Сэргэни улахан гынабын. Былыр-былыргыттан. Мин санаабар, йдблбэр сэргэ мэнээк баана, срдьгэс буолбатах. Саха санаалаах, тыллаах-стх, олоор буолбут тгэни бэлиэтээн, санаатын иэрэн, тмэн, кэнники хаалынньанарыгар, ыччаттарыгар йдбнньк буоллун диэн, саха сиэрин-туомун толорон туруорар.

Сэргэни мас, баана диэхпин тылым барбат. Сэргэ аата сэргэ. Маны мэнээк тыытыллыбат, алдьатыллыбат.

Кырдьаастар этэллэр этэ: «Былыргы дьон тр суулла сытар сэргэни, сиэрин-туомун тутуан туруордаххына, оорбут с улахан айыы боруостанар», – диэн. Ол гынан баран, сиэрин-туомун билиллиэхтээх. лбээй туруору анньан кэбииллибэт. Инньэ дииллэр этэ.

Ону санаан, 68 сыллаахха лэ, сынньала лааырын салайыахпыттан, аан бастаан Акана Улахан Сээйэтигэр, Чкаловтан биир хонон тиийэр сиргэ, Билиргэ, тиийбиппит. Онно 18 оону кытта 6 улахан кии элбэх оту оттоон, олус чгэйдик сайылаабыппыт. Уонна онтубут бэлиэтин Улахан Сээйэ биир т сиригэр сэргэ туруорбуппут. Бу сэргэ турар сирин онтон ыла аканалар Оскуола Сэргэлэээ диэбиттэр уонна улаханнык сэргииллэр.

Онтон, Ньурбачаан сиригэр кэлэн, 77 сыллаахтан лэ, сынньала лааырын салайбытым уонна лэлээтэим устатыгар бэрт элбэх оту оттоон, барыта Ньурба оолорун илдьэ тахсан. Бу оолор лээ рэнэн, улаатан, тлйэн, араас дьону кытта крсн, кнгэр киирэллэрэ. Оолор дааны, трппттэр дааны астыналлара. Ол иин, оолорго оннук сэргэ туруорбуппут диэн кэпсээбиккэ, бииги эмиэ сэргэ туруоруохтаахпыт дэспиттэрэ.

Оолорго кэпсээтим, сэргэ диэн мэнээк баана буолбатах, элбэх кии крр, онно сэргэ турбут диэн сэээ киирэр. Силигэ сиппит, ойуулаах-дьараалаах, рдк ээ Айыыларга ананар диэтим. Уонна сиэри-туому ситэриллиэхтээх диэтим. Сэргэлэри, сиэрин-туомун толорон, хас сыллаахха ооуллубуттарын, бу сылга т от оттоммутун, муутаан 430 тоннаа тириэрдибиппит, кимнээх оорбуттарын суруйан туруортаабыппыт.

Туруорарбытыгар ст смэх арыылаах сиэли сэргэ турар окучаар тэртээбиппит, ст манньыаты уурбуппут уонна, уот оттон, арыылаах сиэлинэн аата-аата, кн тахсар ттгэр сргэстээн туран, сир-дойду иччилэригэр анаан, ээи рдк Айыыларга анаан, бэйэм сахалыы алаабытым. Дьон барытын ортотугар. Ыалдьыттар кытта бааллара. Уонна туруортаабыппыт.

Сэргэлэр турар буордара икки метрээ тиийэ, тоор тиийэ, хаыллыбыттара. Сэргэ трд уотунан хоруордуллубута. йэлээх буоллун диэн. Бэйэтин алыыппалаабыппыт. Тоустуу курдааын ойуулаахтар.

Онтон 1983 сылга сайын крбтм, сэргэлэр хайдах эрэ айгыраабыт крнээхтэр: МТЗ тракторынан, Блрс диэн ааттыыр трактордара, сорунан тураннар тнэри ктн сууллара сатаабыттар да, кыайбатахтар. Дьэ, олус абардым уонна айыыны оостубут дьоннор эбит дии санаатым. Бу сылга 50-тан тахсалыы оо й-санаата йдбнньк буолуо диэн ипит сэргэлэрэ эбээт. Дьэ, маны алдьата сатаабыттар. 5 сэргэ. с ссчэ кии йн-санаатын сууллара сатыыллар. Бу дьоо араас оо баар буолуохтаах. Араас йдх-санаалаах, трттээх-уустаах.

