Шрифт:
Сршаыз кетіп бара жатан олды соынан кзін алмай за трды. «Ордадаы киімдеріді алып кет» деп айтысы келген Абылай нкерлеріні бірі ктемдей басып ызды жанына келді.
— Бикеш, — деді ол кекете, — бгін хан тсегінде йыыз бден анан шыар. Енді йіізге айта берсеіз де болады.
— Кім ары бастыы?
— Ары бастыы Жамантай. Ал сізге басты болуа мен де жараймын-ау деймін…
— Шаыр Жамантайды!
Жігіт бірдеме айтпашы болып келе жатты да кілт тотады. Ханны бір тндік «жас иіс» ызметіне ана жарап, саы сынан ыздарды пішіндеріндей емес Сршаызды ткаппарлана алан келбетінен ол ыз басына «ба сыны» онанын аарып, шошып кетті. «Осыны зі Абылайа нап аланны ай жаында, — деді ішінен, — кзі жбір крген жан сияты емес, бір мол уаныша кенелгендей жалын атып тр екен, крі неме, атыны етіп алмаса нетсін».
— Жамантайды шаыр дедім ой, мен саан!
ызды ні брынысынан да ызбарлы шыты.
— п!
Нкер Жамантайды тез-а алып келді. Сір ол жолай зіні ойын ары бастыына жеткізген болуы керек, балуан денелі Жамантай жуаси келді.
— Не айтасыз, бикеш!
— Айтарым екі сз. — Бірі — мына бейпіл ауыз жігітке, денесіні е майлы жерінен ыры амшы дре соыыз.
Аау мінезді Жамантай шошып кетті.
— Ойбай-ау, онда ол ата отыра алмай алады ой.
ыз жымия езу тартты.
— Онда шалбарын шешіп, алааймен одап трып он рет рыыз! Екінші бйрыым: отаасым жауын жеіп жорытан айтанда алдынан шыуа, жген-йысаны, ер-тоымы а кмістен аталан абоз жора дайындаыз!
Бл сздерді айтып тран Сршаыз ханны е сйікті осаы екенін тсінген Жамантай…
— п, айтаныыз орындалады, ханша… — деп басын иді.
…ш кннен кейін лы жз скерлеріні оандытармен рысы Тркістан шаарыны кншыыс жаында басталды. оан міршісі лім хан жртты зі ерте білгенменен, соыс тсіліне аныпаан, скери тжірибесі аз жігіт еді. Божбан ауылдарына жіберген тышылары арылы Абылай ордасында болан оианы брін білген. зіне андай олды арсы шыатынын да естіген. Тек білмегені — Абылай мен Елшібек батырларды трт мы олмен бір бйірінен Ташкент шаарына арай тіп кеткені ана еді. Артында жау бар деп ойламаан лім хан мен крі тарлан Ерден батыр бар скерін Тркістан тсына тккен. Алпыс сана ола ие болан жас хан лы жз скеріні бетін айтарысымен, оларды соынан уып берді. Бкей, Саыр, Жабай басаран жасатар, кшпелі елді ежелгі тсілін олданып, статпай, р шегінген де отыран. Тжірибелі Ерден батырды «бос уа беруді ажеті болмас» дегеніне арамай, жауынгерлеріні кптігіне сенген лім аза жігіттеріні соынан алмаан. Сйтіп олар здеріні арты шебінен тіпті алыстап кеткен.
Бл кезде Абылай мен Елшібек басаран трт мы ол Ташкентке кеп тиді. Ташкент ораншылары арсы тра алмады. Бларды кбі хан мірімен, кн кріс шаруасынан амалсыз ол зген ала жатаы, жалыз атты диан, не болмаса лі сойыл сілтеуді жндеп йренбеген, тек батырларды кеу-кеуімен «шапыншыларды ырып салма» болан бала жігіттер еді. Блар аза атты скеріні тегеурініне шыдай алмай, шаар кілтін Абылайа кеп тапсырды.
