Былыыр-былыр Слэ диэн бухатыыр олорбут. Бу кии туох да аара баайдааа эбитэ . Сылгыта-стэ барыта мууннаына, кн кстбэт буолан хаалара . Слэ аата-сураа киэник тараммыт. Бу кии кнэн да, быыйынан да кими дааны иннигэр тэрбэтэх эбит. Слэ саата с биэрэстэлээх сиртэн, субу кэлэн саарар курдук, ииллэрэ . Кини биир саамай таптыыр аттааа .

Биирдэ Слэ, тптэ уматан баран, дьиэтигэр киирэн утуйан хаалбыт. Кини ол таптыыр ата уонна слэрэ тптээ кэлэн турбуттар. Ол турдахтарына, ороспуойдар кэлэннэр Слэ атын илдьэ барбыттар. Улахан аймалан буолбут. Слэни чаардара уугуннарар кэмнэригэр ороспуойдар т эмэ ырааппыттар. Слэ тахсан: «Аппын сибилигин аала охсу биитэр эигини лртм!» – диэн хаыытаабыт.

Ороспуойдар, бу кэллээ диэн ыксааннар, ууохтара халыр-босхо барбыт. Аты быраан кэээн бараннар, атахха биллэрбиттэр.

Слэ суон сураын Омоллоон диэн эмиэ аатырбыт бухатыыр истибит. Омоллоон Слэни крэстээргэ ыырар. Кинилэр охсуаллара туох да аара ынырык . Омоллоон Слэни кыайбыт. Омоллоон Слэни кыайбытын бэлиэтигэр дойдутугар Слэ тбтн тгэр дуу, урааска дуу ууран баран тннбт.

Слэ бухатыыр олоппоо аыйах сыллаахха дылы Араа рэххэ баара . Билигин ол олоппоу суох курдук кэпсииллэр. Омоллоон Слэ срэин, быарын, атаын ылан, тус-туспа сирдэргэ хааллартаабыт. Ол иин Срэх, Быар, Атах диэн алаастар скээбиттэр.

Прокопий Прокопьев-Прокопий Чуукаар. Суруйааччы. 1964–1965 сс. Блтээи педучилищеа II кууруска рэнэ сылдьан суруйбут йээннэрэ.

Былыр бу дойдуга кии-с саа олохсуйан эрдэинэ ити билигин Оо лбт дэнэр сыыы хара маыттан ыла уулаах кл эбитэ . Биирдэ ол клтэн ааан олорор ыал соотох оолоро, уу баа киирэн баран, ууга тэн, лн хаалбыт. Дьоно, оолоро глрн истэн, саба сырсан кииртэр да, кыайан рйбэтэхтэр. Соотох оолорун аыйан, сор-му бн крбттэр. Хас да кннээх-тн быа кл булкуйбуттар да, булбатахтар. э тэстэн, дагдайыа диэн эмиэ хас да кн ктэллэр да, туа тахсыбат. Биирдэ лбт оо аата, санаата-аыыта тмллэн, иирбит кии курдук, клгэр киирэн, киилии кэпсэтэн, кэп туонан барбыт: «Кэ крбт кнд кмспн туох ааттааххар угунну? Туох буруйу оороммут санаа туолбата? Ообутун мэиэинни, аны бэйэбитин ыйыын, оом лгн кр иликпинэ мантан харыс халбарыйыам суоа! Оо, кимнээх буолан кимим, туохтаах буолан тугум ситииэй?! Кимим билиэ баарай, кэнээс эн да дьэбэрэннэн крн дьэлтэйэргин, чмпэ дьуоара уоларын?! Оо, абам да баар эбит, хайа кыахпынан, ханнык кспнэн эн бэйэлээхтиин туруулаыам буоллаай…» – диэн ытаабыт-соообут.

Онтон бэттэх ити билии сыыы манай Оо лбт Клэ диэн уолан, хонуу буолуор дылы ааттаммыта .

Билии Хампах клгэ былыр Хампах диэн ааттаах балыгынан эрэ иитиллэн олорор эмээхсин олорбут. Ол эмээхсин балыктыыр эрэ клнэн бу эрэ кл эбит.

Биирдэ эмээхсин идэтинэн клгэр туос тыытын миинэн тууларын кр киирбит. Саардыы клн ортолоон, тумулга тиийэн эрдэинэ, клн араа диэки рэиттэн ала холорук туран, эмээхсини крд-крбтнэн бу бирилээн кэлбит. Уу ньуурун крчэхтии ытыйан, туос тыы элээмэтин тнэри срн ааспыт. Эмээхсин эрэйдээх кимэ кэлэн рйй, ууга тэн, лн хаалбыт. Эмээхсин гтн истэн, чугас ыаллара саба сырсан киирбиттэрэ, туос тыы тнэстэн баран, кл ортотугар крэнии сылдьар .

Эмээхсин тыыннааар да кини аатынан ааттыыллара , эгэ лтн кэннэ ааттаабат буолуохтара дуо? Кн бгнгэр диэри ааттаан кэллибит. сс бу кл аатынан манайгы колхоз тэриллибитэ. Ону рэхтээх ртлэрэ, тупсардахпыт буолан, «Комбайн» колхоз дииллэрэ. Манайгы колхозтааын саана хантан ылбыт комбайннара кэлээхтиэй. Оччолорго комбайн диэн бурдук быар тэрил баарын тээн да баттаппатылар ини.

