M"usl"um"un shlnkarligi, riyaziyyat fnnin olan soyuq v laqeyid m"unasibt sonda riyaziyyat m"ullimini dil gtirir. Artiq hr seyin mnasiz oldugunu g"orn riyaziyyat m"ullim M"us"um deyir: “Sndn hec vaxt riyaziyyatci olmayacaq. Ona g"or yox ki, sn k"utsn, zifsn. Sadc olaraq sn bununla hec zaman msgul olmayacaqsan. Dqiq elmlr snin beynin girmir. Lakin sn istsn bunu ed bilrsn. Ancaq sn bunu istmirsn. Buna g"or d, gl musiqi haqqinda danisaq.”

Riyaziyyat m"ullimi il aralarinda olan s"ohbti M"usl"um bel xatirlayirdi:

“Biz saatlarla musiqi haqqInda danisirdiq. Mura xala g"or"urd"u ki, biz uzun m"uddt bir yerd otururuq, ona g"or d mni mim triflyrk deyirdi:

Bax, ciddi-chd, sy g"ostrir!”

B"ut"un zamanlarda, hr bir mktbd, pedaqoqlar arasinda sagirdlr dogma, yaxin m"unasibt bslyn, pessini m"ukmml biln m"ullimlrl brabr, hm d pessin laqeyid v soyuq yanasan m"ullimlr olubdu. Bu, yoxlanilmis tcr"ubni hr bir sagirdin thsil aldigi mktb samil etmk olar. Ona g"or d, sagirdlr arasinda fnn m"ullimlrini dogma v ya "ogey, yaxin v ya uzaq, bilikli v ya biliksiz, pis v ya yaxsi bu kimi m"uxtbulif kateqoriy"ualara brl"urd. Burda, bir mqami x"ususil vurgulamaq lazimdi, ola bilmz ki, bir m"ullim hami "uc"un yaxsi v ya pis olsun. S"ozs"uz ki, bu msly hr ks "oz frdi v sxsi m"unasibtlr bucagindan yanasmalidi. Mhz, bu n"oqteyi-nzrdn M"usl"um"un thsil aldigi mktb, hmcinin, pedaqoq kollektivi istisna tskil ed bilmzdi.

M"usl"um yazirdi: “Biz mktbd m"ullimlrimiz hddn artiq agilli, ciddi, "urk sixan, hec ndn razi olmayan, “tlxk, oyunbaz, msxrci” v sair bu kimi drclr b"ol"urd"uk. Bizd, Arkadi Lvovic adli cox g"ucl"u, heyran doguran bir m"ullim var idi. O, biz cografiya v ingilis dilindn drs deyirdi. Arkadi Lvovic deyirdi:

Avropanin b"ut"un "olklrini say! Tez!

Onun "oz"u ingilis dilind cox yaxsi danisirdi. Cox sonralar mn m"ullimimi vfatindan bir qdr "onc g"ord"um. Arkadi Lvovic coxdan tqa"udd idi, Leninqradda (Sankt -Peterburqda: -C.P.) yasayirdi. Mn, shr konsert proqrami il qastrola glmisdim, hmin zaman “B"oy"uk teatr” Leninqradda sfrd idi. Yadimdadi, mn restoranda sam yemyi tskil etdim, “B"oy"uk teatr”in bir nec solistini v Arkadi Lvovici dvt etdim. Sam yemyi la kecdi, cox yaxsi alindi…

Basqa bir yaxsi pedaqoq is Aron Izrailovic idi. O, biz musiqi savadi fnnindn drs deyirdi. "Omr"um"un sonuna kimi bir mqami hec vaxt yaddan cigartmayacam. Musiqi savadi haqqinda hl hec n bilmirdik o, is biz deyirdi:

Mn siz demycm salam, usaqlar! ylsin! Siz d mn cavab olaraq demyin: Salam, Aron Izrailovic! Mn siz deycm:

– Si-mi-lya-re-sol-do-fa . Siz is mn cavab vercksiniz Fa-do-sol-re-lya-mi-si.

