«Ити хара ыты тутан кэли», – диэн уонтан тахса кии сырыыннараллар. Хара Бытык Маары хараыттан стр эрэ дылы сырыыннартар уонна тннн кэлтэр. «Куотан хаалла, ситтэрбэтэ», – диэннэр.

Ол иин кыыныгар, саас кулун тутар ый саана Хара Бытык Маары биир тойонноон, биир саамай улахан бтн талан, Кыйаарга ыытар. Бу тойон Дьаарын таыгар тэр. Кинини ыыртарар: «Быайын эн уолу киирэн, Хара Бытык Маары уолун охторто. Уолгун аал, тууннар», – диир. Ону: «Мин уолум билигин суох. Кысчыттыы, тыалыы тахсыбыта. Хантан булуомуй», – диир. Ону: «Булгу буллар. Уолгун баар гын», – диир. «Сэттэ хонукта аал. Крдтхпн», – диир.

Ону с хонугу биэрбит. Онно Оноку уола Дьэгин Б диэн Араа рэххэ бултуу тахсыбыт. Ону Дьаарыны ылларар. Дьэ, ол гынан баран, баай кии арыылаах кымыы иэрдэ-иэрдэ этин уунуохтуур. с хонуга туолар.

«Хайа, уолгун буллу дуо?»

«Бээээ киээ буллум. Атаынан тыалаан сылдьар кии. Сэттэ хонукта аал. Сынньаннын».

Анарааыта: «Мин сс кстх сиртэн кэлтим. Кн сарсын тууннар», – диир.

Дьаарын: «Саатар с хонукта аал».

Дьэгин буоллаына: «Булдум хаалла. Тууннар», – диир.

Иккиэннэрин сарыынан сабан киллэрэллэр. Тутуа тэллэр, тустан иэмэхтэспитинэн бараллар. Дьэгинэ туран тиэрэ быраан кэбиэр. Тойон, Дьэгин тааын арыйа тардаары, срэн кэлэр. Дьаарын, тааын арыйтарымаары, тутууу буолар. Дьэгин туруо дуо. Баран хаалар.

«Уолгун крдр. Атын киинэн охтотторду, быыыта», – диир.

«Бттэн ыйыт», – диир.

Ол курдук хааа сатаан-сатаан баран, уурайан хаалаллар.

Ойууттары итээйиминэ гынара дуу, соруйан гынара дуу? Биир ойуун: «Кугас сылгылаахтар бааллар», – дии-дии кыырбыт. Ону дэлби таыйар: «Бу кугас сылгылаах кыыын миэхэ ойох аал. Кырдьык баар буоллаына», – диэн.

Маныаха ойуун кугас сылгылаахха кыыран тахсар буоллаа. «Дьаарын кинээс уола Дьалаай Киилээн р дууабын тутан сиэри, хара хааммын тооору гынна. Ол иин тиийэн кэллим», – диэбит. Дьэ ону: «Ол саха ураахай миигин сбл дуо?» – диир. Ону дьэ: «Булгу ылабын диэн миигин лт сыста. Эн сблр кии. Миигин абыраа. лртрмэ», – диир.

Дьахтара туран этэр: «Эчи муун. Ыйбар тиийэн ыксаан олоробун, хат буолан ханайан олоробун. Онон оттон барыам эни, барыам эни», – дэтэр.

Онуоха били ойуун тттр эргийэн: «Тр, ходоой иэр. Тэииннэ туту», – диэн тттр эргийэр.

Онуоха тахсан, таырдьа крбттэрэ, ити Бордоо Ыылаах диэн сир баар (Дьалаай Киилээн олоо), онно тумул тэн киирэр. Онно тэкэ харыйатын курдук, арыт уот буолан кстр дьон барынаспыттар. Онтон туран, дал аанын тыаа аыллар. Аан умса тэттээбит.

Дьоннор онтон, абааы умса тэрэн аспыта диэн, ааннарын иттэннэри, кэдирги анньан аар буолтар.

Онтон туран, дьиэ ортотугар ынах ханнын курдук хара кээй 1 бкннээбит. Дьэ, бу кии туран, иттэннэри тэн сытан дьиктиргээбит.

