Мхтар Шаанов ктерді, сонымен атар 1986 жылы Желтосан

рбандарын да аймыпай айтты. Олар азір бастаан ісін

жаластыруа ммкіндігі жо, мемлекеттік баса жмыса жіберілді.

Сотар адам елден тысары жерге жмсалды. Екеуі де кітап жазу

стінде болса керек. Мен кітап жазып отыраным жо. Біра ойа

тйгенімді жарияламасам да, ааз бетіне тсіріп отырмын. Оушы

болса, кейінгі жастар жалан хабарды, саясатты сыры айда

жатанынан хабардар болсын дегенім.

Мемлекеттік негізгі за да згере салуы оп-оайа айналан.

Шыып жатан ртрлі задар бар да, оны орындалуы жо. шейін

бар ма, барды зі. олында билігі бар топ, оны айналып шыа

салады. Тіптті сол зады бзушы айып ашасын тлесе, оан жаза

олданылмайды. Бл да зада крсетілген. Сонда тртіп деген айда

барады? Бкіл халы болып, делегаттарын парламентке депутат етіп

сайлайды да, ол жалыз президентке намаса, оны тарата салады.

Сонда не болды?! Бл наыз дара билеушілік емей немене???

Сайлауды жааша тртібін де жасап алыпты. Президентке

депутат болып тіркелу шін белгілі суммада аша тлеуі керек те,

оны жатаушылар болып подпись жинауы керек. Ашасы жо адам

ше?! Сол аша айдан жиналан аша екен?! Егін егіп пе, мал баып

сіріп тапан ба екен?! –Жо. оам згеріп жатыр, ыдырап, блініп

жатыр. Мемлекеттік саты кассадаы халыты мадай терімен

жинаандары бар еді ой. Жоалмайды, ры рламайды, сіп трады

деген еді ой. Ол айда? спек тгіл шіп кетті. Колхоз, совхоз

дегендер тарады. Соны йымдастырандаы халыты лесі деп, екі

трлі талон берілді. Оны да (талонды) сатып берді. Бірін сакты

касса арылы см оамдар (акционерлік оам) бізге аударса, сімі,

тыы болады деп еді. Олар здері байып жатыр да, халы айдалада

аырып таы алды. Міне, жааы аша тлеп, президенттікке

кандидат болушылар осы рдыма кеткен ашаларды иеленушілер

114

деп білемін. Уатылы пенсияны да алмайсы. Соны кідірген

айларында, одан пайда болатын сім де солардікі.

аза брын пенсиясыз да кн крген, бала-шаасы ке-

шешесін асырауа тиісті деп, алай аузы исаймай айтты десеізші!

Сонда аза елі жетілген ел ме, берекесі ашып кетілген ел боланы

ма?!

« Кпірден ткенше, ызыды алайын, кпірден ткен со,

ызыды райын » деген сз бар азата. Сол депутаттар сайлау

алдында « жарылайтынды » да шыарды. Немесе,

облысты басарушылары не де болса, крілерден, абастардан,

шыады деп, бірдеені желеу етіп (совет армиясы кні, 23 апан),

ттытау ааз да жазады(ызылорда обл. болан уаиа). Ал, 9 май

жеіс кні, сайлаудан тіп алан со, елеген де жо. йткені ол

ттытаан.

Телеэкранда зейнет аыларын халы 1998 ж. алды деп

хабарлайды. Шындыында, ол – апар. Жаа жылда лі екі айды

зейнетаысы тленген жо.

Ел басарушы арамаындаы халыты жадайын білуге

шыатын болса, алдын ала кшеге дейін сыпырыла бастайды.

Кемшілікті крсетпеуге тырысады. Келуші де кемшілікті крмеуге

тырысады. Халытан ол ел басарушы соншама неге орады,

жасатарын соынан ертіп жреді. Меніше, ел басарушы халыпен

бірге болса, сол халыпен те дрежеде болуа тиіс. Ал, брыны

ханды замандаыдай болысы келсе, онда демократия деген сзді

ауыза алмауы керек.

Осы халыты тбіне жетіп бара жатан нрсе – кншілдік,

билік марлы, тірік айтушылы. ала берді, жаымпаздыты

зардабы, іс білетінді блектеп, таыма брылатындарды елге би

болуы, кім болуы. Олардан тсетін тсім бар. Ол трлі жолмен сый-

сыяпат болып жетіп жатады. Осыдан барып, алталыны астасы

аыла толы болады да, билік те соны олында болады.

Бдан халыты жадайы жасармайды. Ат тбеліндейлер

жасарып, лсіздер лсірей береді. Оны аыры наразылы

атыыса айналады. Еркіндік, сз еркіндігі делініп еді. Шындыты

кзге бажырайтып, бетіне басып айтатын газеттерге де тыйылым

салынып тасталды. «Ордалы жылан» кітабын оыызшы, брі

длелденген. йымдасан топ деп отыранымыз осылар. Одан не

шыты? Жазушы уына шырады, уылды.

Бір кезде газет бетінде «азаты жауы – аза» деген

таырыппен маала басылан-ды. Ендігі алып траны бірімізді