— Ды не за тым я тут. Разумеце, такая справа… Зараз прапрацоўваю пытанне аб зносе аварыйнага касцёльнага будынку. Такое заданне далі.

Валянцін Пятровіч насупіўся, пазмрачнеў і нават зрабіў крок ад Данііла, нібыта намерыўся збегчы. Але ўсё ж стрымаўся і з незадавальненнем паглядзеў на Таццяну.

— А я ж казала! Чуткі пацвердзіліся! Як прагаварыўся мне сусед, будтрэст ужо атрымаў праект і смету ўпарадкавання тэрыторыі. Цяпер з дня на дзень чакай бульдозераў. Ці падрыўнікоў, не ведаю, што ў іх цяпер за мода. Вось і гэты тут круціцца. А чаго круціцца, калі ўсё вырашана? – Таццяна нервова ўздыхнула ды перапляла рукі.

— Дык вось яно што… Што ж вы як з цэпу сарваліся ў сваім аблвыканкаме? Данііл, ты ж нармальны хлопец. Мы ж настойку пілі! Няўжо не памятаеш? І цяпер зносіць такую прыгажосць?

— Таварышы, таварышы, чакайце. Супакойцеся, калі ласка. Яшчэ нічога не вырашана, бо я акурат прапрацоўваю гэтае пытанне. Можа і не будзем зносіць. Калі, напрыклад, акажацца, што будынак мае вялікае гістарычнае значэнне, калі тут даты нейкія з ім звязаныя ці што яшчэ. – Данііл крытычна паглядзеў на храм. – Ды і потым, таварышы музейшчыкі, патлумачце, дзе тут асаблівая прыгожосць? Паглядзіце туды – расколіна ў сцяне, палова дахоўкі пасыпалася. Мо і пара снарадаў сюды патрапіла ад нямецкіх бамбардзіровак.

— Ды цур цябе! Ад савецкіх жа! – не ўтрымалася Таццяна.

Валянцін Пятровіч пшыкнуў на яе, як на дзіцё, якое незнарок сказала праўду пра тлустую мамкіну сяброўку, ды потым ізноў нібыта па-бацькоўску абняў за плечы. Але гэтага было дастаткова, каб Данііл перайшоў у контрнаступленне.

— Я вас, таварышы, папрашу быць больш стрыманымі! Мы з Валянцінам Пятровічам сябруем, і я нікому не раскажу, што зараз пачуў. Але вы запомніце: за такія паклёпніцкія выдумкі вельмі хутка пазбавіцеся партбілета. І працы таксама. І нават у турму можна сесці. Вы не забывайцеся, што вы перадусім савецкія гісторыкі! Абавязаныя казаць пра Вялікую Айчынную вайну толькі праўду. А тое, што вы зараз сказалі – гэта наўпроставая антысаветчына, – ён ледзь перавёў дух, пакуль тыя змаўчалі.

І працягнуў:

— Ды калі на тое пайшло, не так і важна зараз чый там снарад ці бомба былі. Будынак аварыйны, прыхаджанаў няма. Хто ім карыстаецца? А вось гораду вельмі не хапае прыгожага сквера. Дзе людзям з дзецьмі гуляць? Ізноў, ці прыгожа гэта, каб першамай паміж двух касцёлаў ладзіўся? Вунь насупраць адзін – там купка вернікаў, а савецкая ўлада аб іх клапоціцца, касцёл не кранае. А вы тут што, за рэлігію ўступаецеся? Дык рэлігія – опіюм!

Данііл адчуваў, што тое, што ён гаворыць, вырываецца на нейкім адміністратыўным аўтамаце, і ён сам у рэшце рэшт не надта перакананы ў неабходнасці разбурэння. Але ўнутраны службіст гучна, мерна і ўпэўнена, па-Левітанаўску, казаў голасам, патрабуючым маментальнай згоды. А ён сам за ім чамусьці проста паўтараў.

— Сапраўды, можа ніхто і не запратэстуе. Можа і няма больш вернікаў. Але іх няма, бо вы самі забараняеце верыць! А потым нават гэта не так істотна. Я не столькі аб верніках непакоюся. Я думаю, не трэба зносіць! Лепш захаваць, бо гэта можа самой нашай савецкай уладзе прыдацца!

— І як жа? – разгубіўся Данііл.

— Кінатэатр тут у храме можна зрабіць або, скажам, дом культуры. Выдатны ж будынак, вялікі! Адрамантаваць толькі.

— Ды ў тым і справа, што гэта, як там кажуць… нерэнтабельна. Развалюха! А для канцэртаў мы за ракой Кронан новую раскошную філармонію збудуем хутка. Зразумейце, на змену старому абавязкова мусіць прыходзіць новае! Зараз час такі – дзеянняў і пераўтварэнняў. І краіна нашая, і горад гэты патрабуюць прагрэсу, а такія як вы – стаіце на шляху народа.

— Ды якая развалюха!? Ты ведаеш, што архітэктуру старажытную сёння ва ўсім свеце захоўваюць? Гэта гісторыя наша, памяць, багацце шматвякавое – усё ў гэтых мурах. Ты прыехаў сюды і не разумееш гэтага! Ты проста не ведаеш, як можа быць інакш. У свеце турыстаў возяць, цешацца культурным набыткам. Але твой начальнік, і ўсе хто працуе ў аблвыканкаме проста не хочуць гэтага разумець. Павер, будзе іншы час, і ўсё зменіцца – зменяцца людзі, эпоха, і, мабыць, каштоўнасці. Дзяржавы змяняюцца, а гэты касцёл стаіць. Дык хай бы стаяў!

— Вы так дагаварыцеся, Валянцін Пятровіч! Нічога тут ніколі не зменіцца. Савецкая ўлада ніколі з гэтага горада не сыдзе! Ды ўрэшце, я паўтаруся, было б што захоўваць. Гэта ж не Казанскі вам сабор! Ну што тут – адкрыйце энцыклапедыю: касцёл, а тады царква, поўнасцю перабудаваны пасля пажару. Тут нічога старажытнага! Так, аскепак царызму.

— Ды хлусіць жа твая энцыклапедыя! – ускіпеў Валянцін Пятровіч, ды так, што Таццяна сама спалохалася хуткага пад’езду міліцыі. – Гэта няпраўда пра перабудову! Я твайму папярэдніку распавядаў, але яго звольнілі ды цябе ўзялі! Я пра гэта ў газету пісаў, дык не надрукавалі! Я ў гарвыканкам ды аблвыканкам лісты слаў, і прасіў каб у спіс помнікаў уключылі. Не ўключылі! Ты прыглядзіся ўважлівей!

— Дык і адсюль бачна!

— Насамрэч гэта толькі знешні слой цэглы, а ўнутры – сапраўдны старажытны мур, які чакае адкрыцця ды навуковай рэстаўрацыі. Вось хадзем, – ён схапіў Данііла за руку і літаральна сілай пацягнуў да вялікай расколіны.

Яны зірнулі туды. Было кепска бачна, але Валянцін Пятровіч дастаў з сумкі маленькі ліхтарык і пасвяціў. Данііл мала што разумеў.

— Бачыш, цэгла зусім іншага памеру? Гэта цэгла сямнаццатага стагоддзя, вельмі каштоўная. Яна маленькая, але вельмі, вельмі трывалая. Мы дасюль не можам зразумець тэхналогію, па якой тую цэглу рабілі. Але гэта не ўсё.