— Пані… — зразумеў я. — Хутка…

Я пабег.

— Што здарылася?

Яна хапала паветра.

— Хутка— пані… няшчасце…

Я пабег па пясчанай сцежцы, праз лес, да дома. Драўляныя весніцы не адчыніліся, я пераскочыў праз верх, кінуўся ў пакой. Пат ляжала на ложку, на грудзях была кроў, рукавы закасаныя. Кроў цякла ў яе з рота. Каля яе стаяла фройляйн Мюлер. У руках у яе былі ручнікі і міска з вадой.

— Што здарылася? — выгукнуў я і адпіхнуў яе.

Яна нешта сказала.

— Прынясіце бінт! — крыкнуў я. — Дзе рана?

Яна пазірала на мяне, вусны ў яе дрыжалі.

— Няма раны.

Я зірнуў на яе.

— Кравацеча.

Я падскочыў да яе і забраў з рук міску з вадой.

— Прынясіце лёду, прынясіце хутчэй кавалак лёду.

Я намачыў ручнік і паклаў яго Пат на грудзі.

— У нас дома няма лёду, — сказала фройляйн Мюлер.

Я павярнуўся да яе. Яна адхіснулася.

— Богам прашу, прынясіце кавалак лёду, пашліце каго-небудзь у шынок і патэлефануйце лекару.

— У нас няма тэлефона.

— Чорт пабяры! Дзе найбліжэйшы тэлефон?

— У Масмана.

— Бяжыце хутчэй туды. Адразу ж патэлефануйце лекару, які жыве найбліжэй. Як яго завуць? Дзе ён жыве?

Не дачакаўшыся, што яна скажа, я падпіхнуў яе.

— Хутка, хутка бяжыце, што ёсць сілы. Ці далёка гэта?

— Тры хвіліны, — сказала жанчына і пабегла.

— Прынясіце ж лёду! — крыкнуў я ёй наўздагон.

Яна кіўнула галавой.

Я прынёс вады і зноў намачыў ручнік. Я не адважваўся дакрануцца да Пат. Я не ведаў, ці так яна павінна ляжаць, я быў у адчаі, што не ведаў, а гэта ж было адзінае, што трэба было ведаць. Падкласці пад галаву падушку ці, наадварот, нельга?

Яна захрыпела, потым напружылася, і з рота заструменіла кроў. Яна дыхала цяжка, з плачам, у вачах яе стаяў нечалавечы жах, яна душылася і кашляла, кроў вырывалася струменямі. Я то ўтрымліваў яе, то адпускаў, падклаўшы руку ёй пад плечы. Я адчуваў кожны рух яе беднага зняможанага цела, здавалася, гэта будзе цягнуцца бясконца, потым яна без сілы адвалілася на спіну.

Вярнулася фраў Мюлер. Яна глядзела на мяне, як прывід.

— Што рабіць? — крыкнуў я.

— Зараз прыйдзе лекар, — прашаптала яна. — Лёд… на грудзі і, калі можна… у рот…

— Як палажыць — падняць галаву ці не трэба, гаварыце ж, каб д'ябал вас узяў… хутка!

— Няхай ляжыць… ён зараз прыйдзе.

Я паклаў кавалак лёду на грудзі Пат, апрытомнеўшы, ведаючы, што нешта магу рабіць. Я пабіў лёд для кампрэсу і паклаў яго і ўсё ўзіраўся на гэтыя салодкія, каханыя, спакутаваныя вусны, адзіныя, скрываўленыя…

Чуваць было, што нехта прыехаў на ровары. Я ўскочыў на ногі. Лекар.

— Патрэбна мая дапамога? — спытаў я.

Ён пахітаў галавой і адкрыў сумку. Я стаяў зусім побач з ім перад ложкам, ухапіўшыся за спінку. Ён зірнуў на мяне. Адступіўшы на крок, я не адрываў ад яго вачэй. Ён глядзеў на скабы Пат. Яна стагнала.

— Гэта небяспечна? — спытаў я.

— Дзе лячылася ваша жонка? — спытаў ён у адказ.

— Што? Лячылася? — прамармытаў я.

— У якога лекара? — спытаў ён нецярпліва.

— Я не ведаю… — адказаў я. — Не, я нічога не ведаю… я не думаю…

Ён зірнуў на мяне.

— Вы гэта павінны ведаць…

— Але я не ведаю. Яна мне ніколі нічога не казала.

Ён нахіліўся над Пат і спытаў. Яна намагалася адказаць. Але закашлялася, пацякла кроў. Лекар падхапіў яе пад плечы.

Яна хапала паветра, дыхала з прысвістам.

— Жафэ, — з булькатаннем прамовіла яна.

— Фелікс Жафэ? Прафесар Фелікс Жафэ? — спытаў лекар.

Яна пацвердзіла вачыма. Ён павярнуўся да мяне.

— Вы можаце патэлефанаваць яму? Лепш спытаць яго.

— Так, так, — адказаў я. — Зараз. Я потым паклічу вас. Жафэ?

— Фелікс Жафэ, — сказаў лекар. — Спытайце нумар тэлефона ў бюро даведак.

— Яна будзе жыць? — спытаў я.

— Трэба, каб спынілася кравацеча, — сказаў лекар.

Я паклікаў служанку, і мы пабеглі. Яна паказала мне дом, дзе быў тэлефон. Я пазваніў у дзверы. Невялікая кампанія сядзела за сталом. Яны пілі хто каву, хто піва. Я акінуў іх позіркам і не мог зразумець: людзі пілі піва ў той час, калі Пат сцякала крывёй. Я сказаў, што мне тэрмінова трэба пагаварыць, і пачаў чакаць. Услухоўваючыся ў гулкі змрок, я праз занавескі бачыў частку пакоя і постаці, нібы ў тумане. Я бачыў, як туды-сюды матлялася лысіна, яна ў святле здавалася жоўтай; я бачыў брошку на жоўтай тафце зашнураванай сукенкі, падвойны падбародак, пенснэ і высокую прычоску… кастлявую старую руку з прыпухлымі венамі, якая барабаніла па стале… мне не хацелася нічога гэтага бачыць, але я быў безабаронны: усё гэта лезла мне ў вочы, як зыркае святло.

Нарэшце тэлефон адказаў. Я папрасіў паклікаць прафесара.

— На жаль, — адказала сястра, — прафесар выйшаў.

Сэрца ў мяне спачатку спынілася, а потым загрукатала, як кавальскі молат.

— А дзе ён? Мне трэба пагаварыць з ім неадкладна.

— Не ведаю. Магчыма, пайшоў яшчэ раз у клініку.

— Калі ласка, патэлефануйце ў клініку. Я пачакаю. У вас жа ёсць яшчэ адзін апарат.

— Хвілінку. — Зноў пачалося гудзенне, бяздонная цемра, над якой цягнуўся толькі тоненькі металёвы дроцік. Я ўздрыгнуў. Побач са мной у завешанай клетцы пачала спяваць канарэйка. Зноў пачуўся голас сястры: