— л аылымен йірін тапан слтан тым за мір срмес-ті…

Бар жырау басын ктеріп алды.

— Неге йдейсі? Хан халымен ана кшті.

Кндікке тнжырап отыран білайыр мырс етіп кліп жіберді.

— Бассыз дене айда барады? — деді ол, сйдеді де гімені бзысы келмей, — жырау, шежіреізді жалай берііз! — деп бйырды.

Бар жырау сзін бастамастан брын кз иыын Ораз ла аударды. Сп-ср боп, басы тмен салбырап кеткен екен, «Бейшара, бл да смдыты сезіп алан екен, енді есебін тауып ашып кетер» деді іштей уанып.

гіме айта басталды. аза еліні ажайып тарихы й ішіндегілерді кз алдынан таы да тізбектеліп те берді.

— Орда маындаы ол бастар батырларды санатына ілігу шін, соынан ерген руы, елі болуы керек. Ал ияты кімі бар? лі де сол к алпындаы крі шешесі — ойсана ана. Туекел мен ия талайыны кереар болуын тадыр зі кні брын шешкендей біріні анасыны аты Кнсана, екіншісіні шешесіні аты ойсана дегізуін арашы! Мнда да жазмышты бір йараны бар трізді…

Біра жазмыш деген не? ия секілді мыны тадыры бл кнде хандар олында емес пе? рине, солай. ия секілді жет жігітті Ханазар зегілес етіп ктерсе, кімні шаыраы лап, жерге тседі? Жо, йтуге болмайды. лдан шыан жігітті басына ба сын ондырамын деп, бкіл слтан, би, манаптарды наразы ылуды анша керегі бар?

— Ертеіне Ханазар асаалдармен таы за гімелесті. Аырында мынадай тжырыма келді. Аласапыран жаугершілік мезгіл, бл жата Ханазарды за аялдауына болмайды. Ол ерте та ата, зіні екі сана скерімен, Сарайшы маындаы Ноайлы ауымыны мыа тарта атты скерін ертіп, еліне айтпа. Ноайлыны алан скері бір аптадан кейін Аторын слуды ыралтып-жыралтып кшіріп, Яссыа сапар шекпек. Ат тяы жетпейтін жер жо, бдан былай арай екі елді арасы жиі атынасып трма. зірге осындай байланыс арылы Сарайшыа жататын ел Ханазар хана баынышты екенін бекем стама.

Асаалдар гімесі біткен кезде, бесін намазы да болып алан екен. Жрт дрет алуа тыса шыты. Бір топ серіктерімен хан сарайыны сыртында тран Ханазар шаара арай шауып келе жатан шабарманды жрттан брын крді. Ата отырысынан, хан хабаршысыны белгісі — орамалдай а жалауды найза шына ілген нышанысынан бл келе жатан ияты тетелес інісі Тя екенін хан бірден таныды. Шабарман шабысыны сыайынан арап, хан бір смдыты боланын сезді, кілі алабртып, серіктерін кейін тастап, жолды ернеуіне арай таяды.

Астындаы лагерін йылжыта жетіп, Тя жеке тран ханды кріп, алысырата ат стінен асыа тсті. Тізгінін тастай салды да, Ханазара арсы жрді. Сп-ср боп кеткен хан:

— Жат елде жрт кзіне тсетін имыл жасама. Ауызша айта бер, не болып алды, жарыным? — деді.

Тя сол тізерлеген алпында:

— айылы хабар, хан ием! — деді ерні кезеріп.

— Айта бар.

— Хасен мен Хсайын… — Тя айтуа аузы бармай, кмілжіп алды.

Ханазар брынысынан да срлана тсті.

— Кімні олынан аза болды?

— Бабаслтанны.

— алайша?

Жігіт орнынан трегеліп, болан оианы бастан-ая айтып берді. Шах-Саидты басын зіне жіберген Абдолланы аарынан, Бабаслтан лердей орады. айтадан Бхар жаына шыуды ойлайды. Абдолла р сзіме сенбес, деп атасы Жлім мен олындаы Ханазарды егіз лын лтірмек болады.

зіне рылан апаннан аннен-аперсіз Жлім Бабаслтанмен тізе осып, Абдоллаа арсы шыуа Шарабхана зеніні жаасында ата онады. Жаа ана аллаа асарбас ой айтып, жауа арсы бірге аттанба боп бтуаласан Бабаслтан бір топ скер басы батыр адамдарымен ешбір кмнсіз тран Жлім слтанны асына келіп, атыны шаужайынан стай алады. Бір смдыты сезген слтан ынабынан ылышын суыранша, оны арт жаынан келген.

Жанла би алдаспанмен басын аып тсіреді. Сол стте зге батырлар, абайсыз тран трт бала жігітті найзалап лтіреді. Ал кні брын дайындалан Бабаслтан лашкарлары бір сапта жауа аттаналы шыан зге аза жігіттерін де заматта жан-жаынан оршап алып, арсыласуа мрша бермей, ойдай ырып салады. Бл ктпеген айастан ілуде бір-екеуі ана ашып тылады. «Шарафнамейи-шахи» шежіресі айтандай, ке дала ызалда глдерімен безенгендей, ызыл ана боялады…

Кзіні аы мен арасындай кретін егіз лы — Хасен мен Хсайынны алай аза тапанын естіген Ханазар, жрегі у ішкендей ртеніп трса да сыр бермеді. лден уаытта барып:

— Абдолла хан Ташкентті шапты ма? — деп срады.

— Жо, — деді Тя кенет бойын жинап алып.

Шах-Саид оланды Тахир-слтан стап бергеннен кейін, Абдолла хан оны з жаына шыан екен деп, хат жазып, кісі жіберген. Хатында: «Сізге сенімім зор. Бас иіп, алдыма келііз, не болмаса аланы тастап, з беттерімен кетідер» деген. Шах-Саид оланды боса стап бергеніне енді кінген Тахир слтан бл бйрыа кнбеген. Жедел шара олданып, Ташкент шаарын бекініске айналдыруа кіріскен. Осындай жадайда оан Бабаслтанны аза слтандарын лтірген хабары жеткен.

Ханазар Тя сзін бліп жіберді.

— Бабаслтан аза жігіттерін ырып жатанда Бзахр слтан айда еді?

— Оны Бабаслтан кп скермен сізді жолыызды адуа жіберіпті деседі… апелімде сізді лтіріп, скеріізді ырып тастауа бйры берген крінеді.

— И, сосын, аза жігіттері ырыланын естігеннен кейін Абдолла хан не істепті? — деді Ханазар.

— Бабаслтана кісі салып «аза слтандары сені де, мені де орта жауымыз еді, жасы істепсі. Ал енді бізбен одатас боп Ташкент улиетін з арамаыа алдыры келсе, екінші жауымыз Бзахр слтанды стап бер, не зі лтір. Егер мны істемесе, бізді тарапымыздан саан кешірім болмайды, олымыза тскен саатыда басыды аламыз», — депті.