А патша басына кн туалы тран осы аласапыран мезгілді хан пайда- ланысы келді. Жаа ана ауыл-ауылдарына айтарылан аза жігіттері айтадан жиналсын деп, жан-жаа ат шаптырды. ол жиналысымен Ккшетау, ызылжар алаларына аттанба болды. Бл хабарды естіген Орынбор гене- рал-губернаторы да з скерін аза даласыны шетіне кеп, тойтарыс беруге дайындалды. Бекіністерді абыраларына зебіректер орнатылды. Бл зебіректерді біразы аза жігіттері шабуыл жасайтын далаа арай ойылса, аланын бгін болмаса ерте Пугачевті барлаушылары келетін тса бекітті. Ереуілге шыан Пугачев жасатары Жайы бойындаы, Орынбордан баса бекіністерді тгел алан хабары естілді. «Жаа патшаа башрт ауылдары да осылып жатыр екен!» деген «зын ла» бкіл аза даласын шарлап кетті.

… И, орыс патшасына кеткен жерлері мен оны сол жерлерге салан алаларын алуа бл бір ыайлы кез еді. Бекіністерінде шамалы ана гарнизондары бар орыс алаларыны, кп жылы соыста бден шыныан Абылайды атты скеріне ттеп беруі екіталай болатын. Оны стіне бл гарнизондардаы солдаттарды здері де «атын патшаа» деген наразылыын жасырмай, ашы айта бастаан. Кн сайын скер арасынан Пугачев жасатарына ашушылар да кбейген.

Абылай, жорыа шыу алдында хан кеесін шаырма болды. Осы кеесте зін ш жзді атынан имылдауа рсат алуды басты мселе етіп оюды ойлаан.

Біра хан шешімі крт згерді. Оан себеп болан Жайы жаасында бір тлегітті келген хаты еді. Бл хатта Жайы бойыны бір топ батырлары Ара жігіттерін креске шаыран. «Орыс бекіністерін таландап, жаса боп ралып, Жайы бойындаы жаа патшаа келіп осылыдар — деген бл хатта. — Жаа патша орыс, аза, башрт, татар басыбайлы л, хан тлегіті демейді, бріді бірдей бостан етеді».

Хан нкерлері хатты таба алмаан, біра тлегітті стап Абылайа алып келген.

— Кімсі? — деген хан оны бетіне тесіле арап.

— Тлегіт хана басын да иген жо. Танау шеміршегі жлынан, ке мадайына темірмен кйдіріп басан «» деген ріп бар. Бл «ры» деген сзді белгісі. Мндай таба тртіп бзан, не ашуды ойлаан ттындара патшаны кен шыаратын орындарында салынатын.

— Танымай алды ба мені, Абылай хан?!

Абылайа тлегіт даусы таныс секілді крінді.

— здерін здері батыр деп атаан алаятарды хаты айда?

— Батыр деген ат кесіні дулетімен бірге келмейді, жігіт адам ан майданда ерлік крсетіп зі алады! — деді тлегіт кекете кліп.

Абылай жігітті енді таныды.

Бл баяы жалыз кз Оратан тараан ия пен Тя лдарды рпаы Науан станы жалыз баласы Керей еді. Ол Бгенбайдан кейін де талай анды рыстара атысан. Еіреген ер бола трса да, аырында хандара еріп, адам баласы бірін-бірі аямай ыран жорытардан жрегі шайлыан. Сйтіп ол жылы баан ауылды бостан жігіті боп отырып алан. Біра мірді иянаты оны айтадан анды тартыса алып келген. Біра бл жолы тартыс згешелеу еді. Кндерді кнінде уаытында хана деген гараж-аражатын тлей алмай, ол бір слтана бес байтала тлегіттікке сатылан-ды. Бір кні бны жасспірім ызын слтанны зорлап жатан стінен шыып, оны анжарымен жарып лтірген. Абылай ісін арап, кісі лтіргені шін, патша кіметіні олына берген. Ал патша соты кміс шыаратын жерге каторгаа айдаан…

— И, айдан жрсі, жылышы Керей! — деді Абылай, — зі секілді кісі лтіргіштер барып осылып жатан жаа «орыс патшасы» кім?

Керей тісін асита клді.

— Жай кісіні лтіру обал. Ал слтанды лтіру — сауап. Алла тааланы зі ондай кнні те жартысын кешеді.

— Бкіл кнді кешу шін не істеу керек?

— Ханды лтіру керек! — деді Керей сабырлы нмен.

Таымына ыл брау сап инаанмен, Керей Пугачев батырларыны хатын кімге бергенін айтпады. Келесі кні оны асау айырды йрыына байлап, азаптап лтірді. Сол кні тнде хан тлегіт аулыны жз елу жігіті Пугачев ереуілшілеріне осылма боп ашып кетті. Оларды ішінде Керейді ер жетіп алан екі баласы да бар. Ертеіне мы жарым нкерімен ашындарды Абылайды зі бір кішкентай зенні жаасында уып жетіп, алдына сап айдап айтуа оршай бергенінде, кенет грсілдеген мылты дауысы шыты. Бірден он шаты нкері оа шан Абылай амалсыз амысты сайа барып тыылды. Жаа салынып, жатан бекіністі бір рота солдаты офицерлерін лтіріп, аза жігіттерімен бірге Пугачев скеріне ашанын хан артынан естіді.

Амал жо, блара шегінуге тура келді. Абылай Ордасына айтып келгеннен кейін, орыс бекіністерімен шектесе отыран арауыл руынан жорыа шаырылан жігіттерді те жартысы келмегенін білді. Ауыл билері мен асаалдары Абылайа «кедей біткенні брі орыс ереуілшілеріне осылып кетті» деп хабар берді. Осы кннен бастап хан тлегіттерінен де кніне екі-ш адам жо болып отырды. Кешегі «кпір» деп здері орытан орыс ара шекпендеріне ауыл жігіттеріні еркімен барып осылып жатанын крген слтандар енді зре-ттары ашып сасайын деді. Жрт аарынан орыан кейбіреулері орыс бекіністеріне тыылды…

Бір жеті бойы Абылай хан ордасынан шыпай ойды. Бір нкерін Омбы генерал-губернаторына, екіншісін Орынбора шаптырды. ш жетіден кейін Абылай мен Нралы Тобыл зеніні жаасындаы бір шаын бекіністе кездесті. Бл мжіліске Орынбор мен Омбыдан келген орыс офицерлері де атынасты.

Осы мжілістен кейін Абылай мен Нралыны жасатары бкіл аза даласын шарлап тті. Пугачев ктерілісшілеріне осылма боп ашып бара жатан аза жігіттері мен орыс солдаттарын лек-легімен стады. Оларды мойындарына аран байлап сйретіп, орыс бекіністеріндегі крі ылыш офицерлеріне апарып тапсырды. Жарты сааттан кейін бларды бастары кесіліп, «кімде-кім блікшілерге осылысы келсе, осылай леді» деп бекініс абыраларына ойылды.

Абылай мен Нралы арнаулы жаса шыарып, ктеріліске осылан ауылдарды шапты. Бл жасаа патша кіметіне адал ызмет істеп келе жатан аза мырзалары мен орыс ландары бірігіп, азапен кршілес башрт ауылдарын да ботадай боздатты. Сонда тосан штегі Бар жырау ашуланып, зіні:

Абылай-ау, Абылай,

Момына келіп бек болды…

деп басталатын ататы толауын айтып еді.

кпеменен абынба,

тіменен жарылма,

Орыспенен соысып,

Басыа мнша ктерген