Былыргы кии дьиэтин хаас ттгэр хатырыгынан брйэн хаппахчылаах орону оостор эбит. Онно арай дьахтар ынчыктаан дьиэрэитэр, талыыта киирэн. Онтон туран, кыыл оо ытаан марылыыр. Дьэ туран, били кии ойуунун нт сынньан барар: «Аалтаабыт дьоун киэр гын!» – диэн.

Сынньыллыбыт ойуун крдр: «Сблээбэтэ. Баран крххт буолуо», – диир.

Маныаха туран, били дьахтара этэр: «Эриэн ыт элэгэ, крт ыт клтэ гыннаы. Сгннэн араыам суоа. Атаым соболоун тлн араар», – диир.

Маныаха туран, били кии, дьэ, тугун да биэриэн булбат. Арай били ойууннаах дьахтара этэллэр: «Сэттэлээх уол ооун биэрэр буоллаххына, сгннэн араабыт», – дииллэр. Ону сблээр. Дьахтар барбыт. Сэттэлээх уол оо лн хоммут.

Бу ойуун аны ээ Хара Сылгылаахтар бааллар диэн кыырар эбит. Ону эмиэ нт сынньар: «Хара Сылгылаахтар бааллар диигин. Онтон отчуттарда тэрэн кулу», – диэн.

э таыстым диэн эн-сктэн тиийэр. Онуоха: «Дьэ, лэлиэм, тм», – диир.

Онтон ити Бтрп биир хонук ааспытын кэннэ биир кии кэлэн, сдэс гына тэн баран: «Оттуур сири ханна баарый? Ыйан кулу», – диир. Онуоха ыйыталаан биэрэр. Хотуур тыаа тыаыыр, кыраабыл тыаа тыаыыр. Ходуата кннэн бтэн иэр буолбут. Бугул б лаглыгыраан туран испит. Ыал иннигэр кн лэтэ эрдэ бтэн хаалбыт. Киитэ: «Хамнаспын тугу биэрэит?» – диэбит. Онуоха: «Тугу сблгн, ону биэрэбин», – диир. «Аны кыын, биир соноостоохпун, онтубун аалан аатыаым. Биир ттэинэн аатааччыбын», – диир. Онуоха рэ саныыр. Биир ат айаа буоллаа дии диир. «Кыын кэлэн олорор дьиэбит. Дьиэтэ ыйан кулу», – диир. Онуоха биир иччитэх т ыйан биэрбит. Кнгэр ол киитэ ол тр кэлбит. Кини крднэ, киитэ биирдэ кыбынан кэлэн аатар эбит атын.

Сааскы ттгэр Дьалаай Киилээни стэ барыта сутааран лн хаалбыт. Онон хойукку дьон Бтрп биир хонук ааспытын кэннэ окко киирбэттэр эбит. Абааы окко киирбит кнэ диэн.

Ити курдук Дьалаай Киилээн, ойууну итээйиминэ, уола икки баайа иккиттэн ааспыта диэн сээргииллэр этэ.

Кэпсээнньит тылы быаарыыта:

 1 Кээй – ньирэй, кулун тртэинэ брнэн трр дии. Ону кээй дииллэр.

Степанида Павловна Иванова (1916). Ньурба, Слэ нэилиэгэ. Одьолун аатын ууа. 1964 с. суруйан биэрбитэ.

Оноку Дьаарыннаахха 4 саастаах уол оотун илдьэ клэйдээбит. Оо оолору кытта оонньообут. Онтон, ааан-сиэн баран, киирэ-тахса сылдьан, Дьаарын, аата крбтгэр, Оноку уолун батыйанан лрр турдаына, Оноку тбээ киирбит. Ону Оноку сэрэйэн, дьиэтигэр барбыт. Ол баран иэн, оотуттан ыйытан билбитэ, дьиэлээхтэр кэпсэппиттэр, бу уол бииги уолаттарбытын баылыыр кстээх, чгэй кии тахсыыы, онон улаатыан иннинэ лрдхх сп буолсу диэн.

Дьэ, онтон кэлин Оноку дьиэтин таын туой кии сойуолуур буолбут. Ону чунаан билбитэ, Дьаарын бэйэтин бтстрн кытары с буолан оону, бултуу бардахтарына, дьиээ хаалларан барыахтара диэн, ону кэтэспиттэр, чунаабыттар. Дьиэлээхтэр оолорун, соотохтуу хаалларбакка, илдьэ сылдьар буолбуттар.