.Кірыл намерваўся пашнарыць у каморцы, ды ўсё абёмныя кабеты ўваход перагароджвалі: цягалі прадукты, пералічвалі. А як на вочы трапляўся - ураз і яму справу знаходзілі: то па ваду пашлюць, то па дровы, то за мясарубку пасадзяць. Курэй секчы адмовіўся - абсмяялі, але адчапіліся. Сакаліха чубатку да сябе занесла, хоць і бурчэла нешта пад нос. Так і швэндаўся Кірыл Ігаравіч Градоўскі туды-сюды. Толькі калі выходзіў, Паўлюкоў кажушок надзяваў, свой бярог. Цеснаваты кажушок, праўда.

Сакаліха прынесла з дому двухлітровік смятаны, Галька ў парадку “дабрачыннасці і спонсарства” - пяць кілаграмаў грэчкі і пяць пачкаў кісялю, Соня прэзентавала два трохлітровікі самагону, а за астатняе давялося плаціць.

Градоўскі не паспяваў разлічвацца: і камандзіровачныя, і асабістыя, і “падскурныя” літаральна на вачах знікалі. Толькі на дарогу і пакінуў.

Нарэшце, калі, стомлены, сядзеў на “зэдліку’ каля акенца і стрэсваў попел з апошняй “цывільнай” цыгарэты ў пусты пачак, Соня прынесла кнігу: “Мы даўно не чытаем, а табе, можа, і спатрэбіцца. Хоць, Паўлючышыну дачку трэба было б спытаць: кніга старадаўняя - вялікіх грошай каштуе, дурню бачна. Ды ці была яна, ці не?”

Градоўскі ручніком з вышытымі пеўнікамі сцёр пыл і разгарнуў, дзе атрымалася. Малюнак: паўкругам сядзяць багі, статныя хлопцы чорцікаў падганяюць, каб лепш за нязгасным агнём сачылі. А перад ідаламі стаіць Мара і яго, Кірыла, басаногага за руку трымае .

“Недаспаў ці перанерваваўся?”

Адгарнуў другую старонку. Яна абвяшчала: “І іжэ будзе дзень, колі опошні язычнік покідаша свет сей, і погасі зніч, огнь вечны, узбунтоваці божкі малы і Чарнабога воінство, і няшчасцяў цьма падзе на главы чалавецах грэшныя”.

Градоўскага скаланула. Ён закрыў кнігу. Вялікі палец левай рукі яго трапіў у паглыбленне малой папярочкі шасціканцовага залатога крыжа.

Пахавалі Паўлючыху на наступны дзень. Кірылу, як моцнаму хлопцу, давялося неабабітую труну яе ў галовах несці. А як Закуцце асілкаў народзіць?
– дрыгва паўсюдная.

Кошку Кірыл забраць хацеў - не пайшла з магілкі, ашчацінілася, лапку-драпку ўздымала, кіпцюры паказвала, калі падысці спрабаваў. Дамавічка!

Так здарылася - да Галькі якраз на дзень хаўтур мужык прыехаў. Для парадку Сашку-брыгадзіру па фізіяноміі ўкляпаў - права сваё азначыў. І ў той жа дзень зноў на новабудоўлі падаўся - кантракт у яго. У Польшчы праўда, на гэты раз.

Ні манеткі, ні пярсцёнка Градоўскі так і не знайшоў. Выграблі, напэўна, калі ў галаве туман стаяў.

Завея зранку пасля пахавання пачалася - два дні і дзве ночы шалела-лютавала. Так і праседзеў карэспандэнт у Паўлючышынай хатцы, хоць Сашка-брыгадзір да сябе начаваць запрашаў. І ўвесь гэты час трызну спраўлялі з ранку да вечара, некаторыя і дамоў не разыходзіліся. А што рабіць: вяселле, праводзіны, хаўтуры - вось і ўсе святы ў вёсцы!

