салынбайы та. Табиаттаыны тгел жоюа асыпайы та. Біз асыл

жаратылан адамбыз ой. Табиатты аялайы та, аморшысы

болайы.

III. сімдіктер.

Жер бетіне тамырлап шыан кк ністі брін сімдіктер атарына

жатызамыз. Сонымен атар, суда да сімдіктер бар. Соны біз

гіме етейін деп отыранымыз бтатан шыатын жапыра жаятын

трі, яни ааштар деп аталатын трі. Мны зі жеміс – жидектер,

жеміс салатындар жне жабайы ааштар, жеміс бермейтін тріне

бленеді. Оны рылыс материялына жмсалатын трлері де бар.

Осы сімдіктерді брі де адам баласына пайдасы зор: жемісі бір

болса, жапыратары біз демалатын ауаны жаартып трады,

клекесіне саялаймыз, рылыс материалдары болады. Тіпті

болмаанда, отына пайдаланамыз. Блар да тірі, лісі болады. Тірісі

уаытысында кктейді, йыа кетеді. Ал лісі рап алады, аыры

отына жаылады. Бан да ктім керек. Табиат сімдігімен нды,

крікті, мір сруге ыайлы. сімдіксіз адам, жан – жануар, рт –

169

мырса мір сре алмас еді. Ол сімдіктер олара азы,тіршілік

кзі болып саналады.Блар да зара талас – тартыста тіршілік етеді.

Кнні жарыына, жерден алатын коректік азыына таласады.

Бірінен бірі орады да. Жеміс беретіндері зара тым жаынан бір

– біріне жаын, бір – бірімен байланыса алады, бдандасады, яни

трлері жаартылады. Сол жаынан олар сйек днділер, семішке

днділер болып блінеді. Солай бола трып, р сорттары зара

бірыай блек трандарын натады. Яни глдеу, рытану кезінде

тозадары тозадануы біріай болуы керек. Осыны брін

реттестіретін, игеретін таы да адамзат. Блар да ауруа

шалдыады, артаяды, тозады. Жасы тжірибесі бар бабандарды

орасына ірсе, шыысыз рааттанасы. Трлі нші стар сол

ааштарды ішінде жреді. Бларды да жауы болады: рт –

мырса, кбелек, бтаын сындыратын, жапыраын жейтін

хайуандар, аырында, жемісін аламын деп сындыратын адам

баласы. Ктімі жасы болса, жемісі де мол болады. Осындай

пайдасын біле тра, оан зиянды рекет жасайтынны е бастысы

таы да адам. Бір мезгілдік пайдасын ана ойлап, керек десеіз,

бтаын да сындыра-мындыра жемісін алады, немесе олына зын

ры алып сабалайды. сімдік те зорлыа шыдай алмай, айтуа

тілі жотытан жылайды. Сенбесеіз жзім аашын кктемде

кесіізші, бойынан суы аады. Ол су емес-ау, жаны-аны десе де

болады. Олай болан жзім сол жылы салмай да алады, саланы

мен те аз болады.

Осындай сімдікті адірін білмегендер, білсе де бір мезгілдік

пайдасын кздеп, ыса арай отын дайындамаандар оны кесіп,

жаып та жр. Шеннен шыандар орман-тоай ішінде от жаын, оны

сндірмей кетіп, бкіл орманды ртке шалдытырып жр. Ол жерге

ондай ааш сіру шін жздеген жылдарды керек етеді. Олай болса,

сімдікті кте біл, есігіні алдын кгерт, жайалып трсын.

Адам баласыны лама лыларыны атарына осылатындары

бар. азатар оны бірін кім Лпан деп атап жр. Ол кісіні мы

жасаан дейді. Ол мы жыл жасаан емес, рбір субаттасан жасы

адамдармен пікірлескендерін бір жаса санаса керек. Ол кісіні

туыландаы ойылан аты-Хсайын.

Жзімні хсайын деген сортын сол кісі будандастырып жасаан. Сол

сорт сол кісіні атымен аталады. Сіз де сондай адамсыз. "Болмаса

да сап ба, бір алымды крсеіз" деген бекерге айтылмаан. Сол

Хсайынды бкіл дние жзі біледі: лкен дрігер болан.

Медицинада Абиценна, Ибн-сина деп те атайды. Оны "Конон

врачебной науки" атты 10томды ебегі орыс тілінде збекстан

ылым Академиясыны баспаханасынан басылып жарыа шыан.

Онда ауруды барлы трі, емдеу тсілдері, оан олданылатын

дрі-дрмекті барлы трі бар. Ол кісі дрілерді барлыын

сімдіктерді трлерінен жасаан. Демек, сімдік-мірімізді шипасы,

азыы

170

«Отст. аз.»

№116 (17 752) 10. 08. 2004 ж.

азастан халына сапалы білім, саналы тлім – трбие беру шін

оамды атынаста ешандай діни сенімге немесе діншілдер мен

дінсіздерді саяси кзарастарыны біріне артышылы берместен,

оамды атынаста ылыми кзарасты стемдігін амтамасыз ету

ажет .

.дептілікті «ліппеден» бастайы.

Ол шін,білім беруде Жаратушыны жаратылысы: "Материя" мен