мірді ызыы да жо ой. Клкіні кейде санасыз да трі болады екен,

оны мен басымнан кештім, кзіммен крдім де:лы Отан соысы

жылдарында снаряд жан-жаыа тсіп жатанда, басыды ана

шыра тыып, алан денеді ашыа алдыран кездер болды.Соан

187

клдім де жне скери трибиналды кімімен лім жазасы орындалар

кезде, бір молдаван жігітті кліп, олын ктеріп сйлегенін крдім. Сол

да саналы боланы ма? Бл лпсі,йы,клкі-шеуі де арсыз нрселер

екен.

Ебекке келсек, ол-адам міріні кілті. «Ебек етсе ерінбей, тояды

арны тіленбей» деп бекер айтылмаан. Ебекті трі алуан трлі – ой

ебегі, дене ебегі, абілетіе арай трлі искусстволы ебек жне т.б.

Сол ебек сені адамнан адамгершілікке жеткізеді, аылыды

сіреді, парасаттылыты йретеді, болмысыды, жадайыды жасайды.

Енді бір анаат деген бар. «анаат арын тойызады,

анаатсызды жалыз атын сойызады» депті ой.

анаата арама-арсы анаатсыз деген сз бар. Ол

бсекелестікті тудырады, ызанышты оздырады. Кндестікке келіп

соады, жауластырады да.

Осыларды дрыс жола салып отыратын аыл, парасат деген болу

керек. Осылар зіде жеткілікті болмай жатан жадайда, негелі мір

срген, аылды, парасаттыларды оу керек, йрену керек. Ол шін зі

рухани трбиелі болуы керек. Яни тіліді, дініді, діліді игерген

болуы керек. аза, адамгершілік деген ымдарды иесі болуы

керек. Сонда ана ялмай, мен дниеге келдім, мір срдім деп

айтуыа болады.

Осы жоарыдаы айтыландара арама-арсы лпсіні тыя білмеу,

йышыл болу, клекештікке салыну, ебекті сймеу адамды аздырып–

тоздыратын жол. Онда аыл – парасат та, анаат та болмайды.

Содытан оны болмысы да, жадайы да тмен. Біра ол да адам, тек

адамгершіліктен жрдай.Сонымен, мір деген осы екен, тірі жріп,

тіршілік етсем, мені мірім, мір сргенім деу, шын мнінде, негелі

мірге жата бермесе керек. Лпсім орындалуда, йым тыныш, клкім

жеткілікті, сонымен атар, бір адамша ебек те жасаудамын деушілер

мол-а.

Сонда соы кезде дет-рып, салт-сана, мейірім-шапаат, ділет

атаулыа, сіресе, саналы арттарымыз анааттанбауы неліктен деген

ой туады.

Осыан кіле жастарды кінлай беру деген аыла сыйымсыз ба

деймін.

Алдымен, ркім з жолымен жрсе, яни бала, жігіт, ыз, аа рпа,

асаалды кезді зін-зі сатау, жру жолдары бар емес пе?

Дниеге келген жас сби-періште десе болады. Брін зінен

лкендерден йренеді. Ендеше, ркімні з жолы деген рухани

трбиеленуден келіп шыса керек.

Малімдерді бір педагогикалы кеесінде оытушы деген

мірбаи ркімні з отанында, о жата отыран ызыны мінезіндей

болуы керек: негелі, инабатты, лгілі, ыпты, тла бойы таза адам

ызыарлытай, яни, барлы жасылы атаулы соны бойынан

табылуы керек дегенім бар еді. Біреуді трбиелеу шін, сол адамны

188

зі трбиелі болуы керек. Рухани трбие деген осылайша алыптасса

керек.

«лы болса, кішік бол!» деп жатады. Сонда сен

инабаттылыымен-а екінші біреуді трбиелейсі, лгі крсетесі,

аырында трбиелейсі. Ал, керісінше, тсіді керіп, кзіді алартып,

абаыды тйіп, даусыды ерекше шыарып трса, сенен кім лгі

алады. Сені асып-тасандыы- ділеттілігінен айрыла

бастаандыы. Сенен екінші біреу орып тр, сыйлап тран жо, сол

шін ол саан туелді болып тр. Соны сен тсіне біл! атал талап,

тртіп те керек-а. Біра ол ділетті болсын. ділет кеткен жерде,

сыйлау деген болмайды, тек ана ору бар. Ол саналы тіршілікке

жатпайды. Демек, санасыздыты пайда болуы осыдан басталады. Сол

санасызды бірте –бірте бойды жайлап алса, детімізге айналса, оны

айтадан алыпа келтіру – иынны иыны.

арны ашса, таматанса тоясы; киімі тозса, жаартуа болады.

Ал, сананы саналыа келтіру деген кптеген уаытты керек етеді.

Осыан абай болу керек. Шектен шыып бара жатан да жадайымыз

бар. Осыан алай тосауыл оюа болар еді деп ойлаймын. Оан:

1.Мектепке дейінгі бала ата – ана трбиесінде. Оларды солар ола

алса; 2. Мектеп жасындаы, студенттерді сол оу орындары ола алса,

керек десе, за да шыарса; 3.Аа рпа жастыыларды жмыс