Сталічнаму карэспандэнту Градоўскаму Сашка-брыгадзір гонар аказаў: прыкладваючы ўжо талы снег да круглай бітай шчакі сваёй, завёз у санях да Рудні і пасадзіў на дзежынскі аўтобус.

У Дзежыне гулялі Масленіцу. Урачыста спалілі на плошчы перад былым райкамам трохметровае вусатае саламянае пудзіла Зімы ў бабскай хустцы і спадніцы. Гарадскі галава распарадзіўся, каб бліны бясплатна раздавалі. Чырванашчокія прадаўшчыцы, задаволеныя тым, што з грашыма не трэба важдацца, толькі паспявалі згортваць гэтыя бліны, круглыя і жоўценькія, як сонейкі, у чатыры столкі. Пераапранутыя казламі, мядзведзямі і бацянамі падлеткі паспяхова зараблялі на піва і марожанае, а міліцыянты, хоць і строгімі выглядалі, паводзілі сябе даволі зычліва. Толькі аднаго хлопца ў бела-чырвонай менінгітцы ці то папярэдзілі, ці то папалохалі.

Адно шкада: пакуль ехаў Градоўскі на экспрэсе з Дзежына - у сон змарыла. А выходзіў - дык пакет з кніжкай, што быў асобна ад яго заплечнай сумкі, у аўтобусе пакінуў. Шукаў пасля, трэба сказаць. Нават узнагароду прапанаваў у сваёй газеце. Але каму тая ўзнагарода трэба, калі кніжка старадаўняя і вялікіх грошай каштуе? Ды ці была яна?

Праўда, і аказія надарылася: пакуль Кірыл па сваіх закуццях раз’язджаў, жонка яго Волька вырашыла кінуць Градоўскага. Адно сумненне было ў Волькі - прозвішча выбранніка: Сапсень. Вырашыла, што застанецца Градоўскай.

Што зробіш? Паўлючыха сказала, што адолеем. Ну, то адолеем!

Што далей? А нічога асаблівага, можна лічыць, і не здарылася. П’янага Мітттку Корыча Пераплут з панталыку збіў, Зюзя асіліў і Карачуну для канчатковага афармлення перадаў. Ніхто і не заўважыў, што падзеўся некуды чалавек - каму ён патрэбны, ашавурак? А сябрук аднарукі Віцька Шуляк, Душман, тыдзень у п’янай несвядомасці знаходзіўся. Толькі ўвесну і знайшлі Мішку, як снег пачаў сыходзіць - сабака наткнуўся, завыў. Што і як далей было - цяжка сказаць, аднак той ляснік, што Мішку знайшоў, у хуткім часе засіліўся, а ў кішэні яго кіцеля ляжаў залаты пярсцёнак, пра які нават жонка не ведала.

Гальку падатковая інспекцыя ў Дзежын выклікала. І так штрафанулі! Дайшло да Галькі, што прасцей у агародзе рачкаваць і не высоўвацца, чым гандаль весці. Прыціхла, але ненадоўга, вядома - кулацкая ўнучка!

У Сакаліхі зноў карова захварэла - зарэзаць давялося. Дык бабка для перастрахоўкі ад будучых магчымых непрыемнасцей хатку Паўлючышыну спаліла. Адно што печ трэснутая з паловай коміна - чорнай зданню - ды шкілет ложка жалезнага бур’яном зарастае. І ад чортавых варот толькі бетонная шулка засталася. А чаму ж хатцы і не гарэць?
– спарахнела даўно! Прыязджала дачка з Паўлючыхі, перажывала, што спадчыны няма. Хоць бы брусы ацалелыя каму на лазеньку прадаць - і то якая-ніякая капейка. А так - толькі на білет грошы змарнавала! Пенсію апошнюю Марфы Цімафееўны ёй, праўда, у Рудні выдалі - нават у пашпарт не зазірнулі. І грошы невялікія з ашчаднай кніжкі. Ну як “невялікія”?
– гэта па якім часе глядзець!