Бос ол айтан себебін сраан кесіне слтан: «Итаятаы жуындыдан бралы тбетті уып жіберіп зі жалай бастаан арлан тазыдай, біреуді бауыр баспа аруын бдірашит слтаннан тартып алып зім иемденгім келмеді» деді.

— Ал, Рабиу-Слтан-Бегімді неге босатты? — деді Жнібек.

— лыбек мырзаны аруаын сыйладым.

«Тсіп алан мзалимны [44] биігі жаман. Тоят ала алмай алан йелді кйігі жаман» деп арайтын сораы заманны Жнібек те бас иген перзенті. Біра баласыны жауабы миына она кетті.

— Дрыс еткен екенсі, адам артая бастаанда жауымнан кегім айтпай алады-ау деп кп ойлайды екен. Менікі де сол болар… — дей салды. Сйтті де асыма таы арады. — Кзім тірісінде мір деген ткелді ыл кпірдей сынынан те бер… Істеп жргендері теріс болса да зі пішіп, зі сккені найды… Оасы жо, с ша тзеледі.

— с дрыс анаттана алса, тзу ша алады.

— Дрыс айтасы, — Жнібек баласына таы тесіле арады да ойды.

Осылай талас-тартыста таы трт жыл тті. аза елі Шу, Сарысу бойын бден мекен етіп алды. деттегідей жрт жайлауа кшкелі жатанда, бір кні Жнібек асымды таы шаырды.

— Ммкін Мхамед-кім эль Таразиды тойына Брынды аамен сен барарсы? — деді ол.

— Барсам барайын.

Мхамед-кім эль Тарази Жаы шаарында тратын аты-шулы саудагер. Тбі араб. Бір шеті нді, ытай, Монолия, Тибет, екінші шеті Византия, Тркия, Мскеу, Киевке дейін жздеген тйемен жылда екі-ш рет керуен жргізетін, ытай жібегі, манат, шаиы, нді шайы, жемісі, Киев кендірі, ызыл бидайы, Дшті ыпша малы, тері-терсек, жн-жрасы, Стамбулды олнершілері істеген білезік, жзік, кміс ыдыс, алтын жалатан ман, зер жргізген жайнамазына дейін сатып, сауда арылы кншыыс пен кнбатысты байланыстырып тратын. р ханны зіне баынатын хандыы болса, бны сол хандытарды да зіне баындырар байлыы бар адам. Жеке сауда патшалыы бар. Алтын ашаны сандытап жинаан саудагер, білайыр ханнан кезінде ишік-ата атаын алан. Осы мал-млкі быыан байды бар тілегі жалыз ана бала болатын. Біра жаратылыс осыншама байлыты мрагерсіз алдырайын дегендей, оан бала бермей ойды. Сйтіп жргенінде отызыншы йелі былтыр екі абат болып, биыл бір л тапан. Жиырма тоыз йеліні аанаын ары ете алмаан саудагер, отызыншысына келгенде ры берер уатты айдан тапанын кім білсін, йтеуір айы тс, саулы йры жас тоалынан аппа сазандай л крген. Кейбіреулерді «япырмай, Мхамед-кім эль Таразиды мына баласы інісі Махмуд-Раым эль Таразидан алай аумаан. Туан кесі зі болса мндай сас тумас» деген ккіл сзіне арамай, Мхамед-кім эль Тарази бкіл Тибет, орасан, Мауреннахр, Дшті ыпша, ырым, азан жерлеріне жар салып, лан-асыр той істемек болан. Мндаысы оны ататы саудагер Кк Орда ишік-атасы — Мхамед-кім эль Таразиды мрагері бар екен деп жер-жиана дріптеп, айды аспана шыаран той жасау. Тойа жлде етіп, Стамбулда сом алтыннан йылан ш алтын с белгіледі. райсысы сегіз батпаннан. Жлде тиген адам егер бл алтын сты алысы келмесе, баасы содан арты емес, тілеген затын беремін деп жариялады. Жлде беретін шарты да таажайып. Бірінші жлде — кімде-кім жаяу жарыста он фарсат жерден озып келсе, соан беріледі деді. Мнысы жианкез саудагерді рум халынан алан негесі. Екінші жлде — кімде-кімні тйесі жиырма фарсат жерден озып келсе соан беріледі деді… Мнысы сонау Мысыр арабтарынан алан лгісі. шінші жлдені — кімде-кімні аты отыз фарсат жерден озып келсе, сол алады деді. Бл Дшті ыпшаты ежелден келе жатан кне салты.

Жнібек слтанны айтып отыраны осы той еді.