Ал Тркістанды ала оямыз деп лепіріп келген оандытарды негізгі кші кенет шегінуін тотатып, табан тіресіп трып алан аза скеріне ттеп бере алмады. Жан-жатарынан жапа-тармаай сан рет ат ойса да, сай-салаа бекініп алан Дулат, Жалайыр, йсін жігіттері жауды маына жуытпады. ардай бораан сада жебесі мен пілтелі мылтыты оына шыдай алмай, оандытар жел рлеген шптей, кейін арай сан рет жапырылды. Кейде тіпті азаты салт атты жауынгерлері здеріне арсы дрсе оя беріп, кп жігіттерін найзамен тйреп жер штырды. рыс осылай шінші кнге созылды. здеріні кптігіне сенген оандытар, енді аыры айаса дайындалан. Дл осы стте «Ташкентті Абылай хан басып алыпты!» — деген хабар жетті. Бан оса «Бар жырау барып азырып, Ташкент маындаы алы ауылдары таы аза жаына шыып кетіпті. Абылайа кмекке Арадан кп скер келе жатыр-мыс» деген суы сз тарады.
лім хан мен Ерден батыр Ташкентті Абылайды аланына кздері жеткеннен кейін, енді здері ашуа мжбр болды. лім мен Ерден Абылайа елші жіберіп бітімге келуін срады. Абылай жртты енді дрліктіре беруді керек еместігін еске алып, тез-а бітімге келді. Бл бітім сол брыны бітімді кшінде алдырды. Тек оандытар осы жолы соыс шыындарын толы тлейтін боп келісілді. Жне арамаындаы аза руларынан алым-салы алмайтын боп уделесті.
Осылай здеріне тиімді бітімге ол жеткізіп аза жауынгерлері аратауа айтты.
Шат-шадыман алы ол. Борт-борт желген кіле сйглік азаы жылы. Абылайды а туын ктерген алы олды алдында бір топ жас жігіттер.
Бларды мінгендері жал-йрыы тйілген амыс ла, бкен сан жйрік, не болмаса лан андас бота тірсек сліктен жаратылан будан. Олардан кейін Бар жырау, Елшібек, Саыр, Бкей, Жабай батырлар оршаан хан Абылай. Астында омырауы салалаш, жотасы татайдай йма тя ара кк; атты ая майда желіспен лде нені гіме етіп, ар-ар кліседі. Бріні де жзінде шатты, оржындары то. Тек бір-а адамны ас-абаы жабыы. лсін-лсін зын мртыны шын тістеп, лдекімге азуын басып келе жатандай, ала арай сабырсыздана ентелей жортады. Анда-санда Абылайды ту сыртынан оты кзімен ата арайды. Бл — морт мінезді, хана деген ашуы лі тарамаан оыратты батыры аныбек еді. ос батырды біреуі жау олынан жарааттанып хал стінде елге айтан. оырат жігіттеріні алдында аныбек жал- ыз зі. Соындаы жігіттер бір-біріне сыбырлап ана сйлеседі.
Ттыннан босананнан кейін ккейлерінде тек ел намысы, айнаан аайынды ос батыр дереу оыратты ер жрек жігіттерін жинап, Саыр олына кеп осылан. Ал босануларына арындасы ндызды себеп боланын, оны Абылайды тсегінде тнеп шыанын білмейтін. ос батырды морт мінездерінен хабардар ауыл адамдары олара ндыз жайын айтуа орыан.
лім ханмен кездескен рыста екеуі де ажайып ерлік крсетті. Бірі жараланып кейін айтан да, екіншісі — кіші батыры аныбек, аасы Жаныбекті орнын жотатпауа тырысан. Ерлігіне ерлік осып, ан майданда жан аямай рысан. Осындай анызу бір шайаста, оыратты батыр жігіттері ашып бара жатан оандытарды соына тсіп шопарымен кк желкеден длдей рып кезек тсіріп келе жатан. Аты екпіндей жеткен аныбек біреуін енді рам деп шопарын ыайлай бергенде лгі атынан арып тсіп, тра алан.
— й, сауа! Жан сауа! — деген анау бан отты кзін адай.
Бл — Ерденні інісі Ералы еді.
Ералыны жаман атымен, брыннан да таныс аныбек енді орасан долдана тсті.
— Крсетейін мен саан жан сауаны! — деді ол шопарын ыайлай тсіп. — Айта бер иманыды, ара жз!
Жау олында зіні жалыз аланын крген Ералы аныбекті аямайтынын бірден тсініп, енді жалынбай луге бел буды.
— Сатылан! — деді ол аныбекке удай ащы тілмен. — Жалыз арындасы ндызды абыройын сатып, Абылайдан жаны ре алып еді, мен сенен ткен ара жз емеспін, м, лтіре бер!