— Гастролі ў Амэрыцы, — чамусьці пахваліўся ён перад адыходам.

Гмурману падалося, што ён зьбіраецца яшчэ нешта сказаць, але артыст выйшаў.

У другой палове дня нечакана прыйшлі правяральнікі з страхавой кампаніі, якія пратырчалі ў лямбардзе да канца тыдня. Пасьля зьявіліся пажарныя, а пасьля іх — фінансавая інспэкцыя. У Гмурмана пайшла галава кругам, ён забыўся пра сэйф, пярсьцёнак ляжаў у шуфлядзе пісьмовага стала. Але як толькі праверкі закончыліся, ён адразу ўставіў ключ у замок. Сэйф загуў, у Гмурмана ўсё зрабілася як у тумане. Разбомблены склад, вялізныя салдаты ў касках, якія гаварылі на незразумелай гартаннай мове. Гмурман спалохаўся, што яны зараз забяруць вядзерца, поўнае толькі што назьбіраных суніцаў, перамяшаных з цукрам, і прыціснуў яго мацней. Адзін салдат падняў вінтоўку і накіраваў яе на яго. Побач пырснулі аскепкі камення. Ён, прыціскаючы вядзерца з каштоўнай сумесьсю, пабег туды, дзе дымілася варонка ад авіябомбы. Нешта прасьвістала каля вуха, ён скаціўся ў яму, кароткія штонікі трэснулі на азадку, пачуўся нізкі гул самалётаў і завыла сырэна… Гмурман вырваў ключ і больш да сэйфа не датыкаўся.

Ён адагнаў успаміны і пайшоў усярэдзіну лямбарду. Міліцыянты расступіліся. Стары прашаркаў па гандлёвай залі, уважліва паглядзеў на паліцы і выйшаў у другі пакой.

Дзьверцы сэйфа адчыніліся, нават падалося, што рыпнулі. Гудзеньне зрабілася амаль нячутнае, Міця зазірнуў усярэдзіну. Задняй сьценкі не было, сьвяціў ліхтарык, і нечая рука шнарыла па паліцах. Было чуваць, як перамаўляюцца па-ангельску. Зьявіўся твар. Вялікі кручкаваты нос, тонкія вусікі. Калючыя вочы пільна аглядалі кожны мілімэтар мэталічнай шафы і нечакана ўперліся ў Міцю. Зь міндальных вочы імгненна зрабіліся круглымі, а вакол тонкіх вусікаў зьявіліся кропелькі поту. Ураз узьнік пісталет вялікага калібру. Міця зараз жа выхапіў свой дванаццацізарадны «дзюк».

Яны хвіліну моўчкі ўглядаліся адзін ў аднаго. У чалавека рухаўся востры кадык. Уверх-уніз. Апусьціліся павекі. Міргае, падумаў Міця. У яго самога пашырыліся ноздры, ён часта і дробна дыхаў. Цела трошкі, на мілімэтар, адсунулася назад. Яму здалося, што тонкія вусікі на сваім баку былі цяпер таксама трошкі далей. Свабодная рука асьцярожна намацала дзьверцы. Мэтал апёк холадам пальцы. Міця рабіў выгляд, што рухі яго не датычаць, гэта адбываецца незалежна, быццам нейкая самадзейнасьць органаў. Ён прымружыў павекі, глядзеў скрозь вейкі, расслаблена. У галаве панесьліся ўрыўкі малітваў, і, ня зводзячы позірку з калючых вачэй, ён з усяе сілы бразнуў дзьверцамі сэйфа. Гудзеньне спынілася, ён павярнуўся да брата, які ўсё яшчэ сядзеў бледны, як пэргамэнт.

— Адыходзім, — сказаў Міця, — сам ісьці здолееш? — Ігар кіўнуў у адказ.

Гмурман убачыў ключ, які валяўся на падлозе.

— Ну што? — пачуўся нецярплівы голас з гандлёвай залі, — нешта прапала?

— Усё цэлае, — адказаў ён міліцыянтам. Пакруціў ключ у руцэ і засунуў у кішэню свайго сьветлага пінжака.

Яму прынесьлі паперы, ён уважліва прачытаў, узяў асадку з чарнільнай прылады, паставіў подпіс і зашаркаў да выхаду.

Трэба абавязкова выкінуць гэты сэйф, падумаў стары. Толькі месца займае.

Ля дзьвярэй лямбарду застаўся вартаўнік з аўтаматам. Ён пазяхаў, вакол цвыркалі насякомыя, недзе ў сажалцы сонна квакалі жабы, было душна...

Ён прачнуўся і адразу паспрабаваў сесьці. Унутры хруснула, ён пакруціў галавой, прыгадаў, што сёньня чацьвер.

— Мама!

Ніхто не адгукнуўся. Ён падкурчыў калені, суставы скрыпнулі, і паклаў на іх галаву.

Было дзесяць гадзін сорак шэсьць хвілін. Міша пасядзеў бяз руху і роўна ў адзінаццаць зьлез са стала.

— Мама!

Дзьверы ў пакой бясшумна ад'ехалі, і ў праёме зьявілася мама.

— Ты як? — ласкава ўсьміхнулася яна. — Есьці ня хочаш?

Міша падумаў і кіўнуў галавой.

— Хадзем, — паклікала мама.

У кухні было, як заўсёды, стэрыльна. Вялізная ультрафіялетавая лямпа пад стольлю, мноства інструмэнтаў: адвёрткі, гаечныя ключы, разакі, гарэлкі, балёны з аргонам і кіслародам, чорныя разэткі, шпулькі, датчыкі тэмпэратуры і старадаўні гігромэтар, які мама знайшла на сьметніку, аднавіла і вельмі ім ганарылася.

— Чым будзеш сьнедаць?

Міша думаў.

— Можа, марозіва? — нерашуча пачаў ён.

— Сунічнае? — удакладніла мама. Міша энэргічна заківаў.

Яна ўключыла кампутар і пачала варажыць над графікамі. Крывыя не жадалі падпарадкоўвацца, танчылі, выгіналіся васьмёркамі, імкнуліся выскачыць за межы экрана. Міша асьцярожна пазіраў з-за мамінага пляча, як графікі паступова здаюцца, супакойваюцца і ўваходзяць у патрэбную канфігурацыю. Урэшце мама адарвалася ад клявіятуры і падала штэкер, ад якога ішоў тонкі белы дрот.

— Смачна есьці.

Міша ўставіў штэкер у гняздо ў левым баку.

Спачатку трошкі паколвала, але пасьля ўсё запоўніў смачны пяшчотны холад. Ён быў салодкі, сакавіты, хрусткі, ярка-чырвоны, пах сьвежасьцю і вясною. Міша заплюшчыў вочы ад задавальненьня. Ён трымаўся абедзьвюма рукамі за стол і зьлёгку гайдаўся.

Хлопчык зь бялявымі валасамі лез угару па вяровачнай лесьвіцы. На ім была белая кашуля зь сінімі палоскамі. Міша аднекуль ведаў, што гэта матроская форма. Хлопчык сьпяваў: