“Moskva trafinda, ya larinqoloq-m"ugnni, ya da m"ugnni-hkim yasayir”.

Cox nadir hallarda olur ki, insan, hm ss tellrinin, hm d vokalin incliklrini m"ukmml bilsin. Mn, M"usl"um"un hyatinin kicik bir anini xatirladan bu hissd, misi Camalin diqqt v qaygisi il yenidn rastlasdim. Bir daha min oldum ki, Ayst xanimin oglu M"usl"um"un “acili usaqliq illri” il bagli s"oyldiyi fikirlr tamamil yanlisdi. Ziyali m"uhitind b"oy"uyn M"usl"um misindn v onun hyat yoldasindan kifayt qdr yaxsi tlim-trbiy, isti, mehriban, dogma m"unasibt g"orm"usd"u. ks tqdird onun kim olacagi b"oy"uk sual altinda qala bilrdi. G"or"und"uy"u kimi, htta, yasla bagli ss tellrind yaranan dyisikliklr bu, iki insani brk, hmcinin, kifayt qdr ciddi narahat edirdi. Muslum bu, mqami qlm alaraq yazirdi:

“Camal mim mn dedi:

– Mn, Moskvaya gedirm. Yigisdan, mniml gedcksn. Bu, hkimi taparsan v onun "uc"un oxuyarsan. Qoy o, snin bogazina diqqtl baxsin.

Mnim yasimin kecici d"ovr"u mim rahatliq vermirdi. Ancaq ssin keciciliyi artiq yox idi. Qurtardi! Cnubda yasayan usaqlarin hamisinda oldugu kimi: burda, yetism d"ovr"u tez bas verirdi.

Moskvaya gldik! “Moskva” mehmanxanasinda dayandiq. Bizim n"omrmiz binanin n y"uksk yerind yerlsirdi. Burdan paytaxta baxis meydancasinda oldugu kimi tamasa edirdim. Moskva haqqinda olan ilk tssuratlarimi genis danismayacagam: agzimi acib hr kecnin "uz"un baxib gzirdim. Hmin vaxt Moskva yaxsi tmizlnmis v bzdilmis tsiri bagislayirdi. Insanlar g"ulr"uz, smimi, mehriban, xos g"or"un"urd"ulr, c"unki basqa zaman idi, tamamil indiki d"ovr, qasqabaqli-qaygili, "oz"un qapanoxan-fikirli insanlari olan. mimin SSRI D"ovlt Plan Komitsind isi var idi: hmin vaxt o, Azrbaycan Nazirlr Soveti sdrinin m"uavini vzifsind calisirdi”.

M"usl"um"un Moskva il bagli tssuratlarindan anlamaq olur ki, glcyin b"oy"uk musiqicisi ilk baxisdan, hm SSRI-nin paytaxtini, hm d moskvalilari sevir, bu shr, onun sakinlrin smimi qlbdn baglanir, "omr"un"un arxada qalan cox hisssini burda yasamali olur. M"ugnni hec bir b"oy"uk cosqu, hycan kecirmdn fikirlrini genis, aydin v m"ufssl formada qlm alaraq xatirlr kitabinda yazirdi:

“Mn b"ut"un hyatim boyu mhbbtimi iki yer b"olm"usm: Azrbaycan mnim atam, Rusiya anam olubdu. Doguldugum yer is “Qurultaylar Sarayi”di.

Hmin g"un Moskvani kifayt qdr gzib dolasan M"usl"uml misi Camal arasinda hkimin yanina getmkl bagli kifayt qdr ciddi s"ohbt olur. O, yazIrdI:

Camal mim dedi:

– Sabah shr tezdn mn isl laqdar msgul olacam, sn is hkim Petrovu axtar. Sn artiq b"oy"um"usn, on alti yasin var, bldcisiz kecinmyin vaxti catibdi.

Mn qorxaq deyildim, ksin, kifayt qdr inadkar v csartli idim: Basqa shr, paytaxt olmasina baxmayaraq itmkdn qorxmurdum. Moskva trafinda yasayan Petrovu axtarib tapdim. Bundan sonra hqiqtn knd basladi. O, oz"u qapini acdi. Evdki vziyyt hec d onun hkim olmasindan xbr vermirdi: n kabinet, n tibbi avadanliq, n d ki, tibbdn sr-lamt… Hkim basina larinqoloq g"uzg"us"un"u taxdi, parlaq isigi yandirdi v mnim ss tellrim baxdi:

– N olsun?
– dedi.

Sonra mn diqqtl baxib dillndi:

– Ss tellri, el ss tellri olaraq qalir. Normadadir, m"ugnnilikdi.

Qisa fasildn sonra hkim s"oz"un davam edrk dedi:

– Cavan oglan, sizin ssiniz asagidi? Ss tellri yaxsi inkisaf edibdi?

Mn cavab verrk dedim:

– Bli! Yaxsi!

Hm basimi trptmkl, hm d s"ozl hkimin suallarini cavablandirdim. Axi burda ny etiraz edsn, hr sey tamamil dogru idi. Ss mnd hqiqtn asagi idi.

– Demk, sizd ss necdi ?
– deyrk, -hkim sorusdu.

"Umumiyytl, bas-bariton, -deyrk, -dillndim.

– la! Indi mn Nadirin ariyasini oxuyun.

Nadirin ariyasi tenor "uc"und"u, bundan yuxari olmur.

lbtt, hkim mni dhstli drcd prt etdi. CavabInda, -dedim:

Bagislayin, hkim. Mn ki, siz dedim, mnim ssim bas-baritondu.

– Bli, mn deyirm ki, Nadiri oxu!

Bu, onunla yekunlasdi ki, mn tenor ssl Nadiri, bas ssl Mefistofeli oxudum. Hkim razi qalaraq lini-lin s"urtd"u.

– H, M"usl"um ibn Mhmmd Maqomayev, htta, cox yaxsidi. Bli, sadc olaraq cox xosdu!

Mnim "uryim sakitlsdi v mn sorusdum.

Hkim, indi mn n etmliym? Biri mn deyir oxu, digri deyir oxuma.

– Bs siz "oz"un"uz nec d"us"un"urs"un"uz?

Mn oxumaq istyirm.

– lbtt, xosdu ki, "oz"un"uz oxumaq istyirsiniz. Siz bundan "otr"u ordan Moskvaya glmisiniz?

Mn basimla hkimin sualini tsdiqldim. Hkiml isim qurtardiqdan sonra tlsmdn mehmanxanaya qayitdim. Axsam Camal mim Petrovun yanina getmyim haqqinda mlumat verdim.

– El bu?
– deyrk, -mim s"ubhli baxislarla mni s"uzd"u v dedi:

– Sn mni aldatmirsan?

Mn incidim v k"usk"un halda dillndim:

Bym, n vaxtsa sn yalan demism?

mim incidiyimi g"or"ub k"onl"um"u aldi. Mn is f"urstdn istifad edib mimi yola gtirdim ki, mni Visniy Volocoka buraxsin: mn istyirdim ki, usaqliq vaxti yasadigim shrd olum, hrd olum, hrd olum, hrd olum Hmin vaxt artiq anamin yeni ailsi var idi. O, Barnaulda yasayirdi v islyirdi. Biz coxdan idi ki, g"or"usm"urd"uk, c"unki anam Bakiya glmk istmirdi. N vaxt mnim Moskvaya glcyimi bilnd qrara alir ki, g"or"usmk "uc"un Visniy Volocoka glsin. Hm mniml g"or"uss"un, hm d bir vaxtlar yasadigi shri g"ors"un.”