Сергей Иванович Алексеев (1918). Ньурба, Таркаайы. Орто рэхтээх, учуутал. 1969 с. суругуттан.

Былыр кииттэн ураты улахан, модьу, кстээх Чолоуйа диэн кии олорбут. Ол олордоуна, Дьокуускайтан биир атыыыт эргинэ, атыылаа тахсыбытын, тугу да ордорбокко талаан баран, бэйэтин кннр ыыппыт. Дьокуускайга тиийэн кэпсээбитин кэннэ, ону иэстээ, Чолоуйа аатыгар с туус маан аттаах кии тахсыбыттар. Чолоуйа туу кр барбыт. Дьиээ эмээхсинэ эрэ баар эбит. Ол олордохторуна, тыаны ортотунан улаханнаах диэн кии тымтайын сгэн кэлэн, тиэргээ «лип» гына ууран баран, с аты дьэ йдн, чарапчыланан крн баран «Тоо кыраларай, слэр дуу, тугуй дуу?!» – диэн схптэ . Дьиэтигэр с кии олорорун крбт да, тугу да саарбатах, хайыан да крбтх. Эмээхсинэ улахан баайы буор кстэн улахан мас кытахха балык хоторон биэрбитин, аыйахтык сапсырыйбыт уонна, кхсн этитэн баран: «Хантан сылдьар оолоргутуй?» – диэн ыйыппыт. «Дьокуускайтан сылдьабыт», – диэбиттэр. Онуоха: «Быы, тоо кыраларай. Дьокуускайтан сылдьабыт диэхтииллэр ээ», – диэбит.

Бу с кииттэн саамай бэртэрэ Бгллэ Хара диэн эбит. Ол эппит: «Эйигин кытта кн крс, хол былдьаа, буут мэмэээннээ кэллибит», – диэбит. Ону истэн, клэ тспт уонна эмээхсинигэр этэн, хоспохтон охсуууга, тустууга кэтэр иэн иииринэн хоуланан тигиллибит сарыы, тураас сыалыйатын киллэттэрэн кэппит. Уонна этэр: «Ааттаан-суоллаан кэлэн баран, туох кр-нар оонньуунан оонньоору кэллигит, дойду дьоно?» – диэбит. Онно Бгллэ Хара: «Тарбах тардыыахпыт», – диэбит. «Умсары садьыйдахпына, сиргэ сээкэйгитин лрдххтнэ, кыыырыма», – диэбит.

Икки кыраларын кытта тарбах тардыан, илиитин тбтнэн сиргэ умса садьыйталаабыт. Онтон Бгллэ Хара киирбитин иккис тардыытыгар, ткйн баран, иннин диэки србт. Ол кэнниттэн Бгллэ Харалыын тустубуттар. Саа тустаары тарбахтарын тбтнэн тутуан иэн, Чолоуйа хараын кырыытынан крбтэ, икки батыйа кхсн хараар тэн иэр. Чолоуйа, кылана тэн баран хоспоххо батыйатын ыла срэн киирэн эрдэинэ, с киитэ куттананнар, аттарын миинэн, кл кытыытынан куотан истэхтэринэ, хаыыра-хаыыра сыссан, ситиэх буолан истэинэ, эмээхсинэ срэн кэлэн, иннигэр бл тспт уонна эппит: «Тохтоо, болхой. Эн ити дьоннору лрдххнэ, элбэх киилээх сэрии кэлэн, биигини суох гыныахтара. Онон тыыннаах бардыннар. Тохтоо», – диэн крдспт. Эмээхсинин тылын ылынан, тннбт.

Иван Самойлович Степанов. Ньурба, дэй нэилиэгэ. 1982 с. кэпсэтэрбэр 62 саастааа.

Аан бастаан Тыгын сааттан, Тыгынтан куттанан, крээн кэлбиттэр. Сатаа олохсуйбуттар. Олору буоллаына тимир ууа, мас ууа – мындыр дьоннор сайдан испиттэр.

