трбиелеу шін, зіізді трбиеленген болуыыз керек екенін,

негелі ісіізбен, жріс-трысыызбен негеізді крсететін екеніізді

ешашан да естен шыармаыз. «с яда не крсе, шанда соны

алады» депті ой.

Енді сол рпаыызды з шамасына арай ебекке баулу кезеі

басталады.Мнда да ыптылыты ажет етеді. Тапсыраныызды

уатылы, сапалы орындауын да талап етііз, йретііз. Бл кезеді

з олы з аузына жете бастааннан ола алыыз. Салатыа жол

бермеіз. Белгілі бір тртіпке йретіп алсаыз, ойына да, дем

алуына да уаыт жетеді.

Енді баланы ер жете бастау кезеі басталады. Бл кезде

бірдееге марлы та осылуы ммкін. Бл - те жауапты кезе.

лды есеюіне араанда, детте, ызды есеюі ерте басталады. Сіз

анасыз, екіншііз кесіз. Біле бермесеіз, білмегенді сраанны еш

айыбы жо, сраыз. Баланы су кезеінде «зім білемін» деген

кезе детте, рыншаты кезе болып саналады. Осыдан са

174

болыыз. Бл рыншаты уаыт адамны бкіл міріне з табасын

тсіріп те алады.

Баланы, ызды з жора жолдастары деген болады. Бл

мселеге де тікелей араласпай-а, алдын ала алай болатыны

жайында да, срамай-а, кеес беріп отырыыз. р баланы з

жынысына лайы білім алуы мен нені игере алатындыына мн

берііз. Осылайша адамны з су сатысына арай дрыс

трбиелесеіз зі-а тсіне бастаса керек.

Ендігі мселе: мір - талас, оны жолын біл, иындыынан

орыпа, онымен кресе біл, жеілмей, жее біл, масатына жету

жолып арастыр. Есіде болсын: адам мен адамгершілік сзіні

маынасын тере тсін. Енді сен адамгершілігі мол адам болды

дейік. Осы алан негелі трбиеді з рпаына жеткіз, трбиеле,

сір.

“Елу – ерді жасы, алпыс – смдыты басы, жетпіс – отты

асы, сексенні серіктікке зауы жо” деген сияты уаыт та келеді.

Соны соы кезедерінде кші айта бастайды, тотасасы.

рнрседен беті де айта бастайды. Екінші балалы кезеге де

жетесі. Бл кезде сен кпелегіш те, кек ттып алатын да, ренжігіш

те боласы. лы ып жатса, ба – п, паса тоырайсы,

кнесі. Кнбегенде олынан келері де жо. Мны – мойынсыну

дейді. Онда да айта алса, “ке – шешее не істесе, алдыа сол

келсін” дерсі.

кпе мен бауыр.

аза халы – тілге бай халы. р сзді зіні тра маынасы

болуымен атар, ауыспалы да маынасы бар. кпе – адама те

ажет мшені бірі. Оны ызметін денеміздегі баса мше атара

алмайды. ан деп алатын, шындыында жанамыз, сйы ызыл

затты ажет ететін ауасын кпе беріп трмаса, мір тынды дей

берііз. Ал енді сол кпе сзіні ауыспалы маынасы адам баласына

ажеті кем, жо деп те айтар едім. Сол ауыспалы маынасын желеу

етіп пайдаланатындар мірде баршылы. Негізінде кпелегіштерді

олынан келері, кпшілігінде, жо болып шыа келеді. Ол сылтау

шін кпе айтады.

кпелегенше, сол кемшілік жерін кпе айтпай – а жніне

келтіріп жатса, жарасып – а трмас па еді. Енді денемізде бауыр

деген таы бір мше бар. Бл сзді ауыспалы маынасы жрекке

жылы тиіп, лаа жаымды естіліп жатады. Бл сзді тра

маынасындаы ызметі де тамаша: Шаршаан анымызды

тазартып, денемізге айта жмсайды, бізді мірімізді тотап

алмауын амдастырады. Адам адама дос, бауыр деп жатамыз.

Демек, адам баласы бір – біріне астанды рекеттерге жол

бермейді деген келіп шыады.

Бауырмашылды деген ым з туысыа, аайын – жекжатыа,

адам баласына деген аморлыыды, жасылы іс - рекетіді

175

білдірсе керек. Хайуанаттар дниесінде бір тектес жануарлар адам

сиятанып лт, ру болып блінбегендіктен бе деймін. Бір

тектестерді арасында адамдардаыдай бсекелестік те,

ызаншаты та жо деп айтуа боларлы: атар мір среді, бір –

біріне астанды жолын арастырмайды, демек, бір–бірімен

бауырлас. Бл жаынан араанда, адам баласындаы жауыздыты

ойластырушы, бсекелестікті тудырушыларды, кім де болса адам

деген ата лайыты санамас едім.

Бйрек пен безбйрек

“Бйрек бауырына брып

тру шін керек”

(. Мырзалиев)

Бйректі ауыспалы маынада олдануы адамдарды туысты

жаынан бір – біріне жаындыы маынасында кп олданылады.