Кот з найвялікшым задавальненнем еў сыр, акуратна трымаючы яго дзвюма лапамі, адкусваў маленькімі кавалачкамі, каб гэтыя кавалачкі паволі раставалі на яго шурпатым язычку. Кот гучна муркатаў, прымружыўшы вочы ад асалоды.

У горадзе Алеолла заўважыла, што жыхары бяруць ваду з пячоры, у якой пракапана глыбокая студня. А выцягваў ваду са студні асёл. На пляцы перад гэтай пячорай ён хадзіў па крузе і намотваў тоўстую вяроўку на вялікую драўляную шпулю. Яна ціха парыпвала, калі круцілася. На іншым канцы вяроўкі было прывязана вялікае драўлянае вядро. Вяроўка была вельмі доўгай — крокаў дзвесце.

«Нічога сабе, якая глыбокая студня, у самае чэрава гары ідзе», — падумала Алеолла і падышла да осліка.

— І не сумна заўсёды хадзіць па крузе, спачатку туды, потым сюды, — дзяўчына дала аслу хлеба.

Той пажаваў яго, праглынуў і прамовіў:

— Дзякуй. Ні-Ікольчкі-І, — гук «і» ён прамаўляў не пры выдыху, як усе людзі, а пры ўдыху. Хаця, гук «ы», ён прамаўляў гэтак жа як і «і».

Алеоллу зусім не здзівіла, што як і той кот вучоны, ослік размаўляе на чалавечай мове — за такі доўгі час аднастайнай працы ён мог папросту навучыцца.

— Так-так. Я прайшоў трыЫ міІльёны двесце пяцьдзясят тыЫсяч трыЫццаць адзіІн круг, так што выЫвучыЫў чалавечую мову, — нібы прачытаўшы яе думкі, сказаў асёл. — Так-так... Цяпер я вучуся чыЫтаць думкі-І. Нашмат лягчэй чыЫтаць думкіІ дзяцей, а вось у мудрацоў яныЫ занадта ўжо мудрагеліІстыЫя іІ нейкі-Ія-ія-ія звіІліІстыЫя-ыя-ыя. Кажуць, чыЫм болей у чалавека звіІліІн, тыЫм ён мудрэйшыЫ.

— А як ты чытаеш думкі?

— Па вачах, яснапанна Алеолла, па вачах, — адказаў ослік.

— Будучая яснапанна, — паправіла дзяўчына, — а пакуль што проста Алеолла... Значыць, ты ведаеш, чаму людзі не бяруць ваду з ручая, а цягаюць яе з такой глыбіні?

— Вядома, ведаю. Вада з ручая сама прабіІлася на паверхню, прайшла скрозь пластыЫ пяску іІ камянёў, цалкам прафіІльтравалася, стала чыЫстая-чыЫстая. Таму ў ёй вельміІ мала дробненькіІх, ледзь прыкметных крыЫшталіІкаў, міІнеральныЫх рэчыЫваў, якіІя так даспадобы расліІнам. А ў вадзе са студніІ іІх шмат, таму што вада ў студніІ настаялася іІ насыЫцілася гэтыЫміІ міІнеральныЫміІ рэчывамі. Таму лепш паліІваць расліІны гэтай чароўнай вадой.

— Дзякуй за навуку, мой дарагі ослік, — Алеолла пацалавала яго ў вялікі прахалодны нос, — ты мне дастанеш вады са студні?

— Так-так, Алеолла. Твой хлеб вельміІ смачныЫ. А каліІ тыЫ мяне адвяжаш, я прыЫвязу табе гэтую амфару да шаўкоўніІц.

Так ослік і зрабіў.

Калі яны дайшлі да вяршыні з шаўкоўніцамі, то ўбачылі, што Арцін яшчэ спіць, а побач з ім, скруціўшыся вялікім клубком, спіць паласаты кот. Вечар быў цёплы, і зямля за дзень добра прагрэлася.

Аднак у катоў вушы ніколі не спяць, таму, пачуўшы крокі асла, кот умомант прачнуўся.

— Вось што значыць розум і дабрыня, — пахваліў кот Алеоллу.

Расплюшчыў вочы і Арцін, ён адчуў каля вуха кацінае муркатанне:

— Ты мне нават паспаць не даеш!

Кот важна адышоў убок.

Арцін і Алеолла знялі са спіны осліка амфару і палілі шаўкоўніцы вадой са студні.

— Ослік, а ты выпадкова не ведаеш, якая з гэтых шаўкоўніц шчасце прыносіць? — спытаў Арцін.

— Не ведаю, мне ўсяго толькіІ дзвесце пяцьдзясят гадоў, а гэтыЫм шаўкоўніцам нашмат больш, іІ я ніІколі не бачыЫў, каб у іІх быЫліІ пладыЫ.

— Назіранне — шлях да спазнання, — паўтарыў сваю любімую прымаўку кот.

— Ну, што ты не даеш з разумнымі звярамі пагаварыць! — уз’еўся на ката Арцін.

— Дзякуй табе за дапамогу, — сказала Алеолла осліку і працягнула яму яшчэ адзін кавалачак хлеба.

Асёл падсілкаваўся і адправіўся назад у горад — вучыцца чытаць мудрагелістыя думкі мудрацоў.

Шаўкоўніцы прагна пілі ваду, але ўсё роўна з імі не адбывалася аніякіх змен.

— Вядома, на осліку прывезці вады значна лягчэй, чым прыцягнуць на сваіх плячах, — сказаў Арцін Алеолле.

— Г эта вада не з ручая, а з горада.

— А якая розніца, усё роўна шаўкоўніцы не ажываюць.

— Раніцай і неба, і галава светлыя, — прамовіў кот і знік у вячэрнім змроку.

Ноч наступіла вельмі хутка, не так, як у раўніннай краіне. Не паспела сонца зайсці за гару, як на зямлю спусціўся змрок, а на небе высыпалі зоркі.

— Насамрэч, давай пачакаем да раніцы, — сказала Алеолла.

МЕТАДАМ СПРОБ І ПАМЫЛАК

І сапраўды, раніцай наступнага дня на ўсіх шаўкоўніцах з’явіліся кветкі. А праз дзень — завязі.