджэй дадай нешта, але як чалавек, які ведае ход рэчаў на сьвеце.

50. Агурок ёсьць горкі?
– Кінь яго. На шляху тваім калючыя кусты?
– Абыйдзі іх. Гэтага хопіць. Не ўваходзь у пытаньне: Чаму створаны гэтакія рэчы на сьвеце. Бо ты станешся сьмешным для чалавека, які абазнаны з натураю, гэтаксама, як сьмешным ты станешся ў вачох цесьлі ці шаўца, калі-б ты ўпікнуў іх у тым, што ў іхных майстэрнях ты бачыш істружкі і абрэзкі шкуры зь іхных вырабаў. Гэтыя рамесьнікі, аднак-жа, маюць месца, куды выкінуць гэтыя істружкі і абрэзкі, але натура Цэлага ня мае гэтакага месца вонкі сябе. Але якраз самым найболей здзіўляючым мамэнтам у мастацтве натуры зьяўляецца тое, што абмежаваная сама ў себе, яна ператварае ў самую сябе ўсё тое, што выдаецца навонкі яе, сапсутым, аджыўшым свой век і бескарысным і, што з усяго гэтага яна зноў творыць нешта зусім новае. Як быццам, яна не карыстаецца матэрыяю звонку і не патрабуе прасторы, куды выкідаць спарахнеласьць. Яна здавольваецца сваею прастораю і свомым для яе мастацтвам.

51. Ня будзь, марудным у сваім дзеяньні ані нявыразным у гутарцы, ані вандроўнікам у сваіх думках, і няхай у тваей душы ня знойдзе месца ўнутранае змаганьне ані захопленьне навонкі; ня будзь у жыцьці гэтак запрацаваным, каб не знайсьці часу на інтэлігэнтны адпачынак.

Прымем, што людзі забіваюць цябе, крояць цябе на кавалкі, праклінаюць цябе. Але ці могуць гэтыя рэчы перашкодзіць тваім разумовым здольнасьцям астацца чыстымі, мудрымі, зраўнаважанымі і справядлівымі? Напрыклад, калі-б чалавек, падыйшоў да празрыста чыстае крыніцы, пачаў-бы агідна праклінаць яе, крыніца ніколі не супыніла-б сваіх патокаў здароўеноснае і прыдатнае да піцьця вады; і, калі-б ён пачаў кідаць у яе гліну ці які-небудзь бруд, дык яна хутка расьцярушыць усё, змые і сама астанецца чыстаю, як і раней. Калі-ж ты будзеш мець крыніцу з заўсёды б'ючымі водамі замест застоенага балота? Дарогаю хвармаваньня самога сябе ў кажнай гадзіне часу ў напрамку ўласнае свабоды, спалучанае з дабразычлівасьцю, прастатою і скромнасьцю.

52. Той, хто ня ведае, чым сьвет зьяўляецца, ня ведае, дзе ён знаходзіцца. І той, хто ня ведае дзеля якое мэты сьвет існуе, ня ведае кім ён зьяўляецца, ані гэтаксама чым сьвет ёсьць. Той, хто астаецца нясьведамым ува ўсіх рэчах, не зьяўляецца ў стане нават сказаць, дзеля якое мэты ён сам існуе. І што, затым, думаеш ты пра гэтакага чалавека, каторы ўхіляецца ад крытыкі і шукае славы ад тых, што пляскаюць яму рукамі, але нясьведамымі астаюцца адносна таго, дзе яны знаходзяцца і чым яны зьяўляюцца?

53. Ці жадаеш ты сабе быць хваленым чалавекам, каторы праклінае самога сябе тры разы на працягу аднае гадзіны? Ці жадаеш ты падабацца чалавеку, які не падабаецца самому сабе? Ці-ж падабаецца сабе той, хто раскайваецца бадай-што ўва ўсіх сваіх паступках?

54. Не ўсузгадняй болей твайго дыханьня толькі з паветрам твайго навакольля, але няхай твая інтэлігэнцыя станецца згарманізаванаю з інтэлігэнцыяю, якая агортвае ўсе рэчы. Бо інтэлігэнтная сіла гэтаксама разьлітая і распаўсюджаная для таго, хто зьяўляецца здольным дыхаць ёю, падобна, як сіла паветра для дыхаючага ім.

55. Наагул, зласьлівасьць зусім ня шкодзіць сусьвету; і ў вапрычонасьці, зласьлівасьць аднаго чалавека ня чыніць шкоды іншаму. Яна толькі шкоднаю астаецца для таго, хто падтрымлівае яе ў сабе; але і ён можа збавіцца ад яе, калі толькі праявіць жаданьне ў гэтым напрамку.

56. Для мае свабоднае волі свабодная воля майго суседа астаецца гэтакаю-ж абыякаснаю, як ягонае беднае дыханьне і цела. Бо, хоць мы і створаны ў першую чаргу адзін для аднаго, тымняменей кіруючы пачатак кажнага з нас надзельвае ўласнаю ўладаю, бо ў супроцьлежным выпадку, зласьлівасьць майго суседа станецца для мяне шкодаю. Але Бог вырашыў інакш - каб шчасьце нашае або няшчасьце не залежала ад каго-небудзь.