Шляхам жыцьця
вернуться

Купала Янка
Шрифт:

Ноч за ночкай…

Ноч за ночкай ідзе, сьцішна, тайна брыдзе, Расьсявае трывогу-зьнямогу; Цені густа кладзе на пяску, на вадзе, Ацямрае гасьцінец-дарогу. І урок, і залом абымае крылом, Гругановым крылом спавівае; Водзіць рэй зь ведзьмаком, жэніць ведзьму з ваўком, Кажана і саву заручае. Зь ям вылазіць, як лунь, Вадзянік і Лясун, Выпраўляюць русалкі бяседу; Зьмей дабро цягне з пунь, пакуль крыкне пявун, Пакуль поўнач ня зробіць прагледу. Неба свой нямы сход: месяц, зор харавод Над зямлю то выводзіць, то зводзіць; Сьпіць сяло, дрэмле кот, вецер цісьнецца ў плот, Як на дудках, у шчэпках заводзіць. Так ноч ночку вядзе, сьцішна, тайна брыдзе, Расьсявае трывогу-зьнямогу; Цені густа кладзе на пяску, на вадзе, Ацямрае гасьцінец-дарогу.

Запушчэны палац

Твой кволы валадар, забыўшыся навук Велічыні Зыгмунтавай і лет цярпеньня, «Разьдзел» узаканяе ў загранічным ценю I лічыць, колькі дома кінуў хвоек штук… А дома, роскашы і працы многіх рук, Папас магнацкіх перацьвіўшых пакаленьняў, Стаіш, — і цэгла валіцца з гнілых скляпеньняў I ў шчыліне гняздо ўе ўслужлівы павук. Жывёлу гоне ў парк галодны «сэрвітут», Ля сьцен цянюе забабон ад лета ў лета: Нячысьцік зь ведзьмамі гуляе ў пустцы гэтай. Так зьніштажэньне ў кожан гзымс паўзе і кут I зубы скаліць: «Моц мая і права тут! На ўход жыцьця сюды ўжо я кладу тут „veto“».

Палац

Стогнуць пад мурам халодным таполі; Крыліцца ў ветках начніца; Моляцца совы па днеўным прывольлі; Вецер калыша званіцай. Сьцелюцца мжакі асеньняй валокны; Вечар нялюдзен, трывожан; Шыбамі звоняць палацавы вокны, Ценямі мур упрыгожан! Высакі, бледны адвечныя сьцены, Мары-слупы чарадою; Важны дзядзінец, трава па калена; Сад з агародай жывою. Дымна замглелі, як блудныя вогні, Ў вёсцы далёкай лучыны… Весела, ярка ў палацы сягоньня, Хвіляй-мінутай — гадзіна. Шыбы зардзелі блысканьнем няўхватным, Кружацца пары, мігаюць; Душы да славы ўсябратняй ня здатны, Вокліка суму ня знаюць. Бел, як астрог сярод пусткавай пашы, Думку палац неспакое: Штось да яго парывае і страша; Зводны, аздобай пакоі. Неўглядзь за поўнач насьпела часіна, Сон на пакоі паў ройма… Досьвета ў вёсцы далёкай лучыны Далей мігцяцца па-свойму.

Тае сьнег…

Тае сьнег, таюць сковы зімы ледзяністыя, Сонца з ласкай ажыўчай гуляе ў прывольлі! Хутка жаўранак песьняй сваёй галасістаю Прывітае аратых на полі. Узьніме чорную скібу саха працавітая, Ляжа ўсходнае зерне у пахаць сырую, Закалосіцца поле, сьлязой, потам зьлітае, Зашуміць сваю думу старую. Гаспадар той суважна свой шнур па-сьвяточнаму Абыходзіці будзе, красой любавацца, Прыслухоўвацца к шэлесту нівы няўрочнаму І маліцца к сваёй зямлі-матцы. Сьмела гляне на сьвет і на долю зьмянлівую Як дагэтуль, яму не дадуцца ўжо ў знакі Тыя сілы з усходу і захаду мсьцівыя, Што даймаюць цяпер, як вужакі.

Паводка

Крэпкі, магутны аковы зімовыя — Льдзяныя брылы на захад і ўсход. Бліснула сонца, сонца вясновае — Топіцца гурбіна, топіцца лёд! З грохатам, зь лёскатам крыга за крыгаю Прэцца, нясецца ў нязнаную даль; Хваля за хваляю коціцца, мігае, Ломіць прашкоды, як молатам сталь. Дарма запорыну людзі бяздольныя Выбегуць ставіці сіле такой: Скрыша паводка ўсясільная, вольная, Скрыша і пойдзе сваёй пуціной! Эх ты, разводзьдзейка! Эх ты, бурлівае! Ты аднаўляеш, купаеш зямлю; Вынесі ж, вынесі хваляй жычліваю К лепшаму шчасьцю людскую сям'ю!

З песень аб вясьне

I зелень, і кветкі, і песьні, I неба вясёлая яснасьць… Ні цьмы той, ні сьнегавай плесьні, — Дзе глянеш — адна, братка, шчаснасьць! Сьвет цэлы зіяе каберцам, Шум нейкі ад пушчаў нясецца, З грудзей як ня выскача сэрца, Душа кудысь рвецца… ўсё рвецца… Прачнуліся нівы і хаты: Ўся ў полі людская сямейка, За сошкай шнуруе араты, Ля статка іграе жалейка; Зь сяўнёю сявец пахаджае, На скібіны валіцца зерне; Знаць, сіла ў сяўца немалая… Захоча — і сьвет пераверне! Гэй, гэй, хлебаробе мазольны, Пан сошкі, і коскі, і поля! Кінь выгляд сьлязьлівы, нявольны; Ў тваіх руках слава і доля!

Сёмуха

Нарэшце па віхрах, па сьцюжы Заглянуў вясеньні прасьвет; Ці чуеш, ці бачыш, мой дружа, Як іншы, як лепшы стаў сьвет? Пі бачыш, як неба міргае, Як траўкай сьмяецца зямля? Ці чуеш, што кум-лес нам бае? Уцям, колькі ў рэчцы жыцьця. А глянь ты на вёску на нашу, На брацьцяў забытых у ей, Я знаю, як доля іх страша I колькі ім зводзіць надзей. Во Сёмуху выйшлі спаткалі, Надзелі сьвяточны убор, Зялёнай галінкай уткалі Сьвятлічку, і ганак, і двор. I цешацца людзі, як дзеці; Сягоньня труд скінуўся з рук, Хоць заўтра на белым на сьвеце Ах, колькі чакае іх мук!..

З летніх малюнкаў

Коціцца, ўецца далінкай крыніца, Б’ецца, плюскоча ў каменьнях вадзіца, Далей плыве і плюскоча. Белымі грудкамі лёгшы на траўцы, Хоча дзяўчынка к вадзіцы дастацца, Губкамі чэрпнуці хоча. Вольха лісткамі ёй шыю ласкоча, Плюскатам рэчка сьмяецца у вочы, Сонейка ўсіх абнімае. Сонейка, рэчка, вольха, дзяўчына Думцы ўсьміхаюцца соладка, дзіўна, Думка іх шчыра вітае…