— Шгерек ноян айда? — деді.

Хоча кесіні босаан шара аяына толтыра айтадан ымыз йып, олына статты да:

— Шгерек ноян ос сыртында ліп жатыр, — деді.

Сыбан Раптан ымыздан таы бір жтты.

— Кім лтірді?

— Мен лтірдім…

Сыбан Раптан ызынан «неге лтірді!» деп сраан жо. ымызын ішіп болды да, сырта шыты.

— айда? — деді ол ызына.

Хоча н-тнсіз кесіні алдына тсіп, елу адамдай жер жрді де, амыс оршаан алада шаласынан слап жатан жігітті крсетті.

— Міне.

Жігіт сом денелі, жиырма бестер шамасында екен. стіндегі киімі де, ару-жараы да бл жігітті Жоарды белді руынан шыанын крсетеді. Оны дл жрек тсынан адалан сада оы сол адалан алпында тр. Суырып алмапты.

— И? — деді Сыбан Раптан ызына абаын тйе арап.

— Жазыы болды, лім жазасына бйырдым, — деді Хоча айылын да жимай.

— Шгерек ноянды лім жазасына бйыру шін тым лкен айып керек. Не істеді ол?

Жиырма бес жасар Шгерек ноян Сыбан Раптанны зегілес серігі, Жо- ар хандыыны е бір бай адамы Меркіт руыны баадЇрі Дода Жорджиды жалыз баласы болатын. Былтыр кесі Сыбан Раптана кеп да тскен. Хочаны Сыбан Раптан Шгерек нояна бермек болан. Екеуіні осылу тойы ыса белгіленген. Біра неге екені белгісіз, Хоча Шгерекке кйеуге шыысы келмейтінін кесіне білдірген-ді. ызыны ерлігі, жеттігі шін те жасы кретін Сыбан Раптан оны бл сзіне мн бермей, жай шейін «лап тсті» демесін деп айтып жргені шыар деген де ойан. Расында да, Шгерек ноян ата жаынан да, байлыы, ерлігі жаынан да Хочадан кем емес еді. Хочаны оны сймеймін деуі кімге болса да адам нанысыз сз еді. Расында, ызды Шгерек ноян ната ойан жо. Оны мірден кткен жары мндай емес. Біра, бкіл Жоар елі ас-абаына арап отыран онтайшы Сыбан Раптанны аарынан орып, ол Хочаны алмаймын дей алмады. рине, жігітті зін менсінбегенін ан Хоча атты орланан. кесіне мені натпайды деуге арланып, «мен оан кйеуге шыым келмейді» деген. кесі алашы кезде бл сзге мн бермесе де, бертін келе «осыларды арасында бір пле бар ма?» деген ойа келіп еді. атар жріп, бірін-бірі сын, жаудан бірін-бірі орай білсе, ерлік арылы тіл табысар деп, Шгерек ноянмен бірге, Хочаны да барлауа жіберген, з ойыны аталмаанына кзі жеткен Сыбан Раптан бойын ала бастаан ашудан екі беті тктене тсіп:

— И?! — деді ызына арап. — андай айыбы болды?

— Айыбы мына жігіттен басталды, — деді Хоча, сйтті де аяын жылдам басып барып, Шгеректі ар жаындаы топ амысты арасын ашты. Сыбан Раптан, алден Церен, Ренат шеуі сті-басы ан-ан боп ліп жатан аза жігітін крді.

— И?! — деді Сыбан Раптан.

— Кеше таерте осы клді тсынан білайыр скеріне арай шауып бара жатан бір азаты ызын кріп алды. Аты жйрік екен, мені «май тсім» зора уып жетті. Таяй беріп, ызды мойнына аранымды латырып зер стадым. ызды ару-жараы жо… Біра зі тым келбетті екен. Оны бір кргеннен Шгерек ноян есінен айрыландай кйге жетті. — Хоча ашудан сйлей алмай, ттыып трып алды.

— Сосын? — деді кесі абаын арс жауып.

— ызды білайыр скеріне бізді келе жатанымызды хабарлауа бара жатаны сзсіз. Бндай ерлік аза ызыны кбінен шыады. Мен одан жауап алым келіп, бірнеше сра ойдым. ыз бір айтан сзінен танбады. «Мен сендерге ештее айтпаймын, лтірседер — лтіре берідер». айсарлыына ыза болып, оны лім жазасына бйырдым. Біра, Шгерек ара тсті. «зірге лтіртпеіз, бгін айтпаанмен, сырын ерте айтады, азір ызадан кнбей тр» деп маан жалынды. Мен Шгерекке ызды те нап аланын тсіндім. Енді Шгеректі де жрегін ртегім келді: «азір дл осы арада ызды лтірідер!» — дедім жігіттерге. Шгерек «лтірмедер!» — деп бйырды. Мен: «лтірідер!» дедім. Барлаушы жігіттерді кбі Меркіт руынан боландытан ба, лде ызды аяды ма, енді брі маан жалынды. «айтесіз ару-жараы жо бір ызды анын тгіп, одан да онтайшыа тартуа апарайы» деді. тініштерін орындамасам, ызадан зіме заым келтіріп жрер деп айтандарына кндім. Бір жаынан ызды алден Церенге алып беріп, Шгеректі жрегін біржолата кйді-рейін дедім. йткені ыз мені олжам ой, кімге берсем де еркім бар емес пе?

