— Кака! — засмяялася Алеся.

— «Како», — паправіў яе Ясь і хуценька начарціў галінкай новую літару: б.

— Як яе імя? — падскочыла Алеся. Глядзіць на Яся, смяшынкі ў вачах чорцікамі скачуць.

— Букі. Алеся ў смех.

— Букі-вукі…

Мацей, зрабіўшы пальцамі рожкі, загудзеў:

— Бу-у-у… бу-у-у…

«Хто літары прыдумаў? Чаму ім імёны далі? — думаў Янка. — Імёны людзям даюць. Каб адклікаліся, калі завуць, каб ведалі, хто ў паход на ворага пайшоў, каб шанавалі тых, хто не вярнуўся. Чаму ж літарам даюць імёны? Яны ж не сеюць, не косяць, у паход не выпраўляюцца».

— Не даходзіць да мяне, — пачаў ён. — Чаму літарам імёны даюць?

— Літары — вялікая сіла, — сказаў Ясь. Янка з ім не пагадзіўся.

— Вялікая сіла — гэта войска.

— І літары як войска. Яны дружнае, моцнае войска, якое сваю зямлю праслаўляе.

Дзіўна гучыць. Хіба кінуцца літары ў бой сябе не шкадуючы, калі пазваць: «Наш, Како, Букі, на ворага, за мною?» Нешта не тое кажа Ясь.

— Як праслаўляюць?

Глядзіць Янка на Яся, чакае адказу. І Мацей з Алесяй чакаюць. Сціхлі, перасталі смяяцца. Як жа! Літары родную зямлю праслаўляюць. Выходзіць, ёсць у іх нейкая цудадзейная сіла. Сіла сапраўдных вояў.

— З літараў можна словы скласці,— сказаў Ясь. — А словамі шмат пра што напісаць. І пра чужыя землі, і пра паходы. Той, хто ведае, як называецца кожная літара, будзе глядзець і прачытае пра гэта. Я цяпер расказваю, вы вушы навастрылі, слухаеце. А на літары чалавек вачыма глядзіць, чытае. Толькі трэба помніць, як называюцца яны.

— На пяску не прачытаеш, — сказаў Янка. — Пройдзе дождж і змые.

— Людзі прыдумалі, каб дождж не змыў. Вострым стрыжнем пішуць на бяросце. І нават на дрэве. Зрабіў майстар добрую прасніцу, хочацца яму, каб ягонае імя ведалі. Вось і выразае літарку за літаркай так, каб ягонае імя на прасніцы было, каб пасля прачыталі.

— Але ж на прасніцы шмат не выражаш.

— Кемлівы, — пахваліў Янку Ясь. — Яшчэ пішуць на пергаменце. Пергамент — бычыная шкура.

— Ха-ха-ха… Хіба можна на бычынай шкуры пісаць? — засмяяўся Мацей.

— Можна, калі добра яе вырабіць. Каб стала гладкая і тонкая.

Слухае Янка. Што ні слова, то нейкае чужое, незразумелае. Азбука, літары, пергамент… Нават запомніць цяжка. А як раскумекаць? Аж галава трашчыць. Вось каб паказаў Ясь, каб пальцамі пакратаць, то адразу сцяміў бы.

— Ясь, ты казаў, што на тым пергаменце пішуць літары. А пасля што робяць з ім? У куфар хаваюць? — запытаў ён.

— Лісты пергаменту звязваюць адзін з адным, каб выйшла кніга. Ёсць тоўстыя кнігі. Цяжкія. Як падняць. У такіх можна шмат чаго напісаць.

— І пра нас? — падала голас Алеся. Мацей узняў руку.

— Калі б у мяне была такая бычыная шкура, то я, Яська, пра цябе напісаў бы. Як ты крыжака нядаўна зваліў.

— Перш чым напісаць, трэба літары вывучыць. Дый пра такіх, як я, не пішуць.

— А пра каго ж?

— Пра князёў.

— Я ўсё роўна некалі навучуся чытаць, — вырвалася ў Янкі.

— Нялёгка гэта, — сказаў Ясь. — Я толькі пісаць навучыўся. Дый не ўсе літары запомніў. Чытаць зусім не ўмею. Я з княскім дружыннікам дружбу вадзіў. Чытаў ён што рэпу грыз. І мне крыху паказаў. Дасціпны быў. Казаў, што недзе ў манастыры яго навучылі.

Янка ўсё болей дзівіўся. Ясь пісаць умее, а чытаць — не. Выходзіць, навучыцца пісаць і чытаць — не адно і тое ж. Хітрыя гэтыя літары. Не кожнаму даюцца. На ўсё трэба мець вока. Як на паляванні бывае? Адзін у лес увайшоў — адразу звера ўпаляваў. А іншы цэлы дзень працягацца — нават зайца не ўбачыць. Не даецца яму звер у рукі.

— Ясь, пра што той дружыннік чытаў? Раскажы, — папрасіла Алеся.

— Калі ёсць цярпенне, то паслухайце. У далёкай-далёкай краіне, якая называецца Індыя (там ніколі зімы не бывае), каля самага сонечнага горада жыве птушка Фенікс. Прыгажэйшай птушкі шукай — не знойдзеш. Яна пераліваецца рознымі колерамі, як адаманты зіхцяць. Носіць Фенікс залатую карону на галаве, а абутак на нагах, як у князя. Пяцьсот летаў не есць, не п'е. А пасля ноччу ператвараецца ў попел. Здавалася б: усё, загінула. Не. Зранку зноў становіцца птушанём. Зноў не есць, не п'е. Бессмяротная птушка Фенікс.

Янка ўздыхнуў. Індыя… Фенікс… Новыя назвы, новыя імёны. Выходзіць, ёсць краіна, дзе заўсёды цёпла, дзе няма зімы. Няўжо тыя людзі ніколі снегу не бачылі? Няўжо ніколі з ледзяной горкі не ляцелі, калі аж дух займае? Індыя… Фенікс… Не верыцца. Птушка, а на нагах абутак, як у чалавека. Вось каб самому стаць птушкай і ў тую далёкую Індыю паляцець! Апусціўся б, прывітаўся, расказаў бы пра тое, як прыходзіцца з крыжакамі ваяваць. І пра снег, і пра лёд расказаў бы. Пэўна, не паверылі б, як яму не верыцца, што ёсць птушка Фенікс. Можа, і Індыі няма? Можа, выдумляе Ясь?