Бу дойдуга 8 саастаахпыттан олоробун. Ити Кураан диэн сиргэ. «Наука» холкуос. Баакаылга олоробун. Убайааа олоробун. рэнэрбэр Ньимискэннээххэ рэнэбин.

43 сыл сайын удаан Баачаанап эмээхсиэ дьуккаах олорбуппут. Аата ксй диир ийэм. Баачаанап т – Туойдаахха, Улахан Оуруоттаах тумус арыы курдук рдгэр, Ньурбачааа кэлэргэ. Ампаар дьиэлээх, хотоно туруорбах, салгыы тутуллан турар этэ.

Ол эмээхсин кэпсииринэн, ити былыргы бгэбит Дьаарын ойун диир этэ. Оуруоттаах тулатыгар олорор ыалларга кинээс . Кини этэринэн.

Дьэ, киээ кн киириитэ, кугас сукуна дуу, суппуун дуу сонноох , онто кытаран кстрн крллр дьоннор. Уонна сэлээппэлээх . Дьэ, ол Быччайар рднэн, икки Оуруоттаах ыккардыгар киээ кн киириитэ хаамар . Дьэ, ону крннр, тула олорор оонньоттор: «Тойон ыырар», – диэннэр бараллар . Мунньахтыыр буолаллар . Араас улахан дьыалаа. Баачаанап удаан кэпсиир этэ ити курдук диэн. Уонна этэр этэ биир дьиктитэ – бу Бл снньгэр ити хара ыарыы турарыгар баарбатах. Ону, ытыыгар тутан илдьэ иэн, ырааын быыынан Мастаахха тэн хаалбыт сороо. Онон итиннэ ол хара ыарыы скээбит.

Ол эмээххин итиэрдик кэпсиир этэ. Уончалаах сылдьан итини дьиктиргиир этибит. Киээ буолла да кэпсиир. Араас ойуну, удааны, абааыны, кими эмтээбитин. Итинник сирдэргэ сылдьыма, маын-отун тыытыма. Мин маспын тыытыма диэн боботтуур этэ.

Хааах эмээххинэ диэн иккис эмээххин баар. рнэ диэн аата. Эмиэ ичээмсийэр эмээххин. Дьэ, ол Быччайарга Дьаарыны, ат тбт буолан киирэн, уулуур диэн кэпсиир этэ. Ол Быччайарга араастана сытар ууоа – алдьархай аарыма тиит. Тыал суулларбыт. Трд турар билигин дааны. Ол мутуга бэйэтэ тиит курдук суон, икки салаалаах. Онон тиит трднэн стэр. Аыйах сыллаахха крбтм. Сэрии саана буобардар, итиннэ кии ууоа баара, ону оттубуттар. Тоус устуука остуолба кириэстэрэ туралларын крр этибит. Дьэ, ол Дьаарыны дьаарбайар сирэ. Ол тумул.

Кыыны быа малатыылка лэлиир, бурдук сынньар. Оуруоттаах бурдуктара ынырыгын нэллэр. Ону, мас кыайан булбакка, оттубуттара буолуо. Соруйан оттубаттар. Ону кырдьаастар сблээбэттэр, абааы крр этилэр. Ким сблэй. Кии ууоун оттору. Оонньор тиитин мутугуттан буобар кыыс уот оттубута буолуо диэн кэпсиир этилэр. Ол кыыс, тбтнэн ыалдьан баран, трбэтээ, Мэгэдьэккэ таххан лбтэ. Ити Тамаара эмээххин бииргэ трбт балта.

Дьаарын ол баын ууоа мээнэ кстбэт . Туох эмэ муокас буолаары гыннаына кстр . Ити рнэ эмээххин мээнэ аата ааттаммат, билигин аата ааттанар диир этэ. Оуруоттаах Оонньоро диирэ. Инньэ диэн ааттыыра.

Вера Федотовна Кононова (1910). Ньурба, Тыалыкы нэилиэгэ. 1994 с. кэпсэппитим.

Кндэ диэн сиргэ ойун кмллбт. Хордоойго. Ону кэпсииллэр, сассыарда эрдэ, кн тахсыыта ууну киирэн чыпчырыйан иэрэ . Сыыллан киирэн. Сыыллан киирэр суолугар орох курдук суол хаалар эбит. с сайын уот бааара буолбут да кини эрэ ууоун тумнубут. Онтон хойут умайбыт диэбиттэрэ.

Владимир Иванович Саввинов (1941). Ньурба, Кугдаар. Лесхоз лэитэ. 1995 с. суруйбутум.

Лаппаакы Борокуоппай Мэлэкээ олорбута. Ийэтэ аатырбыт удаан этэ. Быыттаах диэн сиргэ дьиэлээхтэрэ.

Ыт Бастаах рэин баыгар улахан ойуур уота турбут. Сааскы ртн. Сайын, атырдьах ыйын чугаыгар, Мэлэкээ чугааан кэлбит. Ходуаларга бугуллары сиэтэлээбит.

Быыттаах оонньотторо, сбэлээн баран: «Эмээхсинтэн крдн крбт кии», – дэспиттэр. Кинилэр баалара – ардаы тэртэрии. Кини кыра туруорбах балааа олорбута. Кэлэннэр: «Дьэ, иэдээн буолла. Эмээхсин, сааран крдргн хайдах буолуо этэй?» – диэн крдспттэр. «Крдгтн толорон крххэ», – диэбит. Уонна эппит: «Срктээх уута икки ыаайата аалы». Балаантан Ыгыатта 3–4 килэмиэтир эбит. Дьалкыйыа диэннэр, трт ыаайа ууну баан тааарбыттар. Икки кии. Эмээхсин рнэ сылдьар баттаын ыан кэбиспит уонна, тб ааарын биир ыаайаа уган ылан баран, илгистибит. Онтон кутуран турбут. «Самыыр буолан саккыраа! Ардах буолан таммалаа!» – диэбит. Тула крн олорооччулар таастара-саптара дэлби сытыйан хаалбыттар. «Сарсын киээээ дылы кыра ардах кэлэрэ дуу», – диэн саа тааарбыт.

Сарсыардаттан олус кстээх ардах тэн, ыаллар дьиэлэрин-уоттарын хоппут. Дьоннор крбттэрэ, эмээхсиннэрэ, тиэргээ тахсан, бэриинэтин дэлби сытыйбытын куурда сылдьар эбит. «Адьарайы кыратык угарга дылы гыммытым, туох ааттааа дьллн тстээй», – дии сылдьар эбит.

Бу ардах кэнниттэн тыа уота умуллубута .

Кинини быа ааттаабат эбиттэр. «Сир, халлаан тннгэ» дииллэрэ. Арааа, бу былаас буолбутун кэннэ лбтэ буолуохтаах. Балааннаахха, Туобуйаттан 30 килэмиэтир сир ыккый ойуурга кмпттэр. Кэлин дьоннор крдн крн баран булбатахтар. Булларбат эбит. Кмстээх кмллбт.

Ыалдьа сыттаына, ийэ кута киирбит. Маан ыт буолан, орон анныгар. Т Кыыа эрдэ дьоннорун сэрэппит эбитэ : «Ийэ кутум, маан ыт буолан, киириээ. Наай диэит, рэн тааараайаыт, – диэн. Ону истибэккэлэр, ттрэинэн рэн, таырдьа тааарбыттар. Ол аймахтара кслэрэ эстибиттэр. лннр, тблрнэн булкулланнар. лбтм кэннэ хос сиэним дьоллоох уол трэ», – диэбит. Ол дьоллоох уолунан буолар Сидоров Михаил Афанасьевич, 6–8 оолоох буолуохтаах.

Николай Николаевич Мартынов-Соор (1939). Ньурба, Омолдоон. Хоробой аатын ууа. рдк рэхтээх, учуутал. 1994 с. кэпсэппитим.