— И, сосын?

— ыз шын демі еді. Оны лтіруді зі де слулыа істелетін бір лкен иянат боп крінді маан. Біра, Шгеректі ызандым. Неге екенін білмеймін, ызды лтіртпек тгіл, оны ол-аяына кісен де салызбадым. Енді кзетін баса жігіттерге бйырып, Шгерекке тек ызды атына ие болуды тапсырдым…

— Сосын?!

— Сосын… Клді ары бетіндегі барлаушыларым таы бір азаты жігітін стап келді… Б да сраыма жауап бермеді. Мен енді жігітті таымына ыл аран салызып браттым. Ттын ызды слулыына кйіндім бе, «сен нзік слусы ой, бауырыды лындай шыыртып жатанда, сені слу трі андай болады екен крейін» деп жігітке ыл брауды ттын ызды кзінше салыздым. ыл шылбырды бір-екі рет браанда-а жігітті лындаы даусы раа жетті. ызды бетіне арап едім, сп-ср боп ернін тістеп атып алыпты. «Блем, солай ма екен!» дедім ішімнен. Енді оны кзінен аан жасты кргім келіп кетті. Жігіттерге «таы брадар!» дедім. Сол кезде ттын жігіт шыдай алмады.

— Сраандарыны брін айтайын, — деді жалынып.

ызды бетіне арап едім, оны анау ттын жігітке жеркенішпен, шіге арап транын байадым.

Мен жігіттен жауап ала бастадым.

— Сен кімсі?

— білайыр ханны барлаушысымын, — деді ол.

— білайыр скері ай жерде?

— Шиелі тбінде…

— анша ол?

— Отыз сана…

— Бері арай ашан аттанба?

— Орта жз скеріні келуін ктуде…

— Смеке анша олмен келмек?

— Отыз санадай.

— ашан келіп осылма?

Жігіт жауап айтарып лгерген жо, жанымда тран аза ызы бір-а атылып ттынны жанына барды, мен оны жоары ктерілген олынан жар еткен алмас кездікті кріп алдым. Жгіріп жанына жеткенімше, ол олындаы кездікті ттын жігітке сілтеп те лгірді. Жігітті таымына ыл брау салып тран мені жігіттерім не боланын байап та лгірген жо. Ттын жерге сл лады. ыз кездігін дл жрек тсынан адапты.

— Сосын?!

— Сосын не болсын… Смеке скеріні бл араа ашан келетінін біз біле алмай алды. Мен енді ызды лтіргім келмеді. Елді намысы шін андай иындыа болса да шыдайтын айсар слу еліні намысыны алай тгілгенін з кзіменен крсін деп, дейі тірі сатаым келді. ол-аяын кісендеп, сендер жеткенше, тнімен кзетіп шыуды нкерлерге бйырдым.

— Сосын?! — Б жолы Сыбан Раптанны даусы темір тор ішінде трып ызаланан жолбарысты гріліндей тым атты шыты.

— Сосын… Сосын Шгерек ноян мен барлауа кеткенде, кзеттегі Меркіт жігіттеріне бйры беріп, ызды ол-аяындаы кісенін алдырып босатып жібереді… Шгерек нояна ыз: «Егер тірі кездессек, бл жасылыыды теймін» деп раметін айтып, атына мініп, білайыр ханны скеріне арай бір-а тартыпты.

— Демек, білайыр хан бізді келе жатанымызды біледі екен ой?

— рине.

— ап! Сосын?!

— Сосын… мен Шгерек нояннан ызды неге босатты деп срадым.

«ызды мен босатпаанымда, сен оны брібір лтіретін еді ой» — деді ол. Мен: «лтірсем ше?», — дедім. Ол «Одан зімні лгенімді арты крдім», — деді. Мен: «ызды лтірмей-а зімні аа-інілерімні біріне беретін едім ой», — дедім. Ол: «Онда мен сені де, зімді де лтіретін едім», — деді. Сонда ана барып мен Шгерек ноянны ол ыза шын ашы болып аланын тым. зімді-зім стай алмай, оны лім жазасына бйырдым…