А ўзяць валтузню вакол Міколавага ілюстравання М. Арочкі “Крэва” - пра гістарычныя падзеі на Беларусі ў канцы 14 ст.! А змяшчэнне ім у “Творах” Цёткі (1976 г.) факсімільнай рэпрадукцыі лістоўкі з рэвалюцыйным вершам паэтэсы “Хрэст на свабоду”, што была надрукаваная ў дні першай рускай рэвалюцыі. Значыцца, не толькі ў Купававым малярстве бачаць некаторыя крамолу. Яна ім бачыцца і ў пэндзлі мастакоў 1903-05 гг.

Адносна апошняе буры Мікола тлумачыць: сцягоў там няма; ёсць вайсковыя харугвы і вымпелы на шпілях архітэктурных збудаванняў, у каларыстыцы якіх ужытыя традыцыйныя для беларускага і наогул славянскага народнага мастацт- ва (асабліва ткацтва, адзення) белы і чырвоны кодеры, а таксама выявы сонца, мядзведзя.

Мікола вымушана называе нават старыя друкаваныя крыніцы, якімі ён карыстаўся. Гэта іканаграфічны матэрыял з крыніцаў 16-18 ст.ст.: дрэварыты з “Хронікі польскай” М. Бельскага, жывапісны твор XVI ст. “Бітва пад Оршай”, гравюра “Сустрэча маскоўскіх паслоў у Гродне” 1568 г.

Мікола пытае: “Дык што ж, заканамерны зварот мастака да рэальнага гістарычнага дакументальнага матэрыялу, апора на гістарычныя вытокі з’яўляецца праявай “нацыяналізму”?

Са свайго боку Мікола таксама абвінавачвае: беспакаральныя праявы шавінізму, калі б’юць хуліганы школьнікаў за беларускую мову, за народную песню - “Тра- ецкае прадмесце, 1986 г.), праявы касмапалітызму і сіянізму.

Аднак мікола апусціўся і да абвінавачванння іншага парадку:

1. Што напрыклад значаць тыя самыя “касмапалітызм і сіянізм”?

2. А “агрэсіўны уплыў заходняй культуры” на “значную частку моладзі, каторая не ахопленая беларускай культурай”?

3. Альбо: “У дыскатэках, напрыклад, ды і не толькі ў іх, нахабна прапаганду- ецца амерыканская, ангельская музыка і такія ж танцы”?

4. “Нашэсьце імпартных джынсаў, шапак, куртак, сумак з сумнеўнымі надпісамі на замежных мовах, выявамі амерыканскіх сцягоў, арлоў і іншай заходняй сімволікай”?

Усё гэта, кажа Мікола Купава, “належным чынам не асуджаецца і для пэўнай часткі моладзі з’яўляецца нават прэстыжным.

“Я катэгарычна, - піша Мікола Купава, - адхіляю грубую фальсіфікацыю ў адносінах трактоўкі палітычнага характару, што распаўсюджваецца ў мой адрас”. Двума радкамі вышэй мастак заклікаў на дапамогу сабе Ф. Энгельса, ужыўшы яго выказванне: “Сапраўдныя нацыянальныя ідэі заўсёды з’яўляюцца інтэрнацыянальнымі” (Маркс К., Энгельс Ф. Соч. Т. 33. С. 374).

10 лютага 1987 году. Сёння кульмінацыя абвешчанага Масквою на ўвесь Саюз Пушкінскага году - Дзень памяці А. С. Пушкіна, 150-я гадавіна з дня яго смерці. Асноўная імпрэза гэтай крыклівай кампаніі - урачысты вечар у маскоўскім Вялікім тэатры оперы і балету. Прысутнічала амаль усё Палітбюро ЦК КПСС на чале з М. Гарбачовым. I палілася зноў адсюль на ўсю імперыю бяскрайняя рака русафільства! Сцвярджаецца зноў і зноў “добраахвотнае” далучэнне “ўсіх народаў СССР” да “перадавой рускай культуры” праз засваенне перш за ўсё “неўміручай творчасці геніяльнага Пушкіна”.

Пад адзінай шаблоннай рэжысурай аналагічныя “мерапрыемствы”, як кропля вады падобныя на маскоўскую, адбыліся і ў сталіцах усіх больш-менш значных правінцыяў. Аналагічныя камплекты прэзідыумаў! Прамоўцаў і прамоваў! Нават прысутных удзельнікаў вечароў! Нават нумароў канцэртных праграмаў! Амаль не будуць, вядома, адрознівацца паміж сабою і юбілейныя справаздачы ў перыёдыцы ўсіх узроўняў. Таксама ж было і з “перадсвяточнымі” матэрыяламі!

Паглядзім, з якім размахам будуць святкавацца пасля гэтага юбілеі славу- тых прадстаўнікоў усіх астатніх “народаў СССР”. А многія ж з іх маюць сваіх Скарынаў, Чурлёнісаў і Руставелі, сваіх Шаўчэнкаў і Шолам-Алейхемаў. Зорак ніколечкі не меншых, чым Пушкін. I не толькі на сваім нацыянальным, але і на агульначалавечым небасхіле.

А Пушкін - ёсць Пушкін. Таленавіты афрыканец, які дакучліва, дзе трэба і не трэба, дэманструючы сваю “рускасць”, сапраўды высока ўзнёс і рускую паэзію, і рускае слова, і рускую мову.

Але ж не забывайма, што адначасна Пушкін паказаў сябе і махровым манархістам, і перакананым апалагетам крывавага расійскага каланіялізму, і за- цятым ворагам нацыянальна-вызваленчых рухаў і антыфеадальных рэвалюцыяў. Не толькі ў Расіі, але і ва ўсім свеце! Дастаткова прыгадаць яго адносіны да пугачоўскага паўстання ў Расіі, да г. зв. “польскага паўстання”, да Вялікай фран- цузскай рэвалюцыі...

Карацей кажучы, Пушкін сумленна адрабляў сваё жалаванне царадворца. Надта ж сумленна, калі ўлічыць, што ён меў толькі дробненькі прыдворны чын “двара яго імператарскай вялікасці камер-юнкер, тытулярны саветнік”.

Ён, нябога, так і не здолеў дапяцца да больш-менш прыстойнай службовай прыступкі. А гэта яго, перапоўненага рознымі комплексамі, не магло не выводзіць пастаянна і, нарэшце, не вывесці канчаткова з раўнавагі. Перад ім жа было даволі прыкладаў і не такой ужо абразлівай кар’еры паэтаў. Вунь Гаўрыла Дзяржавін выслужыўся ад радавога жаўнера да міністра. А Васіль Жукоўскі?
– паўтурак, падкідыш і раптам... выхавальнік і сябар самога цэсаравіча! Дый шмат якія іншыя служылыя літаратары - не раўня камер-юнкеру.

I тым не менш, Пушкін да апошніх сваіх дзён заставаўся адданым цару і царызму - гэтым найрэакцыйнейшым сілам у тагачасным свеце.

Як ні дзіўна, апраўданне шматлікіх праяваў Пушкінскай рэакцыйнасці ўсё яшчэ шукаюць і праз 150 гадоў цяпер ужо... камуністы. Вось толькі што ўслед за Барысам Алейнікам я запісаў яго словы сказаныя ім на гэтай маскоўскай імпрэзе: “Бытуе ходкая формула: маўляў, паэт павінен быць ледзь не ў заўсёднай апазіцыі... Што ж датычыць Пушкіна, дык ён ніяк не мог быць у апазіцыі, паколькі за ім стаяў народ”.