Ён пацалаваў яе скронь. Дзіўна, абое зноў перайшлі на «вы», і здавалася, так яно і трэба.

— Таму я і хацела быць з вамі, - сказала яна. — Вы — жыццё маё.

Маўчалі, спускаючыся завулкамі да плошчы Нагіна.

— Я ўвесь час думаю пра вас, Андрэй. Мне ўсё хочацца неяк дапамагчы вам, абараніць, нават на той выпадак, калі мяне з вамі не будзе. Ведаеце, як тая жанчына, што, паміраючы, наводзіць парадак у доме, каб муж хоць месяд не думаў…

— Навошта вы мучыце мяне?

— Маўчыце. Я доўга думала, як вам трэба пісаць "на потым". I вось знайшла адказ. Вы такі, што павінны пісаць аб тым, што вось-вось зашчымела і павярнула ў душы, не дбаючы аб стылі, а дбаючы аб тым, каб слова найбольш дакладна выражала тое, што адчуваеш. Хай нервова, няроўна, з фразамі, падслуханымі на вуліцы. Каб не лашчыла заспакоена, каб кожны паварот — як целам аб камяні, каб пасля чытання — бы на возе па лясной дарожцы праехаў: на ўсіх карэннях растрэсла.

— Магчыма, і так. Толькі я не магу зараз думаць пра гэта. Дайце надыхацца вамі.

— Вы не надыхаліся?

— I ніколі не змагу.

— Які вы… Усяго хочаце ад жыцця.

— Анягож не. Або ўсё, або нічога.

— Не кажыце мне больш аб гэтым. Мне добра, мне надзіва лёгка з вамі. I не трэба больш.

Андрэй змрочна крочыў поруч з ёю. Гэтага ад яго нельга было патрабаваць.

На вулках чамусьці амаль не было людзей. I таму ён раз-пораз схіляўся і цалаваў яе скронь. Раз нават спыніўся і доўгім пацалункам прынік да яе вуснаў.

Седзячы ў фортачцы, са здзіўленнем глядзеў на ўсё гэта вельмі пушысты кот.

— Не трэба, — шапнула яна, вызваляючыся.

Кот грэбліва падабраў лапы, але так і не выйшаў на вуліцу, пайшоў у цёплую кватэру — напэўна, дрыхнуць.

— Я памру там з трывогі за вас. Напішыце мне хаця некалькі слоў.

— Добра. Толькi вы не заставайцеся тут надоўга. Вы патрэбны мацi. Цяпер — асаблiва.

Ішлі па плошчы Нагіна.

— Вось гэты дом тады гарэў, - сказаў Грынкевіч…

— Той, што ў паэме?

— Так.

— А я думала, гэта метафара.

— Я ў той час быў няздатны на метафары.

Яна быццам замкнулася ў сабе. Толькі цясней тулілася да яго і нейкім новым, сумным і прасветленым, позіркам абводзіла дамы, руіны кітайгародскай сцяны, далёкія стрэлы кранаў у Зараддзі. Толькі на набярэжнай, пабачыўшы ўбаку купалок «Анны», што невыразна бялеў у цемры, раптам здрыганулася і сказала:

— Не, не магу. Пойдзем туды.

У змроку, каля празрыста бялеючых бязважкіх сцен, яна, прыціскаючыся да яго, казала:

— Мне страшна… Страшна… Трымай мяне мацней, дарагі. Калі ты трымаеш, мяне ніхто не адбярэ. Ты — абарона. Ты — надзейны.

Андрэй гладзіў яе галаву:

— Ну-ну, я з табою. Нікому не аддам. Дам табе палову жыцця. Усё будзе добра. Заваюю цябе. У цябе тады будзе дачка. Такая, як ты. А памром мы праз сто год. У адзін дзень і адну хвіліну.

Потым, заспакоеныя, яны ішлі па мосце над ракой, потым заглыбіліся ў вулачкі Замаскварэчча.

— Я апошнім часам больш успамінаю, чым думаю, — сказала яна. — Пэўна, гэта не на дабро, але я часта ўспамінаю даваеннае Замаскварэчча. Калі цвілі ліпы — цяжка было дыхаць, галава кружылася. У кветніках бэз, а на абочынах наўсцяж вуліц адуванчыкі. Жоўтыя. Пэцкалі нос. Тады ў Замаскварэччы амаль не было транспарту.

Два цені беглі завулкамі, плылі па роўных сценах, кідаліся то ўперад, то назад ад ліхтароў. А ў начным небе над Масквою, злёгку аранжавым ад агнёў, плыла густа-барвяная з белым званіца царквы Клімента.

— Растрэлі, - сказаў Андрэй. — Як вызвалены дух. Увышыню.

— Тут усё маё, роднае, — сказала яна. — Мне так хацелася бачыць гэта сёння. З табою.

Пяшчотна схіліўшыся над ёю, ён шэптам сказаў:.

— Любае Замаскварэчча. Як жа гэта ты стварыла яе такую?

Яны зайшлі ў пад'езд і спыніліся пасярод глыбокай студні двара.

— Ну вось, — сказала яна, — тут жывуць бацькі. Тут я нарадзілася.

— Я ведаю. Гэтай вясной я некалькі разоў быў тут. Хадзіў уначы, каб лепей зразумець вас.

— Я проста баюся ўжо вас, — сур'ёзна сказала яна.

Яны стаялі, бы ў вузкай цясніне. Над імі ўздымаліся асклізлыя ад непагадзі камяніцы і, як водбліск паўночнага сяйва, якое недзе далёка-далёка і не можа прабіцца ў гэты змрок, з'яўляўся і знікаў на самым высокім брандмаўэры зялёны адбітак неонавай рэкламы.

— Гэта самы прыгожы з усiх брыдкiх двароў на свеце.

Быў час. І Андрэй, адчуваючы, што нешта непапраўна зменіцца, можа змяніцца, абняў яе.

— Пакіньце ўсё, — сказаў ён.

— Не турбуйся, любы. Я не змянюся да цябе. Я застануся ўсё той самай.

Дрыжучы ад халоднага адчаю і неўразумення — нашто так, каму гэта патрэбна? — ён абняў яе і стаяў доўга, не ў змозе ні пусціць і ні застацца. Вызваліўшыся, яна пайшла была, але раптам, толькі на хвіліну спыніўшыся, сказала:

— Будзьце разумны. Не ўбівайцеся так.

I знікла.

Ён пайшоў з двара і ўпершыню, бадай, за жыццё страціў адчуванне часу. Мокры снег, аранжава-цьмяныя паўколы мезанінных вокан.