Мальдис Адам Иосифович
Шрифт:
Беларуская паэтэсса Святлана Басуматрава. З верша "Блізкая далячынь. Памяці Уладзіміра Караткевіча":
Не бушуюць Раўнінныя рэкі Ды пад вербамі Круцяць віры. Адышоў ты На вечныя векі Ці пайшоў на плытах Па Дняпры… Толькі знік За крутым паваротам, Наўздагон За нязбытай вясной… За балотам, За чуйным чаротам Лес цямнее Зубчастай сцяной. Нібы замак той чорны, З падання. Ходзяць здані Сівых аблачын. Гэта — родная Аж да рыдання, Сэрцу блізкая Далячынь.Казбек Султанаў. З артыкула "Фрэскі, што ажылі", апублікаванага ў "Литературной газете" (1983): "Паэзія гісторыі адухаўляе, мне думаецца, такую цікавую і неацэненую ў поўнай меры з'яву нашай літаратуры, як проза У. Караткевіча… Заражальная сіла вострасюжэтнай, насычанай драматычнымі супярэчнасцямі прозы У. Караткевіча ідзе якраз ад глыбіні пранікнення ў сутнасць блізкай і далёкай старыны, ад беражлівага адкрыцця рэальнага драматызму самой гісторыі. І — каштоўнасцяў нацыянальнага мінулага".
Беларускі літаратуразнавец Серафім Андраюк. З яго юбілейнага артыкула ў газеце "Чырвоная змена" (1980): "Пра што б ні пісаў Караткевіч, у якім бы жанры ні выступаў (а ён жа і празаік, і паэт, і драматург, і аўтар шматлікіх эсэ, і нарысіст), заўсёды творы ягоныя напоўнены вялікай любоўю да роднай зямлі, яе людзей. Уся творчасць пісьменніка — гэта своеасаблівая песня пра Беларусь, песня сапраўды народнага, эпічнага размаху, глыбокага драматызму і высокага паэтычнага ўзлёту".
Англійскі славіст Арнольд Макмілін. З кнігі "Гісторыя беларускай літаратуры" (Гесэн, 1977): "Гэта пісьменнік з вялікім прыроджаным талентам, чые няпростыя для чытання творы сведчаць не толькі пра любоў да беларускай культурнай і гістарычнай спадчыны, але таксама пра яе глыбокае веданне".
Уладзімір Зянько, машыніст цеплавоза з Маладзечна. З неапублікаванага верша "На смерць У. Караткевіча":
І што ж гэта сёння народ наш спаткала? Не знаю, ці верыць, не верыць, Ды радыёдыктар выразна ж сказала: Памёр Уладзімір Караткевіч! І быццам маланкай мяне паласнула, Душа забалела і цела, Не помню ўжо, колькі хвілін прамінула, Пакуль я стаяў так, здранцвелы.Польская даследчыца Марыя Далінская і беларуская даследчыца Ала Кабаковіч. З іх сумеснага артыкула "Цень Міцкевіча нада мною…", надрукаванага ў кракаўскім штотыднёвіку "Жыце Літэрацке" (1970): "Несучы людзям сваю паэзію, Караткевіч перш за ўсё хоча, каб яна была "праўдзівай", вольнай ад фальшу, які вельмі адчувае вуха сучаснага чалавека. І пераканана, па свайму свядомаму выбару, не хоча штукарыць. Затое здзіўляе — асабліва багаццем сваёй паэтычнай мовы, якая з'яўляецца і класічнай беларускай, і мовай сусветнай паэзіі, і народнай гаворкай, тым ці іншым яе дыялектам".
Беларускі паэт Васіль Жуковіч. З верша "Уладзімір Караткевіч":
Жыццялюб, фантазёр і рамантык відушчы не сябе шанаваў, не сабой даражыў — са стагоддзяў ён нёс, нібы з чорнае пушчы, кветку матчынай чыстай душы… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Чарадзей легендарнае волі і сілы, ён чароўную кветку як вока бярог. Смерць раптоўна, як колас, пад корань скасіла, ён — як колас — яе перамог.Толькі абмежаванасць месца не дазваляе мне цытаваць і цытаваць гэтыя суладныя галасы, якія зліваюцца ў стройны хор, што спявае рэквіем памяці Пісьменніка і Грамадзяніна. У доўгі пералік можна было б яшчэ дадаць вытрымкі з даследаванняў і артыкулаў беларусаў М. Арочкі і В. Бечыка, Я. Брыля і В. Быкава, А. Вераб'я і П. Дзюбайлы, В. Іпатавай і В. Каваленкі, В. Палтаран і Л. Прашковіч, А. Сямёнавай і М. Тычыны, Т. Чабан і Я. Шпакоўскага, В. Шынкарэнка і А. Яскевіча, рускіх А. Макарава і Б. Плотнікава, украінцаў У. Лучука і М. Рочыня, латышкі М. Абала, літоўца А. Станкуса, балгарына Г. Вылчава, немца Н. Рандава, аўстрыйца Ф. Нойрайтэра, вершы Д. Бічэль-Загнетавай і В. Коўтун, А. Лойкі і У. Някляева,
А. Пагасяна і С. Панізніка, М. Рудкоўскага і Я. Сіпакова, М. Танка і В. Яраца. Да вобраза Уладзіміра Караткевіча, яго твораў звярталіся і звяртаюцца мастакі, скульптары, кампазітары, кінематаграфісты (дакументальны фільм Ю. Цвяткова).
Аднак, зразумела, самым трывалым помнікам Уладзіміру Караткевічу з'яўляюцца яго творы. Яны сталі сёння настольнымі для многіх і многіх чытачоў як у Беларусі, так і за яе межамі. Яны з'яўляюцца падручнікам, па якому наша моладзь вучыцца патрыятызму, маральнай чысціні. Вялікім (для Беларусі) тыражом пачаў выдавацца васьмітомны Збор твораў Уладзіміра Караткевіча, куды, дарэчы, увойдзе далёка не ўсё з напісанага ім. Спатрэбяцца дадатковыя тамы для публіцыстыкі і эсэістыкі, для кінасцэнарыяў, для дзённікаў і шматлікіх пісем.
Сённяшні чытач адкрывае для сябе новага, невядомага раней Караткевіча па тых яго творах, што не паспелі або не маглі выйсці пры яго жыцці. Вялікай падзеяй, найперш, стаў выхад пасмяротнага паэтычнага зборніка з сімвалічнай назвай "Быў. Ёсць. Буду" (1986) — гэтыя прарочыя словы выведзены па вокладцы буйна і ўпэўнена почыркам аўтара. Многа факсімільных старонак і ў самой кнізе. Тужлівы настрой ёй прыдаюць прадмова-развітанне Рыгора Барадуліна, шчымлівыя здымкі Валянціна Ждановіча і Пятра Драчова, дзе Караткевіч паказаны ў час падарожжаў па Беларусі (у тым ліку — і апошняга, развітальнага).