— Барар болса, жаяу жарыс слтандара лайысыз, ат жарысы мен тйе жарысына дайындалу жн, — деді Жнібек, — ырым менен орасаннан да кісілер келуі ажап емес.

Жнібекті айтаны о келді. Той болар кні бір шеті орасаннан, екінші шеті ырымнан адірлі онатар, бл жаланны тетігін олына стап тран сан алуан саудагерлер жиналды. Талас зеніні жаасында тігілген жз а боз й кісіге лы толды.

Жаяу бйгеден Египеттен ашып келген алым, жараан арыма аттай сидиан зын бойлы, кйген кірпіштей ара ошыл отыз бес жасар араб жігіті эль Млік ибн Зархум келді.

Бл бйгеге слтан, бек, шынжыр бала, шбар тс азаты мырза жігіттері орланып атыспады.

Екінші бйгені арасына бірде-бір тйе ілестірмей, Брындыты ара бурасы алды. шінші бйге білайырды Тарланкгіні тымы, он бес жасар Мхамед-Шайбаниды зірге мадайына басан жйрігі Атанкерге тиді.

Біра бл шеуі де салмаы сегіз батпан тартатын сом алтын самыр сты жлдеге алудан бас тартты.

Эль Млік ибн Зархум:

— Алтын с тек мені ана байытады — деді, — Мхамед-кім мырза, егер арсы болмасаыз, бл алтын сты орнына Мауреннахр диандары мен Дшті ыпша малшыларыны трмыстарына жрдем беретін жне екі елді арым-атынасын жндейтін Сейхун дарияны стінен кпір салайын. Бл кптен бері ойлап жрген арманым. Ніл зеніне осындай кпір саламын деп лгісін істегенімде здеріне пайдасы жо болан со фараондар мені уып жіберді. Ал Сейхун дарияа бл те ажет. Осыны салуа аражат берііз.

Мхамед-кім эль Тарази сл ойланды да:

— Жасы, — деді, — бл сраан аражатыды берейін. Тек мені алым есепшілерім анша пл керек, соны санасын.

Біра сол кні тнде Мхамед-кім эль Таразиды жігіттері «сен халы амын ойлап, Сейхун дарияа кпір салма сабазсы ой, олай болса сол Дарияны ызыын алдымен зі кр» деп осында йытап жатан жерінен эль Млік ибн Зархум алымды стап алды да, тнімен жедел жріп отырып, мойнына тас байлап, Сейхун дарияны сарылт толынды суына латырып жіберді.

— Байлыым з басыма жетеді. Алтын сты басыма оямын ба, маан алтын сыдай ымбат л тауып берген тоалыны зін бер, — деді Брынды зіні иар мінезіне салып. Ондаы ойы «блем, бермесіді срайын, алай-алай ыршыр екенсі!» деген ияылыы еді. Біра «Баласы інісі Мхамед-Раыма тым сас екен» деген сзді ішіне тйіп алан саудагер уана-уана Брындыты тілегіне кне кетті.

— Айтан сзімді айтып алмайын, атын бгіннен бастап сенікі, біра балам емшектен шыанша мені йімде тра трсын, — деді.

Бндай шешімді ктпеген Брынды сасып алды. Біра б да сзін айтып алмады.

— Болсын, — деді.

Со кні ымырт йіріле ол Мхамед-кімні жас тоалын зіні шатырына алып келді. Отыз атынны бірі болып, ебін тапанда ана бтен еркек кріп, гаремде сары азыдай саталып, бден жас денесі кйіп-піскен жас тоал, крі Мхамед-кімнен тыланына кінген жо. Жаа ожасыны кілін табуа тырысты.

Ал шінші жлде тиісті Мхамед-Шайбани тіпті баса тілек етті.

— Алтын сыыз хана лайы. Мен хан емеспін, тек хан таындаы атама жрдемші жауынгермін, — деді, — маан алтын сты орнына бес жз адамыма сауыт-сайман, ару-жара бер…

Мхамед-кім слтанны бетіне за іле арады. лден уаытта барып:

— Сіз тілесеіз, мы адама да сауыт-сайман, ару-жара беруге бармын, — деп басын тмен иді…

білайыр Ордасыны сайыпыран ханды жотатпас блендей мрагері жо деп ойлап жрген астары, бл тойда атасыны туын латпас артында рпаы бар екенін бірден крді. білайыр хана ккілташ болан, азір Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтанны атакесі Дарвиш-Хсайын батыр кзеткен, аыла бай, бой-трпаты бірден адамны ыыласын аударар Мхамед-Шайбани осы кннен-а кзге тсті.