— Чаму ў вас на вуліцах так мала людзей? — пацікавіўся я.

— Я павінна іх з хат выносіць? Дзе хто хоча, той там і сядзіць, — незычліва буркнула жанчына.

Што ж выходзіць? Людзі ў хатах сядзяць, пазачыняўшыся? Дык яны нібы краты. Няўжо святла баяцца?

Пятрусь тыцнуў пальцам, паказваючы пад ногі.

— Вуліцу адрамантавалі б. Можна галаву скруціць. Калі б выйшлі талакой, то давялі б да ладу.

Жанчына махнула рукою.

— Не маё.

І яна кажа, што не яе. Зразумела, чаму вуліцы такія недагледжаныя, чаму хаткі трэба калом падпіраць. Хутка ўсё чартапалохам зарасце. Будуць як у сонным царстве.

— Мы не з казкі. Мы здалёку, — пачаў Пятрусь.

— Не дуры галаву, — перапыніла яго жанчына.

— Што за людзі?! — вырвалася ў мяне.

Да самага вечара мы хадзілі па горадзе, дзіву даваліся. Усюды скрыўленыя хаткі, гнілыя бярвенні на вуліцах. А самае ласкавае, што чулі ў адказ: «Не дуры галаву».

Пачало вечарэць. Мы сталі на ўскрайку горада.

— Есці хочацца, — прызнаўся Пятрусь. Я каўтнуў сліну.

— І мне хочацца. Здаецца, каня з капытамі з'еў бы.

З хаты, каля якой мы сталі, выйшла бабуля, паставіла каля парога кошык з бульбаю.

— Давай папросім у бабулькі бульбы, — прапанаваў я. — Можа, дасць крыху. Напячом. У мяне запалкі ёсць.

— Паспрабуем папрасіць. Голад не цётка, — сказаў Пятрусь.

Мы зайшлі на падворак, прывіталіся. Як звычайна, ні слова ў адказ. Ды прывыклі да гэтага.

— Бабуля, — кашлянуў у кулак Пятрусь, — бульба з зімы ў вас засталася? Мусіць, многа накапалі? Калісьці дома мы бульбу на цяпельцы пяклі. Сма-ачная-а! Можна ў вас крышку ўзяць? Мы дзе-небудзь на балоце спячом. З учарашняга дня галодныя.

Бабуля, як мне здалося, кіўнула галавою і ў хату — цёп-цёп.

— Што-о? — разявіў рот Пятрусь.

— Галавою кіўнула, — кажу я яму. — Хіба не бачыў? Гэта знак згоды. Калі б пашкадавала, то прагнала б.

— Твая праўда, — пагадзіўся Пятрусь.

Мы набралі бульбы ў кішэні і яшчэ за пазуху наклалі.

— Трэба падзякаваць, — сказаў Пятрусь. — Добрая бабулька.

— Трэба, — сказаў я.

— Дзя-ку-ем! — крыкнулі мы ў адзін голас і накіраваліся за горад, каб там на цяпельцы бульбу спячы.

Ну й наеліся мы з Петрусём печанай бульбы! У мяне жывот стаў пругкі-пругкі. Я нават папружку расперазаў, каб больш улезла. І ўсё роўна ўсю не з'елі.

— На заўтра будзе, — сказаў Пятрусь.

Мы знайшлі нейкую копку сена, зрабілі норку, ляглі поплеч. Прыйшло на думку, як сядзелі каля возера, як смяяліся.

— Што той першакласнік бацьку сказаў? — запытаў я ў Петруся.

— Які? — не зразумеў ён.

— Ты смяшынку каля возера расказваў. Як прыйшоў першакласнік дамоў, а бацька ў яго пацікавіўся, што яму найбольш спадабалася ў школе.

— Ён сказаў, што званок на перапынак.

— Болей нічога яму не запомнілася?

— Дык гэта ж смяшынка, — прамовіў Пятрусь. — Яшчэ адну паслухай.

«Ты чаму сястрыччыны цукеркі паеў?» — накінулася на Кастуся маці. «У школе нам казалі, што малодшым дапамагаць трэба», — прагаварыў Кастусь.

Неблагую смяшынку расказаў Пятрусь. Ды мне зусім не хацелася смяяцца. Я паціху сказаў:

— Відаць, цяпер мама карову доіць.

Дома я не раз прыбягаў да хлява, каб паглядзець, як мама, седзячы на ўслончыку, доіць карову. Белыя струменьчыкі малака па вядры барабаняць, пераклікаюцца, як рэха. Наша Лыска стаіць паважна, як пані, жуйку жуе. На маміным твары невядомая мне радасць. Яна прыгожая-прыгожая. Быццам памаладзела. А струменьчыкі малака ўжо не звіняць, узбіваюць пену. Хутка-хутка ходзяць рукі ў мамы.

Я неўпрыкметкі змахнуў слёзы, якія набеглі на вочы.

— Пятрусь, будзем спаць.

— Будзем, — сказаў ён.

Цэлую ноч абы-што лезла ў галаву. Спярша прыснілася, што іду па горадзе, а насустрач мне — людзі. І кожны замест прывітання кажа: «Не дуры галаву». Тады і я, стаўшы на рагу вуліцы, кожнаму стаў казаць: «Не дуры галаву». Пасля прыснілася, што чорная кніга нада мною лятае. Пакружыцца, пакружыцца і імкліва ўніз нясецца, каб па галаве стукнуць. Я ўбок, як заяц, а яна зноў узнімаецца над галавою.

Устаў як ачмурэлы.

— Як спалася? — пацікавіўся Пятрусь.

— А-а… — махнуў я рукою. — Чорная кніга прыснілася.

— Няхай яе чэрці носяць. Давай падсілкуемся. — Пятрусь узяў бульбу, падаў мне.

Вядома, халодная печаная бульба не такая, як гарачая, але ж і гэта наедак, калі ані ў зуб.

— Цяпер пойдзем у горад? — запытаў я, калі падсілкаваліся на скорую руку.

Шчыра скажу. Не хацелася туды ісці. Вядома, там людзі. Але ж яны нават не вітаюцца. Зноў хадзіць і ў рот пазіраць?