Баа суох кхсн ол Клэ Тумулга араастаабыта . Ол иин Клэ Тумул диэн билиэ диэри ааттанан турар ол сир.

Ити, аахтахха, оруобуна аыс йэ эбит.

Хотторон киирэн баран, Аканаттан Саадьаай диэн кииттэн км ылан таххыбыт. Аймаа . Ол таххан, тоустары лдьттн ттэлээбит.

Тоустар, маан Хайа дабаанынан тэннэр, Чуукаар ттнэн, Кукаакы нэилиэгэ диээ тиийбиттэр. Ол тийэннэр, Моулу диэн сиргэ олохсуйбуттар. Ону Омолдоон, иккиин эккирэтэн, Саадьаайтан ылбыт хоууннарынан уонна бэйэтин хоууннарынан Моулуттан ттэлээбит. Онно биир аа ууун таааран олордуталаан кэбиспит. Олор туймуулара 1 билигин элбэх кии баар. Антипиннар диэн эин.

Бэс Атах диэн сыыы баар. Улахан оттонор ходуалаах, ааара сайылык. Улахан сир. Онно Саадьаайы кмллэ сытар. сс киилээх, аттаах кмллбт кии. Булгунньахха, илин кытыылыы соус. Ону хостоору гыммыттарын мин хостотторботоум. Трппт буоларынан.

Тылы быаарыы:

 1 Туймуулара – сиэннэрэ, ыччаттара.

лдь киниитин йн крбтэ . Трбтгэр. Тртнэн киниитин йн крбт тойоно. «Туох айылааы аалан, оом ытаатаай-сооотоой», – диэн баран.

Былыргы кии киниитин крр бырааба суох. Трн сытар дьахтары.

Прокопий Васильевич Филиппов-Кллгэс Борокуоппай (1920). Ньурба, Малдьаар. 1986 с. суруйбутум.

Чыкыйа Ииктээбит – маар. Тоуукай оонньор, Дьокуускайга тохсуун ыыах уура киирэн иэн, ол маарга, тоус рдээх атыыры киллэрэн иэн, онно хоммут.

ол тн ойоо оо куоппут. Ол иин ааттаабыт. Былыр оо куоппутун чыкыйалаан тнннбт дииллэр . Ааттаах улахан баай тиити трт ттнэн буруустуу уорбут. Мантан чыкыйалаан тнннм диэн.

итигирдик кэпсэтэллэр этэ кырдьаастар. Тоуукайы ойоо буоллаына Дьокуускай дьахтара .

Былыргы кии айыымсах, быа-хото аарбат.

Макар Васильевич Васильев-Уус Макаар. Ньурба, Акана нэилиэгэ. 1987 с. 100 саастааа.

аалгакка олорбута ааттаах улуу ойун. Ол олорон: «Ыалдьар, улахан ыалдьар ааста. Тоус сиригэр. Ол тннргэр мин холоон, баалаан крм этэ. Кини аддьаххайдаах л. Ону мин кыайар-хотор буолуум, арай. Кэнээин кэнээски диэри стх этэ кини», – диэбит . «Онон тннргэр мин тоуйан крм. Ону, оолорум эрэ буолларгыт, т дааны аа, т дааны г-хаыы баарын иин, быган эрэ крйт. Эиги быган крдххтнэ, мин хотторобун. Бука, бука диэн, быган крйт. Икки кх эбириэн оус буолан хассыахпыт», – диэбит .

Ойун биирэнэрин аанааы кии буолан, оннук кэпсиэбит.

Таххан, дьэ, хассыбыт буоллахтара. Икки оус буолан. с сууккаа. Ол с сууккаа хассыбыттарын кэннэ, оолор, тэийбэккэ, халаа тыас б буолбутугар, йн крбттэр.

Дьэ, онтон: «т бттэ», – диэн дьиэтигэр киирэр. «Сыыстардыгыт. йн крдгт», – диир. Дьэ, онтон кэриэс этэр: «Самнан тспт аалгат Эбэ буоллу диэн ааттаары. Мин самныбытым курдук. Ойуннаах ойуун трн тннбт буоллахпына, бу Эбэит рэин батан, алын киирээри. Ол киирэн иэн, кыыл л сытарын булан иэххит. рэххитин, баппыт курдук, батан иээри. Ол иэн, сиэи булан иэххит. Ыыккыт бпптн кэннэ. кгр диэн ааттаары ону. Таара Эмиийэ диэри, ол кыылы булан сиэбит сиргитин. йт бпптн кэннэ, ол сиэ булан сиэбит сиргитин кгр диэри. кгр тиит трдттэн булан иэххит. Онтон лр-хаалар ктгэр биир эмээххини булуоххут. Онно рн-н, сынньанан, Эмээххин Толооно диэри. Дьэ, онтон ол Эбэни булуоххут. Онно олорболуоххут. Ыал буолан. Ол олорболоон баран, уун олоу олорбоккут оччо-бачча. Онон Кэттэгэй Арыы диэн ааттаары».

Бииги кэттэгэй олоу олордубут диэн сээн баара.

Степан Иннокентьевич Иннокентьев. Ньурба, Акана нэилиэгэ. 1987 с. кэпсэтэрбэр 88 саастааа.

атаа Сата Ойун диэн баар . Эмиэ ойун. ата трд. Бу ата ойуну Тоторбот ыырар. Тоторбот Угалдьы диэн сырыытыгар ылдьар дохсун, бардам киилээх. Бу киитэ буоллаына кнн ыалдьан ытар. Кымыы, ымдааны иэ-иэ ыалдьар, хотуолуу ытар. Тоторбот ата Ойуну ыырар: «лэитим ыарыйда», – диэн.

ата ойун кэлэн, дьэ, кыырар. Киитэ лр бэт буоллаа. Тоторбот, батыйатын маннык уурунан баран, олорор. Ойунун ыккатыгар. «Ыалдьыбат эбит. ымыйанан ытар эбит», – диэн крлэнэр киитэ.

Онуоха киитэ, ргэнэн, ткннэн ойуннана ылдьар эбиккин диэн, батыйаннан анньаары, сыссар. Былыргы ыал ооо дьиэтин оттотугар эбит. Ону ооу стэ эргитэр. Ол иин, ойун баччыр оо саа бааннан хотуолуур. Ол баата буоллаына, Тоторбокко утары ыстана-ыстана, ыттыы рэр. Онуоха: «Баайгын киэр гын, баайгын харай», – диэн крдсптэ . Онуоха, баайын харайан, барар. Элбэхтик ас-л биэрэн атаарбыт. Итинэн бтэр.

Ол киитэ тоо ыалдьарый? Тнгэр уорар, кнгэр ыалдьар, лр бэрт.

Аканаа Кыыл Алааа баар. Ити мин ээм алааа. Кыыл – Мохсоол уола. Мин – Кыыл кыыын уолабын. тн тэ билигин да баар буолуо.

Ити Мохсоол диэн тоо ааттаммытый? Кыанар-хотунар, дохсун-бардам киитэ . Омуктарга хамначчыт ылдьыбыт. Табаыт уол буолан. лэлэппэккэ аатар буолан бартар. Уоталлар. Киини иир омуктар эбит. Тртээх оону сгэр-ктр, илдьэ ыддьар оолоох эбит. Ол оо: «Эдьийбин аалаллар. Икки хонон баран кэлэр. Оччоо эйигин иибит», – диэбит.