Ити Хаалас эбэтин кытыытыгар Ойоос диэн кии олорбут. Ол буоллаына, былыргы ыраахтааы суола диэн харчыны хомуйан баран, Дьокуускайга киллэрэн туттарар эбит. Оуунан. Онно с хонугунан тиийэр эбит.

Иннокентьев Афанасий Николаевич (1909). Марха улууа, II Бордо нэилиэгэ. 1982 с. суруйбутум.

Былыр Тыалыкы баайа Бэкэй Оонньор 700 слээх байан олорбута . Мээдьэк кл кытыытыгар. т Бдргэй Бэс анныгар Бэкэй клэ диэн баар билиэ дылы.

Крэ-хаааа киирбэт кыыл атыырдааа . Онтун абааы крн, кн тутан сиэри сылгыытын Даадаппый оонньору соруйбут. йэтин тухары таас дьлэй оонньор. Ону хаста дааны, йдт-йдт, этэ сатаабыт: «Оуур быаын сырыыннарар аты агдатыгар баайан баран, атыыр моонньугар бырааар».

Ону кыайан йдбкк: «Бэйэм агдабар дуо?» – диэбит.

Этэ сатаан баран, баын тохох гыммыт. Бэкэй баай. Онто, бэйэтин агдатыгар маанан баран, атыырын моонньугар иилэ кээспит.

Ити аатырбыт Мээдьэк кл эргитэн иэн, Куртах Арыыта диэн алааска, иин хайа тардан, куртаа хаалбыт. Моонньоох диэн тумулга моонньоох баа хаалбыт.

Ити сирдэр билигин сити аатынан ааттана тураллар. Моонньоох Пиэрмэтэ диэн баар. Сурукка киирэр.

Маалыкайга Дьаарын Тбэтэ диэн баар.

Дьаарын бу Бл рс снньгэр суох аатырбыт ойуун. Тоо диэтэххэ, былыр хара ыарыыны Бл снньттэн хоту дойдуга рдэрээри, с тннээх кн кыырдарбыттар. Ону, кыыра туран, кр крбт. «Тарбаым быыынан биир сиргэ таммалаан хаалла. Кэнээс бу ыарыы кыыбаа тахсара буолуо», – диэбитэ .

Николай Федотович Осипов-Чоомуут. Ньурба, I Хаалас нэилиэгэ. 1983 с. кэпсэтэрбэр 53 саастааа.

Былыр бииги дойдуга Саалаах диэн кии олорбут. 9 кэргэннээх. 9 аыы олороллоро ити кэргэттэрэ. Биирдии хоно-хоно ааа турара .

Ити гэннэ, дьэ, кургуом оус сыаратыгар олоро сылдьара . Оуун буоллаына н кии буостуктуура . лэр дылы ыыырдаах аты уонна оуу миинньибэтэх. Оус сыаратыгар олорор. Кыыннары-сайыннары. Олбоххо. Ол иин «Саалаах курдуккун» диэн с хоооно – бу дойдуга.

Ити дьахталлар тэйиччи олороллор курдук . Мээнэ билииннэртээбэт .

Степан Петрович Андреев. Ньурба, лдь нэилиэгэ. 1986 с. 76 саастааа.

Хаарыда. Эбэ диэн ааттыыр этибит. Омолдоон быраата лбт сирэ. Тоустары кытта сэриилээ сылдьан. лдьттн ттэлээри. Тоустары. Дьолуот диэн сиргэ сэриилээн хоппут. Манай. Омолдоону хотор. Тоустары араа тэйэр. Уонна, Хаарыдаа киирэн, Дайыыла Тумула уонна Клэ Тумулга сытан, оунан ытыаласпыттар. Омолдоону быраата, ол тумулу (Клэ Тумулу) кэтэинэн эргийэн киирэн, ытыллан лбт. Омолдоон быраатын баын трг лэнэн кэлбит. Онон Хааннаах Кии Баа Трглээх Улуу Омолдоон диэн ааттаммыт.