Онтон эмиэ бултаан кэлбиттэрэ, с аттаах кии кинилэр дьиэлэрин эргийбит суолларын крн, глээн дэлбэриппит: «Бу туох оруспуойдара дьиэбин чунуугут? Дьаарын хара ткн! Миигин билбэтэ буолуо диигин дуо? Туох иин хааннаарга сорунну? Мин итини таах хаалларбаппын. Элбэхтэн – элбэх, аыйахтан – аыйах ордуо. с хонон баран, сир ортотугар сэриигин бэлэмнэн. Кн тахсыыта», – диэбит.

Маны Дьаарын истибит. Дьиэтигэр кэлэн, бэйэтин урдустарыгар эппитин, биир да киитэ сэриилээргэ буолумматах. «Онокуну кытта тэнэстэр тэнэиэх эн бэйэ бааргын. Бииги тулуар кыахпыт суох», – диэбиттэр.

Онтон с хонон баран, сир ортотугар кн тахсыыта Дьаарын билии Быарга, Бкрк Тумула диэн харыйа тумул баар, онно оччолорго бэрт аыйах ойуурдааа , онно тоуйбут. Оттон Оноку, Быартан Сэтиэнэх ууор Дьуохай диэн сир баар, онно тохтооччу. Икки ардын ырааа биэрэстэ аарыттан ордук буолуо.

Дьэ, ох саанан ытыаласпыттар. Икки ттттэн тииттэргэ срстэн туран. Кэлин тиээр Оноку бтэик оугар Дьаарын улахан уола табыллан лтн кытта, даан биэрэн, дьиэтигэр куоппут.

Дьэ, ити кэнниттэн Оноку алакылыы, алакылыы лрбт киитин срэхтээх быарын батыйатыгар иилэн, э анньан туран, уу кытыытыгар туран алаабыт . «Мин стхпн лрдм, саастаахпын самнардым. Онон мин буруйа суохпун», – диэн.

Ол иин ити сир Быар диэн ааттаммыта диэн кэпсэтэллэр этэ. Мин бэрт кыра эрдэхпинэ. Оччоо Быар Сэтиэнэхтиин, бииги олохпут эин рглдь уута эбитэ .

Ити билигин Бкрк Тумула диэн сиргэ мин билиэхпиттэн Оноостоох Тиит диэн ааттанар модьу, рдк баайы хатан хаалбыт тиит баар этэ. Урут, бадаа, абына-табына сорох лабааларыгар мутукчаланарга дылы этэ. Хойут олох хатан хаалбыта. Ити тииттэн мин аам уончалаах эрдэхпинэ хас да оноос тимирин булбуппут, ээ баайыттан, хатаастан тахсан, ылар этибит диэн кэпсиир этэ. Ол тиит билигин кстбэт буолбут, охтубут быыылаах. Сэрии кэннинээи дьылларга баар этэ.

Иван Васильевич Федоров-Алай. Ньурба, Андайбыт. 1968 с. суруйарбар 74 саастааа.

рэн 1 диэн сиргэ былыргы дьиикэй омуктар, тоустар, рэллибит, ыыллыбыт, бппт сирдэрэ. Онно олоуран олорбуттар. Ол олордохторуна саха омук, оччоуна эмиэ кыргыыылаах омуктар эбиппит ээ, ону кэлэннэр оунан, батыйанан кырганнар куоттартаабыттар.

Дьэ, ол рэллибит сирдэрэ рэн диэн буоллун диэн ааты биэрбиттэр ол дьон, тоустар, омуктар. Биигиттэн, сахаттан, куотаннар, ааттаабыт ааттара ити. Онтон аарыгыран ааспыт сирбит Айбытта буоллун диэбиттэр. Айаннаан, аарыгыран, ааан-сиэн, клэйдииллэрэ буолуо. рээ, Айбыттаа тхтрн онно тураллар.

Аймаыйан ааспыппыт Арыылаах Маар буоллун диэбиттэр. Крлээбит сирбит Крдгэн диэн буоллун диэбиттэр. Дьинээх сирбит Чинээни диэн буоллун диэбиттэр. Былыргылар ону ааттаппаттар. Былыргыга Чинээни дэппэттэр. Билигин Араа Кл диэн аатырар. Бээлэйдээн ааспыттара Бэрэ диэн баар. Уулаан ааспыппыт Улгумда Эбэ Хотун буоллун диэн. 8 миэтэрэ диринээх. Кэнэнитэ. Ол аата саамай дири сирэ. Олох йэтигэр уолбат сир. Арба. Иэдэйбит сирбит Иэдээк диэбиттэр. Били дьоннор Лооглоорго крээн тураллар. Онтон лн булбуттар.

Онтон саха сабардаан, бу сири баылаабыт. Ол кэнниттэн бииги бгэбит Андайбыт тахсыбыт, балыктаан сиэн сыппыт.

Тылы быаарыы:

 1 рэн – эбэкилэр «дьаалатынан сылдьар, олох-дьаах оосторго кыаммат» диэн ис хооонноох тыллара буолуон сп (Сравнительный словарь тунгусо-маньчжурских языков: материалы к этимологическому словарю. Т. 2. – Л.: Наука, 1977. С. 289).

Василий Николаевич Михайлов-Баылайкаан. Ньурба, Чуукаар нэилиэгэ. 1968 с. кэпсэтэрбэр 74 саастааа.

с чукча кыыа манна олоуран олорбуттар . Манна лбттэрэ н. Кыргыттар, мыраан тбтгэр кл туран, н лтр диэн таак сээн баар.

Биирдэрэ инньэ соуруу Малдьаарга барбыт . Биирдээ – лдь. Саамай улаханнара бу Эбээ хаалбыт. н с кл иччитэ буолтар: Малдьаарга – Киэ Кл диээ. лдь – Хаарыда диэн клгэ. Улаханнара бу Чуукаар диэн клгэ иччи буолбут. Хаар маан баттахтаах эмээхсин.

Бастаан нэилиэккэ кинээс буолбут кии, быыбардаммыт кии: «Нэилиэгинэн хорон уутун тэрэн, уолба ооруохха», – диэбит.

Инньэ дии сырыттаына, тллээхтэргэ биллибит хаар маан баттахтаах эмээхсин: «Мин уубун хамсаппатын. Ийэ уубун хамсаттаына, бэйэтэ бэйэтиттэн кэмсиниээ», – диэн илдьиттээбит. Ону ол тллээх кии манныгы ттм диэн кинээскэ кэпсээбит. Ол иин ол кинээс уурайан хаалбыт. Хордорботох.

Сааба аабыыт диэн аабыыт, мураанын тбтгэр мэлиибэн ыллаан, кириэс туруораары, кириэин оотторон бэлэмнээн сыттаына, биир тллээххэ биллибит эмиэ хаар маан баттахтаах эмээхсин. Илдьиттээбит аабыыкка: «Мин тббр кириэс таааран аспатын. Астаына, бэйэтэ бэйэтиттэн кэмсиниээ», – диэбитин тллээх кии аабыыкка кэпсээбит. Ол иин ол аабыыт, кириэс аспакка, уурайан хаалбыт.