Урут Чуукаар диэн ааттанар кл билигин Эбэ дэнэр. Дьэ, ол Эбэ хотулуу илин ээриттэн мыраан рдээн, илин диэки бара турар. Ханнык да атын ааттааа биллибэт. Арай, рдттэн Мыраан эбэтэр Сирэйдээх Мыраан дииллэр. Кини туунан араас йээни кэпсииллэр. Олортон тт кырдьыга-сымыйата биллибэт. йээн аата йээн, кэпсииргэ тиийиллэр.

Кии-с саа кэлэн олохсуйан эрдэинэ, Маар Кл уонна с Клйэ диэн ааттанар кллэргэ тоустар олорбуттар . Биирдэ ол тоус омук кыргыттара 9 буолан Мырааа клэйдии тахсыбыттар. Оччолорго Мырааа ыттыбыт кии улаханнык саарыа, кл-салыа суохтаах. Оттон ол 9 тоус кыргыттара ыттан баран, сээдьэлээн барбыттар. Ортолуу клээн иэн, аллара ньимис гынан хаалтар. Кыланар сааларын истэннэр, дьон срэн тахсыбыттара, 9 охой эрэ хараара сытар . Онтон бэттэх Мырааны иччилээх диэн улаханнык дьиксинэр буолтар.

Бу йээн хаааыта биллибэт. Биир кырдьаас оонньор лргэр кэпсээбит . Дьэ, ол оонньор эдэригэр Мырааа тугу эрэ гына тахсыбыт. Ол сылдьан, сири дьл ктээн, аллара сурулаан иэн, элигин элик, силистэн тутуан ылбыт да э биирдэ баар буолбут. Куттаммыта ааан, туох ааттаахха тстм диэн, дьл ктээбит сирин сэрэнэн йн крбт. Онто туох эрэ иинэ эбит. сс сирийэн крбтэ: иинин анна уулаах, ол уута сргрэн кылыгырата сытар . Оччолорго сир анна ууланарын ким этиэ баарай. Уол, сир тннгэ буолуо диэн, мас булан рттээн, хатырык хастаан сабан баран, буор кутан кэбиспит уонна: «Икки атахтаах таба хаампатын, икки харахтаах таба крбтн», – диэн алаабыт.

Кини, бу сир тннгэ буоллаа, абааы мантан тахсан дьон дууатын илдьэрэ буолуо диэн нааа куттаммыт. Дьоо эттэхпинэ, сэттээх-сэмэлээх буолуо диэн кимиэхэ да кэпсээбэтэх.

Иван Петров. Ньурба, лдь. 1964–1965 сс. Блтээи педучилищеа II кууруска рэнэ сылдьан суруйбут курсовой лэтиттэн.

Былыр бииги сирбитигэр лдь диэн ааттаах, туугар син эмиэ сураыра сылдьыбыт кстээх кии олорбут. Манна Дыгын сэриилээн ыла кэлбитигэр, бу лдь балтараа кстх Андайбыт диэн сиргэ тахсыбыт. Бу тахсан, Быааа Сирэй диэн оччолордооу сытыы-быый киини кытта, дьон хомуа, Хорула диэн рэх баыгар тахсыбыт. Манна тахсан, кинилэр сырыыларын сылдьыах, кыайыахтарын кыайыах, хотуохтарын хотуох киини булбакка, тннн киирбиттэр. Аара кэлэн иэн, Быааа Сирэй лдьтгэр маннык диэбит: «Сураырдаллар-сураырдаллар да, бииги киибит н, дьнн-бодотун да крбкк кэлбиппит. лх буоллахпытына, ийэ буорбутугар охтуохпут. Онон баран, сптх сири булан, сэриилээн крххэ».

Кинилэр манна сп буолуо диэн икки улахан, Эбэ уонна Кэнэни диэн, кллэри силбиир сиргэ кэлэллэр. Бу силбэии кэтитэ 1,5 биэрэстэ кэриэ. Оттон сэриилээр сэппит диэн арай Быааа Сирэйгэ онооо суох ох баар эбит. «Бэйэлэрин киэнин бэйэлэригэр ыытыллыа», – диэн, улахаа уурбаттыы, киитигэр хоруйдаан кэбиспит.

Бу икки киибит Чохоол Тумуа диэн тумуска, оттон Дыгын – бэтэрээ ттгэр сыппыттар. Дыгын ытыалаан киирэн барбыт. Онуоха ынарааылар кэлбит оу тарбахтарын икки ардыгар кыбытан ыла-ыла тттр ыыталаан испиттэр. Дыгын, дьоно аыйаатар аыйаан иэллэрин крн, мутук дьлнэн Быааа Сирэйдээи кр сыппыт. Онуоха Быааа Сирэй тумул тбтгэр ойон тахсыбыт. Ону крн, Дыгын оноос ыыппыт. Ынараа киитэ ону, кыбытан ылан баран, лдьтгэр эппит: «Ыл, кр эрэ. Ол дл ынараатыгар туох чоулунууруй? Бу оноос онтон кэлэргэ дылы гынна дии», – диэн, балтараа биэрэстэ бэттэх сытар киини ыйа-ыйа, эппит. Уонна, тттр ытан кэбиспитэ, Дыгын аар хараар кэлэн тспт. Дьэ, онтон Дыгын, сатаныам суох дии санаан, ити сиртэн тэскилээн биэрбит.