ргэс, уун сутул барыа, онон ааттарын, хаыакка тааараргар, ааттаайаын. с-саас барыа. Ыччаттардаахтар, уруулара да бааллар. Мантан кн-ктн барбат дьоммут бииги.

Агропромхимияа 1985 сылга лээ киирдим. Онно ииттим, дьэ, Омолдоон аттыгар сир хорута сылдьыбыт уолаттар эн туруортарбыт сэргэлэргин тнэри кттэ сатаабыттар да, кыайбатахтар диэн буолла. Хайдахтаах оорбуккутуй диэн буолла. Дьэ, с-махтайыы итиннэ. Трактор кыайбат диэн.

«Дьэ, ол кимнээий?» – диэтим. Герасимов Миисэ, сахалыыта Манзыы. Ону ыйдылар, «Бу турар», – диэтилэр. рэппит уолум.

Бэйэтэ онно, лааырга, сылдьыбыт уол. Дьэ, рдгэр тстм. «Туох быыытын быыыланны? Ити быыы сэттээх-сэмэлээх буолуо. Мээнэ бааналар буолбатах, ытык сэргэлэр. Кхсгнэн бл», – диэтим. Уолум, дьэ, ыксаата. «с буолан сылдьыбыппыт. Мин олох буолбатах. Мин балааккаа утуйа сыппытым». «Утуйа сытан хантан билэин?» – диэтим. «Барыма диэн тута сатаабытым. Икки тракторы ээн, илдьэ барбыттара, тылбын истибэтэхтэрэ», – диир. «Ол айылаах хайалара буоллулар?» – диэбиппэр: «Н уонна Б», – диэтэ. «Дьэ, ол дьоннор ханна баалларый?» – диэбиппэр, бэйэтэ ыйаттаан биэрбитэ.

Онтон дьонтон ииттим, бу Б, эдэр баайы кии, отут биээ хаа кии, эмискэ ол кнгэр босхо буолбут этэ. Сити астардаын кнгэр. Босхо буолбут этэ. Биэс хас сыры-сыллата оолоох. Билигин кии илиитигэр киирбит кии. Мин саныырбар – ол онтон. Олох муус лр, чэп-чэгиэн сылдьыбыт кии, кыанар-хотунар баайы кии эмискэ, мас тосторун курдук. Ол кнгэр буолбута. Аны Н. олох эиннилэр. Ол дьыл олох инбэлиит буолбута. Ыалдьан. Туохтан буолбута биллибэт. Аны, буккуллан, ойоун ытан лрр уонна бэйэтин ытыммыта. Ол эиилигэр дьиэтэ кытта умайбыта. Оттон барсыбатах, буойа сатаабыт уол ыал аата буолла, лр баайы рэ-кт, лэлии-хамныы сылдьар.

Улахан уонна Оччугуй Боллохтоохторго оттуу сырыттыбыт. Икки быраатым, кырдьаас сааым бааллар. Кр, атырдьах ыйыгар, эргэтигэр, киэээи омураа кэллибит. Балааккабытыгар. Онно Кууллаах уола Ыстаппаан тэлиэгэлээх аттаах тиийэн кэллэ. Кэпсэтии буолла. Онтон сааым кэпсэтэ хаалла. Кууллаахтыын. Мин уу баа киирдим. Уолаттар уот отто хааллылар. Уу баар сирим кытыытыгар с сэргэ турбута. Онтум уохтар. Уубун крбтм, ол эргэлэрим онно бааллар. Хас да маы холбуу оскуоманнан саайаннар, биэс хас маы холбуу аайаннар, болуот оостубуттар. Уу баар далаам аттыгар тиксэ сытар онтулара. Саа тыааабыта ээ, бииги от охсо сырыттахпытына. Салла крдм, доор, мин. Туох ааттаах айыыны-хараны санаабат киитэй диэтим. Саха майгытыгар баппат быыы ити. Олох. Уубун баан таыстым. Ыстаппааным налыйан олорор. «Дьэ, сааас. Срдээх дьоннор сылдьыбыттар. Били с итиннэ турар кырдьаас сэргэлэри, турута тыытан, болуот оостубуттар. Арааа, кус ылбыттар быыылаах», – диэтим.

Конец ознакомительного фрагмента.