Bununla da biz hmislik yadda saxladiq ki, notun "uzrind hansi diyes olmalidi. Bizd “oyunbaz, msxrci, tlxk” qrupuna botanika m"ullimsi Yekaterina Minayevna daxil edilmisdi. Onun hrktlrind, sanki, qeyri-adilik var idi. Bu, m"ullimnin mn qarsi meyl gostrmsi hiss olunurdu. O, daima nyi is mn irad tuturdu:

– Maqomayev, sn n edirsn?

– Hec n.

– N lazimdi, onu el!

Nyin lazim oldugunu v nec etmyi is mn anlamirdim. On "uc yasim olanda mnim biglarim cixmaga basladi. Bir df m"ullim mn dedi:

– Maqomayev niy snin biglarin cixmaga baslayib?

Bu, yasli qadinin tamamil azyasli oglandan bunu sorusmasi mnim "uc"un qaranliq qalirdi. lbtt, mn qisa cavab verrk dedim:

– Bilmirm! Mn tanis kisidn sorusaram, n edim ki, biglar b"oy"umsin.

n g"ulmli is o idi ki, bizim m"ullimnin bigcigi mnim bigimdan b"oy"uk idi”.

S"ozs"uz ki, mktbd bas vern proseslr M"usl"um"unn sxsi baxis bucagi hesab oluna bilr. C"unki bzn el olur ki, mktbd bundan qat-qat, daha artiq, daha maraqli v ya, ksin, kifayt qdr basqa neqativ hallar yasanir.

1958-ci ild “B"oy"uk teatr” Bakiya qastrol sfrin glir. M"usl"um"un bu teatrla ilk tanisligi mhz, hmin zamana tsad"uf edir. Hamiya yaxsi blli idi ki, “B"oy"uk teatr” sabiq SSRI mkaninda opera v balet sntinin etalonu hesab olunurdu. Qeyd etmk yerin d"usr ki, sovetlr "olksind n yaxsi opera m"ugnnilri v balet ustalari “B"oy"uk teatr”da cmlnirdi. Bu, teatr, s"oz"un hqiqi mnasinda, “B"oy"uk” idi. C"unki opera v baletin mb-di hesab olunan bu, mdniyyt ocagi Avropanin (Italiya, Fransa, B"oy"uk Kralliq) , o c"umldn d"unyanin (ABS, Yaponiya, Cin) n aparici kollektivlri il rqabt aparmaq g"uc"un malik olan bir musiqi mbdi idi. Bel bir mqamdan istifad edn rhbrlik M"usl"um"u yoxlamaq qrarina glir.

Bu, bard M"usl"um xatirlr kitabinda yazirdi: “Mn, Mefistofelin “Faust” srindn kupletlr, “Sevilya brbri” operasindan is Fiqaronun kavatinasini, hmlarcini, bir necudi Tqribn saat yarim oxudum. Hec bir m"unasibt… Das si-ftlr…

–Sag ol, gnc oglan! Siz bir qdr dhlizd gzisin, biz is yoldaslarla mslhtlsk.

M"uzakir cox uzandi. Nhayt ki, bizim qeyri-adi komissiya Niyazi minin rhbrliyi altinda burunlarini sallayaraq otaqdan cixdilar. Orda nyin bas verdiyini anlamadigim "uc"un, bizim teatrin solisti B"unyatzady yaxinlasib sorusdum:

– B"unyad mi, niy bizimkilrin burnu yernn gedir?

O, is bel bir cavab vermkl, sanki, mni sakitlsdirdi.

– h, n olsun ki, hrdn bel d olur, oglum! QocalIblar! Cavanlari basa d"usm"urlr.

Mn qtiyytl B"unyad miy yen muracit etdim v sorusdum:

– O, n dedi?

– Hec n demdi. S"ur"un"un, -dedi, -onunla hmiyytli hec n. Yaxsi ssi olan oglandi, bundan artiq hec n…

Mn mlli-basli hycanlandim, amma tez d soyudum”.

M"usl"um"un dogmalari hl d narahat olmaqda idilr. Onlar min idilr ki, usaqda mutasiya davam edir, ola bilsin ki, ss tamamil dyissin v ya birdflik itsin. Odur ki, M"usl"um"u m"utxssis gostrmk lazim glir. El bu, zaman Camalddinin goz"un bir qzet mqalsi satasir. Hmin mqald deyilir: